Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska

5

3) w art. 173 w § 2 pkt 8 otrzymuje brzmienie:
„8) udzielanie pomocy postpenitencjarnej,”;

4) w uchyla się art. 196a;

5) w art. 242 § 15 otrzymuje brzmienie:
„§ 15. Przez pojęcie wynagrodzenia przypadającego skazanemu rozumie się kwotę, pozostałą
po dokonaniu potrąceń z wynagrodzenia przysługującego składek na ubezpieczenie społeczne
i kwoty na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, stanowiącą
podstawę do naliczenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.”.

Art. 3. W ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r.
Nr 25, poz. 150, z późn. zm.2) w art. 401 po ust. 15 dodaje się ust. 15a i 15b w brzmieniu:
„15a. Przychodami Narodowego Funduszu są także wpływy z nawiązek wymierzanych na
podstawie art. 47 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553
z późn. zm.1)).
15b. Przychody, o których mowa w ust. 15a, przeznacza się wyłącznie na cele związane
z ochroną środowiska.”.

Art. 4. W sprawach, w których orzeczono nawiązkę lub świadczenie pieniężne przed dniem
wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, jednak w razie ponownego
rozpoznania sprawy stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Art. 5. Instytucje, stowarzyszenia, fundacje lub organizacje społeczne, na rzecz których
orzeczono środki finansowe z tytułu nawiązki lub świadczenia pieniężnego, są obowiązane
przekazać Ministrowi Sprawiedliwości, w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie niniejszej
ustawy, sprawozdanie dotyczące wykorzystania tych środków za okres nierozliczony na
dotychczasowych zasadach, zawierające informację o wysokości otrzymanych środków oraz
ich rozliczenie ze wskazaniem celów, na które zostały wydane, a także do wyodrębnienia tych
środków w ewidencji księgowej.


6
Art. 6. 1. Minister Sprawiedliwości może zlecić kontrolę zgodności z prawdziwym stanem
danych zawartych w sprawozdaniu, o którym mowa w art. 5. Ocenie Ministra
Sprawiedliwości podlega również celowość i gospodarność wydatkowanych przez te
podmioty otrzymanych środków.
2. Kontrola może także dotyczyć spełnienia przez instytucję, fundację, stowarzyszenie lub
organizacje społeczne obowiązków, o których mowa w art. 5.

Art. 7. Prezesi sądów apelacyjnych są obowiązani, w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy, przekazać Ministrowi Sprawiedliwości zestawienie środków finansowych
przekazanych poszczególnym instytucjom, stowarzyszeniom, fundacjom lub organizacjom
społecznym, w wyniku wykonania orzeczeń, o których mowa w art. 5, zapadłych w sądach na
obszarze danej apelacji.

Art. 8. Z dniem wejścia w życie ustawy Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej staje się
Funduszem Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Art. 9. Ustawa wchodzi w życie po upływie 60 dni od dnia ogłoszenia.
1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64, poz. 729
i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071,
z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 25,
poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889 i Nr 243, poz. 2426, z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757,
Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479 i Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 190, poz. 1409,
Nr 218, poz. 1592 i Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859 i Nr 192,
poz. 1378 oraz z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080 i Nr 214,
poz. 1344.
2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 111, poz. 708, Nr 138, poz. 865,
Nr 154, poz. 958, Nr 171, poz. 1056, Nr 199, poz. 1227, Nr 223, poz. 1364 oraz z 2009 r. Nr 19, poz. 100.
3) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 160, poz. 1083, z 1999 r. Nr 83,
poz. 931, z 2000 r. Nr 60, poz. 701 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 111, poz. 1194,
z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 200, poz. 1679, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 142, poz. 1380 i Nr 179,
poz. 1750, z 2004 r. Nr 93, poz. 889, Nr 210, poz. 2135, Nr 240, poz. 2405, Nr 243, poz. 2426 i Nr 273,
poz. 2703, z 2005 r. Nr 163, poz. 1363 i Nr 178, poz. 1479, z 2006 r. Nr 104, poz. 708, Nr 226, poz. 1648,
z 2007 r. Nr 123, poz. 849, z 2008 r. Nr 96, poz. 620 i Nr 214, poz. 1344 oraz z 2009 r. Nr 8, poz. 39 i Nr 22,
poz. 119.

