Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawy o Państwowej Straży Pożarnej

Warszawa, 29 kwietnia 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-23(4)/10

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
prezydenckiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej oraz ustawy o Państwowej
Straży Pożarnej (druk nr 2739).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Gospodarki do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk


Stanowisko Rządu
do projektu ustawy o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawy
o Państwowej Straży Pożarnej (druk nr 2739 – projekt Prezydenta RP).

Celem prezydenckiego projektu ustawy jest wyłączenie:
1) w odniesieniu do Inspekcji Ochrony Środowiska, Państwowej Straży Pożarnej oraz
organów nadzoru górniczego stosowania niektórych przepisów ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095,
z późn. zm.),
2) w odniesieniu do Państwowej Inspekcji Pracy (zwanej dalej „PIP”) stosowania
całego rozdziału 5 tej ustawy, dotyczącego kontroli działalności gospodarczej
przedsiębiorcy, oraz
3) zniesienie w przypadku Państwowej Straży Pożarnej 7-dniowego terminu doręczenia
kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli (a w przypadku
dokonywania oceny ochrony przeciwpożarowej zgłaszanego obiektu: 3-dniowego) przed
podjęciem czynności kontrolno-rozpoznawczych.
Jako skutek tych wyłączeń wskazano wzrost bezpieczeństwa pracy oraz zwiększenie
skuteczności przeprowadzanych kontroli, co powinno przyczynić się do poprawy
przestrzegania przepisów prawa, w szczególności prawa pracy.

I. W art. 1 pkt 1 projektu ustawy zaproponowano wyłączenie stosowania art. 79 i art. 83
ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (zwanej dalej
„ustawą SDG”), dotyczących kontroli w odniesieniu do:
1) Inspekcji Ochrony Środowiska,
2) Państwowej Straży Pożarnej,
3) nadzoru górniczego.
Projekt uzasadnia to kwestią bezpieczeństwa pracy, ochrony zdrowia i życia ludzkiego.
Art. 79 ust. 1 ustawy SDG ustanowił zasadę, że organy kontroli zawiadamiają
przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po
upływie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli (ust. 4).
Na wniosek przedsiębiorcy kontrola może być wszczęta przed upływem 7 dni od dnia
doręczenia zawiadomienia (ust. 5). Jednocześnie art. 79 określa w ust. 2 katalog wyłączeń

2
stosowania ogólnego trybu kontroli przedsiębiorcy. I tak pkt 5 stanowi, że zawiadomienia
o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się w przypadku, gdy przeprowadzenie kontroli
jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.
Zawiadomienia nie dokonuje się również wtedy, gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne
dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia lub zabezpieczenia dowodów
jego popełnienia (ust. 2 pkt 2).
Na podstawie wyżej wymienionych przepisów, w sytuacjach wymagających
natychmiastowego podjęcia kontroli dla zapewnienia ich skuteczności, a więc również
w
przypadku, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie życia, zdrowia lub środowiska
naturalnego, do czego odwołuje się projekt ustawy, wszystkie organy kontroli, w tym również
inspektorzy ochrony środowiska, Państwowa Straż Pożarna oraz organy nadzoru górniczego,
są uprawnione do podjęcia czynności bez wcześniejszego zawiadomienia, a także bez
przedstawienia upoważnienia, a jedynie po okazaniu legitymacji służbowej na podstawie
przepisów szczególnych (zgodnie z art. 79a ust. 2 ustawy SDG).
Wszystkie organy kontroli mają możliwość korzystania z odpowiadających danej
sytuacji wyłączeń z obowiązku zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli zawartych
w art. 79 ust. 2; muszą jedynie wskazać przyczynę braku zawiadomienia. W tej sytuacji
należy ocenić, że obecny stan prawny pozwala na realizację deklarowanego celu projektu
ustawy: zapewnienia bezpieczeństwa pracy, ochrony zdrowia i życia ludzkiego.
Z tego względu zaproponowaną zmianę ustawy SDG w tym zakresie należy ocenić
negatywnie.
Art. 83 ust. 1 ustawy SDG stanowi, że czas trwania wszystkich kontroli organu
kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać odpowiedniej
liczby dni roboczych, zależnie od wielkości przedsiębiorstwa. Ograniczeń czasu kontroli
nie stosuje się jednak w przypadkach, gdy przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione
bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego (art. 83 ust. 2 pkt 4)
oraz gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu
przestępstwa lub wykroczenia lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia ( art. 83 ust. 2
pkt 2).
Ponadto, w przypadku stwierdzenia rażącego naruszenia przepisów, art. 83 ust. 4
ustawy SDG umożliwia przeprowadzenie powtórnej kontroli w tym samym zakresie
przedmiotowym w danym roku kalendarzowym, której czasu trwania nie wlicza się do limitu
podstawowego.

