Poselski projekt ustawy o dostosowaniu organizacji wyborów do potrzeb osób niepełnosprawnych

zatrudnione w komórkach organizacyjnych obsługujących organy wyborcze (w jednym
i drugim przypadku tworzenia nowych struktur – infolinii, nie byłoby konieczne).
Trzeba równocześnie nadmienić, iż projekt w art. 6 nie precyzuje procedur przekazywania
wyborcy materiałów drukowanych w formie pisemnej oraz relacji między obowiązkami
ministra właściwego do spraw administracji publicznej a obowiązkami wójta, jak również
kwestii przekazywania informacji między tymi podmiotami. Niepełnosprawny wyborca
będzie bowiem składał wniosek (prawdopodobnie ustny) do infolinii, ale do przekazania
materiałów wyborczych zobligowany będzie wójt.
5. Treść art. 7 ust. 1 projektu wydaje się wymagać uzupełnienia o sposób, w jaki wyborca
przedstawia swoje dane osobowe, jak można przypuszczać – w przypadku materiałów
drukowanych – winien być to wniosek (vide art. 6 ust. 2 projektu).
6. Do miejsc, w których zamieszcza się obwieszczenia wyborcze oraz wyniki wyborów (art. 8
ust. 1 projektu) należałoby dodać Biuletyn Informacji Publicznej, jak również określić
podmiot odpowiedzialny za wykonywanie tychże czynności.
7. Podobnie jak to już miało miejsce w omówionych przepisach projektu, w art. 9 ust. 2
i art. 10 nie został wskazany organ, który będzie odpowiednio: przekazywał projekty listy
lokali wyborczych do zaopiniowania organizacjom zrzeszającym lub reprezentującym osoby
niepełnosprawne oraz wyznaczał obwodową komisję wyborczą do celów głosowania
korespondencyjnego. Ponadto treść art. 9 ust. 2 sugeruje, iż przesłanie ww. listy

do zaopiniowania organizacjom zrzeszającym lub reprezentującym osoby niepełnosprawne
jest obowiązkowe, pojawia się jednak pytanie, co w przypadku, gdy na terenie danej gminy
nie będzie takiej organizacji. Projektowana regulacja wymaga uzupełnienia zarówno w tym
zakresie, jak i w kwestii uregulowania dalszego trybu postępowania z projektem, po jego
zaopiniowaniu przez odpowiednie podmioty (tzn. gdy z projektu staje się listą obowiązującą).
Należy także wskazać, że skoro tylko niektóre lokale wyborcze będą musiały być
przystosowane do potrzeb osób o niepełnej sprawności ruchowej (art. 9 ust. 1 projektu),
oznaczać to może dodatkową dolegliwość dla takich osób, tj. konieczność przemieszczenia
się do być może odległego lokalu, co też wymagać będzie pomocy osób trzecich.
8. Uwzględniając postanowienia przywoływanej już ustawy o działach administracji
rządowej, wydaje się, iż lepszym rozwiązaniem byłoby wskazanie w art. 11 projektu, jako
zobowiązanego do wydania stosownego rozporządzenia, ministra właściwego do spraw
budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej (zamiast ministra właściwego
do spraw administracji publicznej), do którego należą m.in. sprawy budownictwa