03/07si

U Z A S A D N I E N I E

Podstawowym celem projektowanej ustawy jest wprowadzenie do porządku prawnego
nowej instytucji: Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej,
którego dysponentem ma być Minister Sprawiedliwości. rodki Funduszu będą przede
wszystkim pochodzić, z jednej strony – tak jak dotychczas – z potrąceń z wynagrodzenia za
pracę skazanych odbywających karę pozbawienia wolności, a z drugiej – co jest istotnym
novum – z nawiązek oraz świadczeń pieniężnych orzekanych przez sądy w stosunku do
sprawców przestępstw. W tym celu proponuje się utworzenie Funduszu Pomocy
Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (zwanego w dalszej części „Funduszem”).
Projektowana ustawa zakłada połączenie w jednym funduszu źródła finansowania
działań ukierunkowanych na poprawę sytuacji osób pokrzywdzonych przestępstwem oraz
pomoc postpenitencjarną. Połączenie obu tych zadań wydaje się racjonalne, nie ma bowiem
uzasadnienia, aby funkcjonowały dwa oddzielne fundusze, skoro dysponentem każdego
z nich ma być Minister Sprawiedliwości. Scentralizowanie środków w jednym Funduszu
pozwoli ponadto na prowadzenie spójnej i przejrzystej polityki pomocy pokrzywdzonym oraz
skazanym, a ponadto na zachowanie uzasadnionych interesem społecznym prawidłowych
proporcji w tym zakresie. Połączenie zadań odnoszących się do osób pokrzywdzonych oraz
skazanych w jednym funduszu zapewni racjonalne wydatkowanie środków finansowych oraz
przyniesie budżetowi państwa wymierne oszczędności z tytułu zmniejszenia kosztów obsługi
w porównaniu z sytuacją, w której funkcjonowałyby dwa oddzielne fundusze: Fundusz
Pomocy Pokrzywdzonym oraz istniejący obecnie Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej.
Potrzeba powołania Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy
Postpenitencjarnej wynika z faktu, że istniejące dotychczas rozwiązania dotyczące
dysponowania nawiązkami i świadczeniami pieniężnymi, a więc środkami publicznymi – nie
realizowały w pełni zasad jawności i przejrzystości finansów publicznych, a w szczególności
zasady kontroli finansowej.
Dotychczasowe doświadczenia w zakresie wydatkowania nawiązek i świadczeń
pieniężnych przekazywanych przez sądy na rzecz podmiotów wpisanych do stosownego
wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości wskazują, że nie zawsze środki

2
finansowe wykorzystywane są w sposób prawidłowy, na określone w przepisach cele.
Utrzymywanie obecnego stanu rzeczy jest więc nieracjonalne i nieuzasadnione.
Obowiązujące przepisy generują bowiem szereg problemów, które znikną
w przypadku utworzenia Funduszu.
Obecnie Minister Sprawiedliwości jest zobowiązany wpisać do wykazu organizacji, na
rzecz których można zasądzać nawiązki i świadczenia pieniężne, wszystkie podmioty
spełniające – nietrudne zresztą do spełnienia – warunki formalne. Skutkiem tego Minister
Sprawiedliwości nie ma żadnej możliwości weryfikacji wiarygodności i rzetelności
podmiotów występujących o wpis do wykazu. Zachodzą więc wypadki zakładania takich
organizacji, szczególnie stowarzyszeń, motywowane głównie lub wyłącznie zamiarem
uzyskania wpisu organizacji do wykazu, a tym samym uzyskania możliwości pozyskiwania
środków z tytułu orzekanych przez sądy nawiązek i świadczeń pieniężnych. Jeżeli takie
stowarzyszenie będzie nawet rażąco nieprawidłowo wydatkować uzyskane środki, to jedyną
możliwą sankcją jest wykreślenie z wykazu. Brak mechanizmu jakiejkolwiek weryfikacji
wpisywanych do wykazu podmiotów skutkuje tym, że nawet osoby nieprawidłowo
wydatkujące uzyskane środki, których dotychczasowa działalność została oceniona
negatywnie, powodując wykreślenie podmiotu z wykazu, mogą natychmiast założyć nowe
stowarzyszenie i ponownie uzyskiwać środki z nawiązek i świadczeń pieniężnych, a Minister
Sprawiedliwości nie ma żadnych prawnych możliwości, aby temu zapobiec. Ponadto zdarzają
się sytuacje, kiedy podmiot, w stosunku do którego toczy się postępowanie przed
Wojewódzkim Sądem Administracyjnym, ze względu na skargę na decyzję o wykreślenie
z wykazu w wyniku stwierdzenia nieprawidłowości w sposobie wydatkowania środków
finansowych pochodzących z orzeczonych nawiązek i świadczeń pieniężnych, składa wniosek
o wpisanie do przedmiotowego wykazu. Obecnie obowiązujące przepisy nie regulują kwestii
związanych z ponownym wnioskiem o wpis po ujawnieniu nieprawidłowości
w wydatkowaniu zasądzonych środków, co stwarza duże trudności interpretacyjne. Podmiot
taki z jednej strony spełnia wymogi formalne niezbędne do uzyskania wpisu do wykazu
i organ wydający decyzję odmowną w tym przedmiocie naraża się na ewentualne uchylenie
w razie wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, z drugiej natomiast
ponowne wpisanie do wykazu podmiotu, który został już z niego wykreślony w trybie
art. 196a § 5 K.k.w, w czasie trwania postępowania sądowego ze skargi tego podmiotu na
decyzję o wykreśleniu, czyniłoby iluzorycznymi kontrolne uprawnienia Ministra
Sprawiedliwości wobec podmiotów wpisanych do wykazu.