3
Na podstawie wyżej wymienionych przepisów, w sytuacjach tego wymagających,
a więc również w przypadku, o którym mowa w projekcie ustawy, gdy występuje
bezpośrednie zagrożenie życia, zdrowia lub środowiska naturalnego, wszystkie organy
kontroli, w tym również inspektorzy ochrony środowiska, Państwowa Straż Pożarna oraz
organy nadzoru górniczego, są uprawnione do przeprowadzenia nieograniczonej czasowo
kontroli.
W ten sposób skutecznie realizowany jest deklarowany cel projektu ustawy dotyczący
zapewnienia bezpieczeństwa pracy, ochrony zdrowia i życia ludzkiego.
Z tego względu zaproponowaną zmianę ustawy SDG w tym zakresie także należy
ocenić negatywnie.
Niezależnie od powyższego, należy wskazać na błędne stwierdzenie zawarte
w uzasadnieniu do projektu ustawy, że przedsiębiorca może być „kontrolowany w danym roku
kalendarzowym przez określoną w ustawie liczbę dni (i to przez wszystkie organy kontrolne)”,
bowiem limity czasu określone w art. 83 ust. 1 ustawy SDG odnoszą się do sumy wszystkich
kontroli danego organu kontroli, co oznacza, że każdy organ kontroli może wykorzystać
podany w przepisie limit czasu.

II. W art. 1 pkt 2 projektu ustawy zaproponowano całkowite wyłączenie stosowania rozdziału 5
„Kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorcy” ustawy SDG w stosunku do kontroli
wykonywanej przez PIP. W uzasadnieniu projektu ustawy napisano, że ustawa SDG,
utrudniając wykonywanie czynności kontrolnych, istotnie wpływa na obniżenie skuteczności
działań kontrolnych.
Propozycję tę należy uznać za nietrafną i w istocie zmierzającą do powrotu
do powszechnie krytykowanych praktyk organów kontroli, charakteryzujących się brakiem
poszanowania słusznych interesów przedsiębiorców. Szereg wskazanych przepisów ustawy
SDG dotyczących kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, ocenionych zostało
w uzasadnieniu projektowanej ustawy jako stwarzające utrudnienia dla organu kontroli,
natomiast w rzeczywistości odpowiadają one elementarnym standardom, jakich należałoby
oczekiwać w nowoczesnych relacjach przedsiębiorca – organ kontroli. Dlatego Rząd
nie popiera tego rozwiązania.
W opinii Rządu za standard relacji partnerskich między kontrolującym
a kontrolowanym należy uznać na przykład:

4
1) obowiązek poinformowania kontrolowanego przedsiębiorcy lub osoby, wobec której
podjęto czynności kontrolne, o jego (jej) prawach i obowiązkach w trakcie kontroli
(art. 79b ustawy SDG),
2) możliwość wniesienia sprzeciwu wobec podjęcia przez organ kontroli czynności
z naruszeniem prawa (art. 84c),
3) zalecenie przeprowadzania czynności kontrolnych w sposób sprawny i możliwie
niezakłócający funkcjonowania kontrolowanego przedsiębiorcy (art. 80b),
4) wydanie odrębnego upoważnienia w przypadku zmiany zakresu przedmiotowego kontroli,
miejsca wykonywania czynności kontrolnych lub osób upoważnionych do wykonywania
kontroli (art. 79a ust. 5), tak aby upoważnienie nie było fikcją,
5) wymóg, aby upoważnienie do przeprowadzenia kontroli spełniało wymagania określone
w ustawie, tj. zawierało proste informacje: kto kontroluje, w jakim zakresie i w jakim
terminie (art. 79a ust. 7).
Określenie w ustawie SDG wyżej wskazanych standardów dla wszystkich organów
kontroli zapewnia pewien podstawowy stopień uporządkowania procedur kontrolnych
i
sprzyja przestrzeganiu praworządności, przez co zwiększa poczucie bezpieczeństwa
prawnego kontrolowanych przedsiębiorców, więc nie może wywoływać sprzeciwów
ze strony jakiegokolwiek organu kontroli działającego zgodnie z prawem. Tak więc
poczyniony w uzasadnieniu projektowanej ustawy zarzut wskazujący, iż powyższe
uregulowania utrudniają przeprowadzanie kontroli, obniżają skuteczność działań kontrolnych
i uniemożliwiają sprawne przeprowadzenie kontroli, nie znajduje swojego uzasadnienia.
Należy zdecydowanie negatywnie ocenić propozycję zwolnienia PIP z obowiązku
okazania przez inspektora pracy legitymacji służbowej i upoważnienia do przeprowadzenia
kontroli (art. 79a ust. 1 i 2), które są elementarnymi wymogami stosowanymi wobec
wszystkich organów kontroli. Upoważnienie zapewnia stronom pewność postępowania: organ
kontroli ma jasno wyznaczony zakres przedmiotowy kontroli, a przedsiębiorca otrzymuje
jednoznaczną informację co do uprawnień organu, przewidywanego czasu trwania kontroli
oraz informację o swoich prawach i obowiązkach. Również obowiązek dokonywania wpisów
w książce kontroli (art. 81 ust. 2) jest istotny zarówno z punktu widzenia przedsiębiorcy,
jak i organów kontroli innych niż Państwowa Inspekcja Pracy. Pozwala bowiem
jednoznacznie stwierdzić, czy możliwe jest w danym czasie przeprowadzenie kontroli przez
inny organ, który nie korzysta z wyłączeń określonych w art. 82 ust. 1 ustawy SDG
co do zakazu równoczesności przeprowadzania kontroli.