oraz nadzoru architektoniczno-budowlanego (vide: art. 9a ustawy). Tożsama uwaga znalazła
się w stanowisku Rządu do poselskiego projektu ustawy – Kodeks wyborczy (druk nr 1568).
9. Przepis art. 12 projektu ustanawia instytucję głosowania korespondencyjnego, stanowiącą
alternatywę dla tradycyjnego sposobu wyrażania woli w wyborach. Z takiego sposobu
oddawania głosu będzie mógł skorzystać wyborca, któremu został nadany numer
identyfikacyjny (ust. 1). Przyznawanie tego uprawnienia będzie następowało po złożeniu
przez zainteresowanego odpowiedniego oświadczenia, skierowanego, za pośrednictwem
wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub upoważnionego pracownika urzędu gminy,
do obwodowej komisji wyborczej, najpóźniej 21 dni przed dniem głosowania (ust. 2).
Wyborcę, który złożył takie oświadczenie umieszcza się w spisie wyborców w obwodzie
właściwym dla obwodowej komisji wyborczej, wyznaczonej dla celów głosowania
korespondencyjnego (ust. 3). Przyjęcie oświadczenie zostaje odnotowane na zaświadczeniu
o nadanym numerze identyfikacyjnym (ust. 4). Do oświadczenia, o którym jest mowa
w art. 12 projektu, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące oświadczeń o posiadaniu
określonego stopnia niepełnosprawności (ust. 6).
Na
wstępie trzeba podkreślić, iż do zaprezentowanego przepisu projektu aktualne
pozostają uwagi zgłoszone do treści art. 3 projektu (pkt 2 stanowiska Rządu), ponieważ

5
art. 12 w ust. 6 odsyła do jego odpowiedniego stosowania do oświadczeń o woli głosowania
korespondencyjnego. Nadto w art. 12 ust. 3 i 4 projektu nie został wskazany organ
odpowiedzialny za wykonywanie danych czynności (umieszczenie w spisie, odnotowanie
na zaświadczeniu przyjęcia oświadczenia o woli głosowania korespondencyjnego).

Co więcej, w przypadku wspomnianego zaświadczenia, autorzy projektu niesprecyzowali,
na którym egzemplarzu będzie dokonywana owa wzmianka (na tym, które otrzymał wyborca,
czy też jest to egzemplarz znajdujący się w urzędzie gminy).
Niezależnie od powyższego, analiza art. 12 projektu skłania do następujących
wniosków. Z możliwości głosowania korespondencyjnego będzie miał prawo skorzystać
wyborca, któremu nadano numer identyfikacyjny. Zatem wystąpienie z oświadczeniem
o wyborze alternatywnej metody oddania głosu winno być poprzedzone złożeniem
oświadczenia o posiadaniu danego stopnia niepełnosprawności, w wyniku czego następuje
uzyskanie zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym (na jego przygotowanie urząd gminy
będzie potrzebował z pewnością kilku dniu). Tymczasem terminy wykonania obu czynności
upływają w 21 dniu przed dniem wyborów. Należy zatem dostosować terminy składania
poszczególnych oświadczeń, tak by złożenie oświadczenia o woli głosowania
korespondencyjnego następowało w odpowiednim odstępie czasu od momentu wystąpienia
wyborcy z oświadczeniem o posiadaniu znacznego lub umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności, co pozwoli na uzyskanie przez zainteresowanego przedmiotowego
zaświadczenia. Innym rozwiązaniem mogłoby być wprowadzenie jednej procedury, w ramach
której wyborca uzyskiwałby numer identyfikacyjny oraz zaświadczenie o uprawnieniu
do głosowania korespondencyjnego. Takie rozwiązanie usprawniłoby całe postępowanie
a dodatkowo spowodowałoby, iż stałoby się ono dla wyborcy czytelniejsze i mniej
kłopotliwe.
Termin złożenia oświadczenia o woli głosowania korespondencyjnego budzi
dodatkowe wątpliwości. Jak już wyjaśniono będzie ono kierowane do obwodowej komisji
wyborczej, najpóźniej na 21 dni przed dniem wyborów. Trzeba jednak zauważyć,
iż w przypadku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyborów do organów
jednostek samorządu terytorialnego nie będzie organu, który miałby je przyjąć. Zgodnie
bowiem z art. 16 ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 18
ust. 1 Ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, obwodowa
komisja wyborcza – w przypadku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej jest
powoływana, natomiast w przypadku organów jednostek samorządu terytorialnego będzie
powoływana (od następnej kadencji) – najpóźniej w 14 dniu przed dniem wyborów.
Ponadto wybór obwodowej komisji wyborczej, jako podmiotu do którego wyborcy
kierują oświadczenia o woli głosowania korespondencyjnego, wydaje się budzić wątpliwości.
Należy pamiętać, iż obwodowa komisja wyborcza nie jest organem działającym stale
(o określonych godzinach urzędowania), wyposażonym w aparat pomocniczy, zatrudniający
pracowników. Szczególny charakter podmiotu, jakim jest obwodowa komisja wyborcza,
spowodował, iż jego obsługę administracyjno-techniczną zapewnia wójt (burmistrz,
prezydent miasta), co jest praktyką przyjęta we wszystkich ordynacjach wyborczych.
Za przykład niech posłuży art. 52 ust. 1 Ordynacji wyborczej do Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz. 1360,
z późn. zm.). Stąd też wydaje się, iż lepszym rozwiązaniem byłoby, gdyby wyborcy
oświadczenia o woli głosowania korespondencyjnego kierowali bezpośrednio do wójta
(burmistrza, prezydenta miasta), analogicznie jak w przypadku oświadczeń o posiadaniu
danego stopnia niepełnosprawności (vide art. 3 projektu).
10. Treść art. 13 ust. 1 projektu wskazuje, iż wyborca będzie otrzymywał materiały wyborcze
wyłącznie pocztą, co prowadzi do ograniczenia organowi (wydaje się, iż nie powinna to być
obwodowa komisja wyborcza, tylko wójt) swobody wyboru metody ich dostarczenia

