Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej

U Z A S A D N I E N I E

Konieczność dokonania zmian w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
(Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.) wynika z wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 21 kwietnia 2009 r., sygn. akt K 6/08, który uznał przepis art. 85
ust. 7 tej ustawy za niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Na skutek
wyroku Trybunału przepis ten utraci moc z dniem 1 maja 2010 r.
Zgodnie z art. 85 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej minister właściwy do spraw
zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, zryczałtowaną kwotę
na utrzymanie dziecka oraz stawki na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej,
uwzględniając potrzebę prawidłowego funkcjonowania tej placówki. Na podstawie
tego upoważnienia Minister Polityki Społecznej wydał rozporządzenie z dnia 5 listopada
2004 r. w sprawie określenia zryczałtowanej kwoty na utrzymanie dziecka oraz stawek
na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej (Dz. U. Nr 245, poz. 2461, z późn. zm.).
Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 21 kwietnia 2009 r. uznał, że wyżej
wskazane upoważnienie nie wypełnia wymogów wynikających z art. 92 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z orzeczeniem Trybunału
Konstytucyjnego niedopuszczalne jest brzmienie upoważnienia, które w istocie
upoważnia nie do wydania rozporządzenia w celu wykonania ustawy, lecz do
samodzielnego uregulowania całego kompleksu zagadnień bez bezpośrednich
unormowań czy wskazówek w tekście ustawy. Ustawowe umocowanie do wydania
rozporządzenia nie może pozostawiać prawodawcy zbyt daleko idącej swobody
kształtowania merytorycznych treści rozporządzenia. Trybunał Konstytucyjny ponadto
stwierdził, że ustawodawca prawidłowo określił organ upoważniony do wydania
rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania, jednak nie dopełnił
obowiązku sprecyzowania wytycznych dotyczących treści aktu. Ustawodawca jedynie
wskazał w kwestionowanym przepisie, że przedmiotem rozporządzenia są „środki
finansowe na bieżące funkcjonowanie”, w których zawiera się „zryczałtowana kwota na
utrzymanie dziecka” (art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej)
oraz „stawki na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej, uwzględniając potrzebę
prawidłowego funkcjonowania tej placówki”. Z powyższych względów wyżej wskazane
rozporządzenie normuje sprawy mające istotny wpływ na sposób funkcjonowania
placówek rodzinnych, takie jak: „zryczałtowana kwota”, „stawki na bieżące


funkcjonowanie placówki rodzinnej”, „stawka na utrzymanie lokalu mieszkalnego
w budynku wielorodzinnym”, „stawka na utrzymanie domu jednorodzinnego”. Nie
mają one umocowania w treści ustawy i nie zostały sformułowane przez właściwego
ministra na podstawie ustawowo określonych, choćby w stosunku do innych form
pomocy społecznej, reguł ustalenia ich treści normatywnej.
Ponieważ z dniem 1 maja 2010 r. przepis art. 85 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej
utraci moc, to również wydane na jego podstawie rozporządzenie przestanie
obowiązywać.
Z wyżej wskazanych powodów konieczne jest uregulowanie w ustawie o pomocy
społecznej kwestii zawartych w rozporządzeniu w sprawie określenia zryczałtowanej
kwoty na utrzymanie dziecka oraz stawek na bieżące funkcjonowanie placówki
rodzinnej.
W analogiczny sposób sformułowano upoważnienie zawarte w art. 78 ust. 11 pkt 5 – 8
ustawy o pomocy społecznej. Upoważnienie to odnosi się do kwestii finansowania
rodzin zastępczych (tak jak upoważnienie zawarte w art. 85 ust. 7). Zatem pomimo
faktu, że Trybunał Konstytucyjny nie rozpatrywał przepisu art. 78 ust. 11 pkt 5 – 8
w kontekście zgodności z Konstytucją RP, to kwestie finansowe, które obecnie zawarte
są w rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r.
w sprawie rodzin zastępczych (Dz. U. Nr 233, poz. 2344, z późn. zm.), należy
uregulować w ustawie o pomocy społecznej.
Projektowana ustawa w art. 1 pkt 1 – 4 reguluje kwestie finansowe zawarte obecnie
w rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie
rodzin zastępczych. Natomiast w art. 1 pkt 5 i 6 uregulowane zostały kwestie finansowe
zawarte obecnie w rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 5 listopada
2004 r. w sprawie określenia zryczałtowanej kwoty na utrzymanie dziecka oraz stawek
na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej. Art. 1 pkt 7 projektu stanowi zmianę
redakcyjną art. 90a ustawy o pomocy społecznej, która ma na celu ujednolicenie pojęć
stosowanych w ustawie w części dotyczącej wysokości pomocy pieniężnej. Art. 2
projektowanej ustawy stanowi przepis przejściowy i określa zasady czasowego
zachowania w mocy decyzji o pomocy pieniężnej przyznawanej rodzinom zastępczym
oraz decyzji o ponoszonej przez rodziców opłacie za pobyt w rodzinie zastępczej
dziecka lub osoby pełnoletniej kontynuującej naukę. Ponieważ projektowana ustawa
zmienia podstawę prawną do wydawania takich decyzji, decyzje wydane w tej sprawie

