Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży

Warszawa, 3 września 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-67 (5)/10






Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy o planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży (druk
nr 3085).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Zdrowia
do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu
do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu
ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (druk nr 3085)


Zaproponowane w poselskim projekcie zmiany do ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r.
o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania
ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78, z późn. zm.) dotyczą bardzo wrażliwych społecznie problemów,
jakimi są w Polsce: stosowanie i finansowanie z budżetu państwa antykoncepcji oraz forma
i zakres edukacji seksualnej, realizowanej w ramach nauczania szkolnego. Problemy
te związane są ze sferą prywatności każdego człowieka, związane są też z zasadami
etycznymi poszczególnych osób i grup. Tym niemniej problemy te wiążą się również
z obowiązkami państwa wobec obywateli – wynikającymi z norm konstytucyjnych oraz
międzynarodowych standardów zdrowia i praw reprodukcyjnych oraz seksualnych,
opracowanych i zawartych w wielu dokumentach i deklaracjach akceptowanych przez Polskę,
np. Program Działania - przyjęty w Kairze w 1994 roku, czy Platforma Działania - przyjęta
w Pekinie w 1995 roku.

Projektowane zmiany obejmują wprowadzenie na listę leków refundowanych środków
antykoncepcyjnych, w tym postkoitalnych, z uwzględnieniem opłaty ryczałtowej za te środki
dla osób, których dochody osobiste nie przekraczają minimum socjalnego. Zgodnie
z projektem, minister właściwy do spraw zdrowia we współpracy z organami administracji
rządowej i samorządu terytorialnego zobowiązany zostanie do utworzenia sieci placówek
świadczących poradnictwo i usługi z zakresu planowania rodziny, nie mniej niż jedną
w powiecie. Kolejną, proponowaną zmianą jest wprowadzenie obligatoryjnego przedmiotu
nauczania w szkołach publicznych: „Wiedza o życiu seksualnym człowieka”.

Intencją projektodawców, wyrażoną w uzasadnieniu do projektu ustawy, jest zapewnienie
dostępu do nowoczesnych metod planowania rodziny, tak by stały się one dostępne dla
wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na wiek i status ekonomiczny.
Projektodawcy zakładają, że „realna dostępność nowoczesnej antykoncepcji” umożliwi
Polakom rzeczywistą realizację prawa do wyboru metody planowania rodziny, tak jak
stanowi ustawa, zaś fakt ten przyczyni się do zmniejszenia rozmiarów niepożądanych zjawisk
społecznych, takich jak ciąże młodocianych.

Aktualnie na listach leków refundowanych znajdują się preparaty z grupy anatomiczno-
terapeutyczno – chemicznej G03AA07. Preparaty te znalazły się na listach refundacyjnych ze
względu na zastosowane w leczeniu czynnościowych zaburzeń miesiączkowania i bolesnym
miesiączkowaniu, jednak mają również działanie antykoncepcyjne. Preparaty dostępne są za
odpłatnością 30% limitu ceny plus dopłata powyżej limitu w sytuacjach w których
wskazaniem do ich stosowania jest leczenie zaburzeń miesiączkowania a nie działanie
antykoncepcyjne.
Z uwagi na fakt, iż zapobieganie zapłodnieniu nie jest działaniem leczniczym, środki
farmakologiczne ordynowane ze względu na działanie antykoncepcyjne nie są w istocie
związane z procesem leczenia, nie można byłoby ich uznać za świadczenia opieki zdrowotnej,
o których mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.).
W związku z powyższym, nie jest możliwe również ich finansowanie na podstawie tych
przepisów. W przypadku wprowadzenia mechanizmu ich finansowania ze środków
publicznych, konieczne byłoby zawarcie takich regulacji w odrębnej ustawie, albowiem
ustawa powyższa dotyczy wyłącznie finansowania świadczeń opieki zdrowotnej.
Projektowany przepis art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, sprowadzający się
do nałożenia na Ministra Zdrowia obowiązku wprowadzenia na listę leków refundowanych
środków antykoncepcyjnych uznać należy za niesystemowy, stojący w sprzeczności z ustawą
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przejęcie
finansowania tych środków przez publicznego płatnika musiałoby wiązać się
z uregulowaniem tych kwestii w sposób jednoznaczny na poziomie odrębnej ustawy, przy
jednoczesnym wprowadzeniu definicji tych środków, a także przy określeniu źródła i sposobu
ich finansowania. Niezbędne jest też dokonanie analizy skutków finansowych takiej regulacji.
Należy zauważyć, że poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży nie zawiera
zarówno skutków finansowych dla sektora publicznego – czy to dla Narodowego Funduszu
Zdrowia, czy budżetu państwa – jak i nie wskazuje źródła finansowania. Obowiązek
zamieszczania tych informacji wynika z uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30
lipca 1992 r. - Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2009 r. Nr 5, poz. 47,
z późn. zm.). Zgodnie z zasadą określania priorytetów zdrowotnych, przyjętą w rozdziale
1a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych, proponowane rozwiązania nie mogą być finansowane ze środków

2
publicznych, tj. przez Narodowy Funduszu Zdrowia lub ze środków budżetu państwa.
Wstępne szacunki wskazują, że skutki finansowe związane z refundacją środków
antykoncepcyjnych kształtowałyby się na poziomie 250-500 milionów złotych rocznie.