6
(np. poprzez pracowników urzędu gminy). Wątpliwości budzi także fakt, iż wśród
materiałów, które będzie otrzymywał uprawniony wyborca, na 10 dni przed dniem wyborów,
ma się również znaleźć informacja o zarejestrowanych kandydatach i listach wyborczych.
Dane te jednak w przypadku wyborów do Sejmu i do Senatu oraz Parlamentu Europejskiego
są podawane najpóźniej na 10 dni przed dniem wyborów, a w wyborach do organów
jednostek samorządu terytorialnego najpóźniej na 15 dni przed ich datą. W konsekwencji
organ zobowiązany do poinformowania wyborcy może jeszcze nie dysponować dostępem
do tychże danych w dacie nadania przesyłki (list z materiałami, aby dotarł do adresata na 10
dni przed dniem wyborów musi być wysłany z odpowiednim wyprzedzeniem). Z tych
też względów niemożliwe będzie doręczenie wyborcy w tymże terminie kart do głosowania.
Ich wydrukowanie oraz przekazanie do obwodowych komisji wyborczych następuje bowiem
dopiero po zarejestrowaniu list kandydatów.

Na podstawie art. 13 ust. 3 wyborca będzie otrzymywał zaświadczenie
o uprawnieniu do głosowania korespondencyjnego, żadna jednak z delegacji ustawowych
projektu nie przewiduje dla ministra właściwego do spraw administracji publicznej
upoważnienia do określenia jego wzoru (vide art. 17 projektu).
Przepis ust. 4 art. 13 projektu formułuje regułę, zgodnie z którą, wyborca podejmując
decyzję (w projekcie jest mowa o oświadczeniu) o głosowaniu korespondencyjnym,
w sytuacji gdy w tym samym dniu odbywają się więcej niż jedne wybory, będzie uprawniony
do oddania głosu jedynie w tej formie. Wspomniane ograniczenie w sposobie głosowania
wymaga skorelowania z instytucją pełnomocnictwa do głosowania. Przedstawiona regulacja
oraz postanowienia ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Ordynacji
wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz Ordynacji do Parlamentu
Europejskiego (do których wprowadzono możliwości głosowania za pośrednictwem
pełnomocnika) nie wykluczają sytuacji, w której ten sam wyborca odda dwa razy głos.
Nie ma bowiem przeszkód, projektowana ustawa nie odnosi się do takich przypadków,
by zagłosował korespondencyjnie oraz przy pomocy osoby trzeciej, przez siebie umocowanej
aktem pełnomocnictwa.
11. Na podstawie art. 14 ust. 3 projektu, wyborca będzie wysyłał kartę do głosowania pocztą,
najpóźniej w terminie 5 dni przed dniem głosowania. Nie zrozumiałe jest dlaczego, tak jak
w przypadku materiałów wyborczych, jedyną drogą doręczenia koperty z kartą do głosownia
jest poczta. Wybór sposobu dostarczenia tej przesyłki należałoby pozostawić wyborcy, który
może przecież zwrócić się z prośba do zaufanej osoby o jej przekazanie obwodowej komisji
wyborczej. Ponadto określenie terminu, w którym winno nastąpić wysłanie karty