2



na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów mają obowiązywać do czasu
wydania decyzji nowych – zgodnych z nowym stanem prawnym, jednakże nie dłużej niż
przez okres 6 miesięcy.
Projektowane w art. 1 pkt 1 – 6 zmiany ustawy nie mają na celu wprowadzenia nowych
rozwiązań, lecz przeniesienie do ustawy rozwiązań funkcjonujących obecnie

w rozporządzeniach. Zmiany merytoryczne dotyczą kwestii ujednolicenia zasad
odpłatności rodziców za pobyt dziecka w instytucjach zapewniających dzieciom opiekę
i wychowanie (wprowadzenie takich zasad odpłatności rodziców dziecka za pobyt
w rodzinie zastępczej – art. 79 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. ustawy o pomocy
społecznej, jak w placówce opiekuńczo-wychowawczej – art. 81 ustawy z dnia
12 marca 2004 r. ustawy o pomocy społecznej). Dodatkowo stworzona została
starostom możliwość przyznania rodzinom zastępczym świadczeń w wysokości wyższej
niż przewidują obecne przepisy. Funkcjonujące bowiem rozwiązania przewidują
sztywną wysokość przyznawanych świadczeń, natomiast projektowane rozwiązania
przewidują, że obecna wysokość świadczeń jest wysokością minimalną. Zmiana ta
stanowi kontynuację rozpoczętych w 2007 r. zmian w systemie określania wysokości
pomocy dla rodzin zastępczych oraz wychodzi naprzeciw postulatom rodzin
zastępczych. Ponadto zaproponowane zostały jednolite zasady przyznawania pomocy
pieniężnej rodzinie zastępczej, w przypadku gdy rodzina ta nie sprawuje osobistej opieki
nad powierzonym dzieckiem, a dziecko zostało umieszczone w placówce, która
zapewnia całodobową opiekę. Obecnie pomoc pieniężna w wysokości 20
%
przyznawana jest tylko w przypadku, gdy dziecko umieszczone zostało w domu pomocy
społecznej, w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub w młodzieżowym
ośrodku wychowawczym. Do katalogu tego dodany został zapewniający całodobową
opiekę młodzieżowy ośrodek socjoterapii, który jest instytucją mającą taki sam status,
jak młodzieżowy ośrodek wychowawczy. Ponadto w środkach finansowych na bieżące
funkcjonowanie placówki rodzinnej prowadzonej w domu jednorodzinnym
uwzględniono wydatki na czynsz. Zmiana ta pozwoli na ujęcie w środkach finansowych
na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej, znajdującej się w domu
jednorodzinnym, wydatków na czynsz, tak jak ma to miejsce w przypadku, gdy
placówka rodzinna prowadzona jest w budynku wielorodzinnym.



3



Wejście ustawy w życie
Proponuje się wejście ustawy w życie z dniem 1 maja 2010 r. Rozwiązanie takie wynika
z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 kwietnia 2009 r., który orzekł,
że z dniem 1 maja 2010 r. przepis art. 85 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej traci moc.
Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Problematyka regulowana przez projekt ustawy nie jest objęta przepisami prawa UE.
Notyfikacja
Projekt ustawy nie podlega procedurze notyfikacji w rozumieniu przepisów dotyczących
notyfikacji norm i aktów prawnych.
Działalność lobbingowa
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 337) projekt
został umieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej. aden podmiot nie zgłosił
zainteresowania pracami nad ustawą.


4



OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje projektowana ustawa
Zmiana ustawy dotyczy rodzin zastępczych i dzieci umieszczonych w tych rodzinach
oraz placówek rodzinnych i dzieci umieszczonych w tych placówkach. Ustawa
dotyczy także podmiotów realizujących wypłatę świadczeń dla rodzin zastępczych
i placówek rodzinnych.
2. Zakres konsultacji
Projekt ustawy został poddany konsultacjom międzyresortowym oraz przesłany
do zaopiniowania przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego,
a także do konsultacji z następującymi partnerami społecznymi:
1)
Forum Związków Zawodowych;
2)
NSZZ ,,Solidarność”;
3)
NSZZ ,,Solidarność 80’;
4)
Ogólnopolskim Porozumieniem Związków Zawodowych;
5)
Konfederacją Pracodawców Polskich;
6)
Konfederacją Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”;
7)
Związkiem Rzemiosła Polskiego;
8)
Business Centre Club;
9)
Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych;
10) Radą Pomocy Społecznej.
Projekt został pozytywnie zaopiniowany przez Komisję Wspólną Rządu
i Samorządu Terytorialnego; partnerzy społeczni nie zgłosili uwag do projektu
ustawy.
3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety
jednostek samorządu terytorialnego
Zmiana polegająca na uwzględnieniu w środkach finansowych na bieżące
funkcjonowanie placówki rodzinnej prowadzonej w domu jednorodzinnym
wydatków na czynsz może powodować dodatkowe wydatki z budżetów powiatów.
Brak jest jednakże danych pozwalających oszacować wysokość mogących powstać

5