3

Jak wynika z analizy rocznych sprawozdań dotyczących wykorzystania przez
instytucje, stowarzyszenia, fundacje i organizacje społeczne nawiązek i świadczeń
pieniężnych, orzeczonych w trybie art. 47 i 49 Kodeksu karnego, sposób wydatkowania
przekazanych środków, a także realizacja obowiązku składania sprawozdań, jest w dużej
mierze nieprawidłowa. Mimo bowiem określonych w obowiązujących przepisach terminów
i sposobów składania przedmiotowych sprawozdań, w 2007 r. spośród 642 podmiotów
ujawnionych w wykazie Ministra Sprawiedliwości, jedynie 198 obowiązek ten wykonało
w terminie. Pozostałe 444 podmioty sprawozdania przekazało po terminie, najczęściej na
skutek monitów. W toku przeprowadzanych weryfikacji i analiz sprawozdań okazało się, że
zawierały one liczne błędy i braki, polegające przede wszystkim na wskazaniu
nieprawidłowego wykorzystania zasądzonych należności oraz występowaniu rozbieżności
między danymi dotyczącymi kwot środków faktycznie otrzymanych a środkami
wykorzystanymi. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości Wydział Kontroli Ministerstwa
Sprawiedliwości podjął kontrole doraźne w organizacjach, które zakończyły się wnioskami
o wykreślenie podmiotów z wykazu Ministra Sprawiedliwości z uwagi na niezgodność
danych wykazanych w sprawozdaniu przesłanym do Ministerstwa Sprawiedliwości z danymi
wynikającymi z
ewidencji księgowej jednostki, dokonywanie wydatków niezgodnie
z wymogami określonymi w art. 47 i 49 Kodeksu karnego, tj. m.in. pokrywanie wydatków
dotyczących działalności administracyjno-eksploatacyjnej podmiotu lub dokonywanie
wydatków niemających związku z udzielaniem pomocy pokrzywdzonym, wypłatę
wynagrodzenia dla zarządu z uzyskanych środków czy nieprawidłowości w zakresie
ewidencji księgowej. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości wykreślono z wykazu m.in.
Stowarzyszenie „Bezpieczny Powiat Biłgorajski” w Biłgoraju, Stowarzyszenie „Serce
Pomocy Dzieciom i Młodzieży Specjalnej Troski” w
Szczecinie, Fundację Pomocy
Wzajemnej „Res Integra” we Wrocławiu czy Stowarzyszenie Pomocy Poszkodowanym
w
Wypadkach, Kolizjach Drogowych i na Skutek Błędów Lekarskich „Wokanda”
w Katowicach.
Analiza sprawozdań nadal jest dokonywana i wnioski o wykreślenie podmiotów
z wykazu przekazywane są na bieżąco. Ponadto należy zauważyć, że kontrole doraźne
przeprowadzane są przez pracowników Wydziału Kontroli jedynie w podmiotach, których
sprawozdania w sposób rażący naruszały obowiązujące przepisy. Kontrole przeprowadzone
w większej liczbie podmiotów mogłyby skutkować większą liczbą wniosków o wykreślenie
z wykazu.