do głosowania jest zbędne. O skutecznym oddaniu głosu, nie decyduje data stempla
pocztowego, lecz – w myśl art. 14 ust. 4 projektu – moment wpływu kart do obwodowej
komisji wyborczej (przed zakończeniem głosowania).
Jednocześnie odnotować należy, iż użyte w projekcie ustawy zwroty: "otrzyma
pocztą" (art. 13 ust. 1) oraz "wysyła pocztą" (art. 14 ust. 3) są niejednoznaczne. Nie wynika
z nich bowiem, czy projektowana ustawa mówi o otrzymywaniu i nadawaniu przesyłki
za pośrednictwem przedsiębiorcy uprawnionego do wykonywania działalności pocztowej,
czy też za pośrednictwem operatora publicznego, tj. przedsiębiorcy uprawnionego

do wykonywania działalności pocztowej, który jest jednocześnie obowiązany do świadczenia
powszechnych usług pocztowych. W związku z tym należałoby dostosować normy
projektowanej ustawy do pojęć określonych przepisami ustawy Prawo pocztowe.
12. Zgodnie z art. 17 projektu, minister właściwy do spraw administracji publicznej został
upoważniony do ustalenia zasad sporządzania i dostarczania materiałów wyborczych oraz
trybu postępowania podczas głosowania korespondencyjnego. Podkreślenia jednak wymaga,
iż określenie sposobu przeprowadzenia głosowania, co znajduje wyraz w poszczególnych
ordynacjach wyborczych (w tym również dotyczących alternatywnej metody oddawania głosu

7
– pełnomocnik do głosowania), stanowi materię ustawową – w związku z tym, kwestia
ta powinna zostać uregulowana w ustawie.
13. Kolejne upoważnienie dla ministra właściwego do spraw administracji publicznej
przewiduje art. 23 projektu. Nakłada on na ministra, w porozumieniu z Państwową Komisją
Wyborczą, obowiązek określenia wzoru nakładek do kart do głosowania w alfabecie
Braille’a. Trzeba jednak podkreślić, iż przedmiotowe kwestie – do którego to wniosku doszli
sami wnioskodawcy w art. 30 pkt 2 projektu – winny stanowić wyłączną domenę Państwowej
Komisji Wyborczej. Za czym dodatkowo przemawia fakt, iż wzór karty do głosowania,
w myśl m.in. art. 157 ust. 4 Ordynacji wyborczej do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, ustala Państwowa Komisja Wyborcza.
W uzasadnieniu do projektu, jego autorzy stwierdzili, iż nakładki do kart do głosowania
będzie można wykorzystywać wielokrotnie, także w następnych wyborach. Nie jest to jednak
możliwe, w wyborach uczestniczą bowiem różni kandydaci, nieprawdopodobne jest więc,
aby karty do głosowania (a zatem i nakładki) były identyczne w każdych wyborach.
Treść poszczególnych przepisów projektu skłania do ogólnego wniosku, iż jego
autorzy postanowili nie rozstrzygać szeregu zagadnień (ograniczając się do bardzo ogólnego,
a wręcz nawet ich hasłowego zasygnalizowania) pozostawiając większość materii, którą
porusza omawiana inicjatywa poselska, do uregulowania w drodze aktów wykonawczych.
Taka praktyka legislacyjna jest jednak niezgodna z zasadami techniki prawodawczej. Zgodnie
z § 70 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad
techniki prawodawczej” (Dz. U. Nr 100, poz. 908) nie przekazuje się do uregulowania
w rozporządzeniu spraw niewyjaśnionych lub nasuwających trudności przy opracowywaniu
ustawy. Nieprecyzyjność i niespójność projektu, stanowi istotną przeszkodę w sprawnym
przygotowaniu aktów wykonawczych do proponowanej ustawy.
Projektowane
rozwiązania nakładają nowe zadania, zarówno na gminę,
jak również na organy administracji rządowej oraz organy wyborcze, bez sprecyzowania czy
są to zadania własne, czy też zlecone jednostkom samorządu terytorialnego. W przypadku
tych podmiotów, ustalenie rodzaju danego zadania ma istotne znaczenie. Warto bowiem
pamiętać, iż zgodnie z art. 167 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zmiany
w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz
z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. Wnioskodawcy powinni zatem
sprecyzować projektowane przepisy w tym zakresie.