Wątpliwości budzi również dążenie do ułatwiania szerokiego i bezwarunkowego dostępu do
środków antykoncepcyjnych, biorąc pod uwagę fakt, że w Rzeczypospolitej Polskiej wiek
inicjacji seksualnej obniżył się do 14 roku życia. Nie mniej jednak, nie wydaje się zasadnym,
aby nastolatki zażywały leki hormonalne. Byłoby to niekorzystne ze względu na ich rozwój
biologiczny, a także psychiczny. Terapia hormonalna w tak młodym wieku, może wywołać
ogromne, często nieodwracalne skutki w organizmach młodych kobiet.

W opinii Rządu, interesującym rozwiązaniem jest zaproponowane w projekcie ustawy
utworzenie sieci placówek świadczących poradnictwo i usługi z zakresu planowania rodziny.
Jednakże na podstawie projektu nie można ustosunkować się do zaproponowanych
rozwiązań, ze względu na ich szczątkowy charakter. Projektodawcy, poza ogólną informacją
o tworzeniu takich placówek nie uszczegółowili przepisów w tym zakresie. Projektodawcy
w szczególności nie odnieśli się do statusu prawnego tych podmiotów, ponadto nie została
określona rola Ministra Zdrowia w zakresie tworzenia i funkcjonowania takich placówek.

Mając na uwadze powyższe, Rząd wskazuje na konieczność uregulowania na poziomie
ustawowym zasad i zakresu „świadczenia poradnictwa i usług” związanych z planowaniem
rodziny, w tworzonych specjalnie w tym celu placówkach. Niezbędne jest także dokonanie
szacunku kosztów tworzenia takich placówek, określenie ich statusu oraz wskazanie zasad
finansowania i ich funkcjonowania, bowiem utworzenie sieci placówek w liczbie nie
mniejszej niż jedna w powiecie, będzie wiązało się z wysokimi kosztami takiego
przedsięwzięcia.

Wątpliwości Rządu budzi także celowość wprowadzenia zmian proponowanych w art.
2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego
i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Obowiązki władz publicznych w zakresie
opieki zdrowotnej zostały szczegółowo określone w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych obejmują one
tworzenie warunków funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, analizę i ocenę potrzeb
zdrowotnych oraz czynników powodujących ich zmiany, a także promocję zdrowia

3
i profilaktykę. A zatem, władze publiczne dysponują uprawnieniami do tworzenia placówek
świadczących poradnictwo i usługi z zakresu planowania rodziny. Problemem pozostaje
popularyzacja zaproponowanego rozwiązania, a także jego finansowanie.

Aktualnie poradnictwo i usługi w zakresie planowania rodziny finansowane są przez
Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej
w rodzaju: ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne. Świadczenia w tym zakresie
realizowane są przez poradnie ginekologiczne, poradnie ginekologiczne dla dziewcząt,
poradnie endokrynologii ginekologicznej oraz poradnie leczenia niepłodności. Ponadto
w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki położna podstawowej opieki zdrowotnej realizuje
świadczenia, które obejmują, między innymi, edukację i udzielanie porad w zakresie powrotu
płodności po porodzie oraz metod regulacji płodności.

Zaproponowane brzmienie art. 4 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego
i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży obejmujące wprowadzenie w szkołach
publicznych obligatoryjnego przedmiotu nauczania „wiedza o życiu seksualnym człowieka”,
uzasadnione jest przez projektodawców potrzebą „ochrony polskich dzieci i młodzieży przed
tragediami wynikającymi z niewiedzy” oraz nadaniem temu przedmiotowi rangi odpowiedniej
do jego znaczenia. Rząd ocenia negatywnie zaproponowane zmiany, bowiem edukacja
w zakresie życia seksualnego człowieka prowadzona jest w szkołach wszystkich typów
w ramach zajęć edukacyjnych „Wychowanie do życia w rodzinie”. Sposób realizacji
przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie” określa rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu
treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego
i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz
metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia
ogólnego (Dz. U. Nr 67, poz. 756, z późn. zm.). Rozporządzenie to zostało znowelizowane
rozporządzeniem z dnia 10 sierpnia 2009 r. (Dz. U. Nr 131, poz. 1079), które weszło w życie
w dniu 1 września 2009 r.
Wprowadzone w wyżej wymienionym rozporządzeniu zmiany wynikały z konieczności
dostosowania przepisów do zmienionej podstawy programowej kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół oraz uzyskania optymalnej frekwencji uczniów na zajęciach.
Zachowane zostało prawo rodziców i pełnoletnich uczniów do niewyrażenia zgody na udział
w zajęciach. Uczniowie mają obowiązek uczęszczania na zajęcia edukacyjne Wychowanie do

4