Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie prawnej odmian roślin

kukurydzy (ponad 3,5 mln zł) oraz pszenicy ozimej (około 2,8 mln zł). Udział opłaty
licencyjnej wymienionych gatunków stanowi ponad 60 % opłat licencyjnych uzyskanych w
przypadku roślin rolniczych w 2007 r. Dochody przynoszą tylko odmiany niektórych
gatunków przede wszystkim odmiany heterozyjne, lub na których rozmnażanie
i obrót udzielona została licencja podmiotowi zagranicznemu.
Oznacza to, że rynek nasion kwalifikowanych większości gatunków roślin uprawnych
w Polsce jest ograniczony i dopiero jego wzrost oraz skuteczne egzekwowanie opłat od
rozmnożeń własnych (farm save seed) może dać szansę na pokrycie kosztów związanych
z hodowlą nowych odmian.
Agencja Nasienna Sp. z o. o. w Lesznie, w imieniu hodowców (na podstawie
udzielonych pełnomocnictw) zbiera dane o wykorzystaniu przez producentów rolnych
materiału siewnego z rozmnożeń własnych odmian chronionych wyłącznym prawem
hodowcy. Na podstawie zebranych informacji hodowcy występują do producentów rolnych
o uiszczenie należnej opłaty, która w warunkach Polski stanowi 50 % opłaty licencyjnej.
Opłaty licencyjne w 2009 r. wynoszą dla zbóż od 14 do 20 zł za 100 kg materiału siewnego,
dla ziemniaka od 30 do 40 zł za 100 kg sadzeniaków. Działając od 2003 r. Agencja coraz
skuteczniej dociera do rolników. W 2007 r. opłaty od rozmnożeń własnych wyniosły 2 mln zł,
w 2008 r. ok. 3 mln zł. W bieżącym roku szacuje się, że zostanie zebrane ponad 5,8 mln zł.
Jak widać wpływy z hodowli nie rekompensują jej kosztów.
Innym aspektem, który należy wziąć pod uwagę przy rozpatrywaniu poselskiego
projektu jest obowiązujący w Unii Europejskiej system ochrony wyłącznego prawa. Obecnie
hodowcy mają do dyspozycji dwa alternatywne systemy ochrony prawnej odmian roślin –
system krajowy lub wspólnotowy. Hodowca może chronić swoją odmianę albo na poziomie
wspólnotowym albo w jednym lub w kilku państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Prawo wspólnotowe w odniesieniu do określonej odmiany ma charakter nadrzędny
w stosunku do prawa krajowego.
W odniesieniu do „odstępstwa rolnego” przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr
2100/94 z dnia 27 lipca 1994 r. w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin
oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 1768/95 z dnia 24 lipca 1995 r. ustanawiającego
przepisy wykonawcze w zakresie odstępstwa rolnego przewidzianego w art. 14 ust.3
rozporządzenia Rady (WE) nr 2100/94 z dnia 27 lipca 1994 r. zwalniają tzw. „drobnych
rolników” z obowiązku uiszczania opłaty od rozmnożeń własnych.
Definiując pojęcie „drobnego rolnika” wspólnotowy prawodawca przyjął normę produkcyjną
(inaczej niż polski prawodawca, który zdecydował się na normę obszarową), i tak „drobny

5
rolnik” to taki, który:
- w przypadku jęczmienia, kanaru, lnu oleistego, owsa, pszenicy orkisz, pszenicy twardej,
pszenżyta, ryżu, rzepaku, rzepiku, żyta - nie uprawia roślin na powierzchni większej niż ta,
która jest potrzebna do wytworzenia 92 ton zboża,
- w przypadku bobiku, ciecierzycy pospolitej, grochu zwyczajnego, koniczyny
aleksandryjskiej, koniczyny perskiej, lucerny siewnej, łubinu żółtego, wyki siewnej
(niezależnie od obszaru, na którym uprawia rośliny inne niż wymienione) - nie uprawia
wymienionych roślin pastewnych przez okres dłuższy niż 5 lat na obszarze większym niż
obszar potrzebny do wyprodukowania 92 ton zboża w czasie jednego zbioru,
- w przypadku ziemniaków (niezależnie od obszaru, na którym uprawia rośliny inne niż
ziemniaki) - nie uprawia ich na obszarze większym niż obszar potrzebny do wyprodukowania
185 ton ziemniaków w czasie jednego zbioru.
Obliczenia wielkości obszarów dokonuje się dla terytorium każdego zainteresowanego
państwa członkowskiego. W przypadku Polski, biorąc pod uwagę średni plon zbóż w
wysokości 32,5 dt/ha, uzyskany w korzystnym dla rolnictwa 2007 r. (dane według GUS),
z obowiązku uiszczenia opłaty zwolnieni byliby rolnicy, w których gospodarstwach rolnych
powierzchnia gruntów ornych nie przekracza 28,3 ha lub którzy uprawiają ziemniaki na
powierzchni do 8,9 ha (przy średnim plonie 207 dt/ha) niezależnie od wielkości gospodarstwa
rolnego.
Nie można zatem w przyszłości wykluczyć sytuacji, w której producenci rolni będą
ponosić opłaty od rozmnożeń własnych na rzecz hodowców odmian chronionych na
podstawie przepisów wspólnotowych. Hodowca odmiany chronionej wyłącznym prawem na
poziomie krajowym może bowiem starać się o uzyskanie wspólnotowego wyłącznego prawa
do tej odmiany.
Analizując poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie prawnej odmian
roślin należy wziąć pod uwagę fakt, że hodowcy rozpoczęli zbieranie opłat od rozmnożeń
własnych stosunkowo niedawno. W tym celu powołano we wrześniu 2003 r. Agencję
Nasienną Sp. z o.o. w Lesznie. Wśród zadań realizowanych przez Agencję wymienić należy
zbieranie informacji o wykorzystaniu materiału ze zbioru odmian chronionych wyłącznym
prawem jako materiału siewnego. Biorąc pod uwagę stosunkowo krótki okres jej działalności
oraz niski poziom wiedzy wśród producnetów rolnych o prawach hodowców odmian, uznać
należy, że nie jest zasadne wprowadzanie tak radykalnej zmiany w obowiązującym
prawodawstwie.

6
Należy również mieć na względzie fakt, że w sytuacji osłabienia polskiej hodowli
rolnicy coraz częściej będą korzystać z odmian zagranicznych, przeważnie mniej
zaadaptowanych do warunków naszego kraju. Należy również liczyć się ze wzrostem cen na
materiał siewny do poziomu cen obowiązujących w krajach Unii Europejskiej.
Biorąc powyższe pod uwagę, Rząd stoi na stanowisku, że przyjęcie rozwiązania
zaproponowanego w projekcie poselskim jest niekorzystne dla dalszego funkcjonowania
polskiej hodowli roślin i dla zapewnienia postępu biologicznego w produkcji roślinnej
poprzez wprowadzanie do produkcji nowych odmian o korzystnych cechach,
odpowiadających na zmieniające się preferencje odbiorców. Proponowane rozwiązanie może
spowodować zaniechanie krajowej hodowli roślin odmian rolniczych dostosowanych do
warunków glebowo-klimatycznych Polski, upadek krajowych spółek hodowlanych,
ograniczenie badań naukowych w dziedzinie rolnictwa, a w konsekwencji osłabienie
potencjału produkcyjnego polskiego rolnictwa, dlatego proponowaną zmianę ustawy należy
uznać za nieuzasadnioną.
Rada Ministrów nie popiera poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie
prawnej odmian roślin, zawartego w druku sejmowym nr 2274.













7