W tym kontekście należy zauważyć, iż w obowiązującym porządku prawnym zadania
związane z organizacją i przeprowadzaniem wyborów, jednostki samorządu terytorialnego
wykonują jako zadania zlecone. Przykładowo, zgodnie z art. 23 ust. 2 i 3 ustawy Ordynacja
wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, obsługę administracyjną
właściwej terytorialnej komisji wyborczej oraz wykonywanie zadań wyborczych
odpowiednio na obszarze województwa, powiatu i gminy zapewnia marszałek województwa,
starosta i wójt (burmistrz, prezydent miasta), jako zadanie zlecone zaś obsługę
administracyjną i warunki techniczno-materialne pracy obwodowych komisji wyborczych
zapewnia wójt (burmistrz, prezydent miasta), jako zadanie zlecone.
Należy również nadmienić, iż obecnie w Sejmie procedowany jest poselski projekt
ustawy – Kodeks wyborczy, który w założeniu jego autorów, ma być wyrazem dążenia
do całościowego uregulowania (w jednym akcie prawnym) spraw wyborów

oraz do polepszenia aktywizacji wyborczej obywateli (pełnomocnictwo do głosowania).
Omawiany projekt ustawy o dostosowaniu organizacji wyborów do potrzeb osób
niepełnosprawnych stanowi odejście od tej koncepcji (ocenionej pozytywnie przez Rząd).
Ponadto jest to dokument niedopracowany, wymagający szeregu korekt i uzupełnień
oraz obciążający budżet państwa.

8
Reasumując, Rada Ministrów – z uwagi na cel projektowanej ustawy (zapewnienie
wyborcom niepełnosprawnym realnej szansy skorzystania z przysługujących im praw
wyborczych) – ocenia ją pozytywnie. Niemniej jednak, ze względu na przedstawione braki
i nieścisłości, projekt wymaga uzupełnień oraz ponownych analiz, które winny zostać
przeprowadzone w ramach prac parlamentarnych przede wszystkim z udziałem Państwowej
Komisji Wyborczej, będącej stałym najwyższym organem wyborczym właściwym
w sprawach przeprowadzania wyborów (vide art. 36 ust. 1 Ordynacji wyborczej do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej).
Jednocześnie warto zasygnalizować, iż ewentualne przesunięcie w czasie wejścia w życie
omawianej ustawy (mogące być wynikiem jej procedowania), z jednej strony nie będzie
pozbawiać osób niepełnosprawnych możliwości głosowania – dysponują oni nadal
uprawnieniem do głosowania za pośrednictwem umocowanej przez siebie osoby. Z drugiej
zaś strony, umożliwi dopracowanie projektu, co niewątpliwie przełoży się na spójność
i jakość przepisów. Ponadto przystępując do poszerzenia katalogu alternatywnych metod
głosowania, wnioskodawcy będą dysponować doświadczeniami wynikającymi
z praktycznego zastosowania w wyborach pełnomocnictwa do głosowania, co pozwoli
na ewentualne korekty projektowanej ustawy, w celu wypracowania optymalnych rozwiązań
w tym zakresie.






9