Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw

Warszawa, 5 listopada2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-280(3)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
prezydenckiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz
niektórych innych ustaw (druk nr 1214).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy
i Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk






















Stanowisko Rządu

wobec prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw



Prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw został przekazany do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 13 października 2008 r.

I. Projektowane
zmiany

Przedstawiony projekt jest kopią ustawy z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.
U. Nr 191, poz. 1369). Wówczas termin, do którego należało spełnić warunki wymagane do
uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury przedłużono o rok, do dnia 31 grudnia 2008 r.
Obecnie w prezydenckim projekcie ustawy termin ten proponuje się przedłużyć o kolejny rok –
do dnia 31 grudnia 2009 r.
Rozwiązania projektowanej ustawy mają dotyczyć urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a
przed dniem 1 stycznia 1969 r.:
• kobiet - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli mają co najmniej 30-letni okres składkowy i
nieskładkowy albo jeżeli mają co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz
zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy,
• mężczyzn - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli mają co najmniej 35-letni okres składkowy
i nieskładkowy albo jeżeli mają co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy
oraz zostali uznani za całkowicie niezdolnych do pracy.
• pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze, w tym kolejarzy, którzy wymagane warunki stażowe oraz obniżony wiek
osiągną do dnia 31 grudnia 2009 r.;

2
• nauczycieli przechodzących na emeryturę na podstawie przepisów Karty
Nauczyciela.

II. Uwarunkowania
ogólne

Funkcjonujący przed 1999 r. system emerytalny nie spełniał kryterium racjonalności i nie
przystawał do zasad gospodarki rynkowej, przede wszystkim ze względu na zbyt słaby związek
między indywidualną aktywnością i przezornością ubezpieczonych a poziomem świadczenia. W
wyniku zmian gospodarczych i demograficznych system emerytalny okazał się nieefektywny.
Jego utrzymanie w niezmienionym kształcie prowadziłoby do załamania finansów publicznych
lub istotnego zmniejszenia wysokości świadczeń.
Wzrastające od wielu lat średnie trwanie życia powoduje, że wydłuża się jednocześnie okres
pobierania emerytur i rent. Powoduje to stałe zwiększanie się wydatków na emerytury i renty
przy zachowaniu takiego samego, wymaganego do otrzymania świadczenia, stażu
ubezpieczeniowego oraz takiej samej wysokości składki. W wyniku tego proporcja płaconych
składek do otrzymywanych świadczeń stale zmniejsza się.
Zgodnie z przyjętymi przez Sejm RP w 1998 r. ustawami: z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych oraz z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzono zasadę równego traktowania wszystkich
ubezpieczonych, płacących jednakową składkę na ubezpieczenie emerytalne. Respektowanie tej
zasady wymagało ujednolicenia warunków przyznawania i obliczania świadczeń. Dlatego „nowy
system emerytalny” nie przewiduje utrzymania przywileju wcześniejszej emerytury dla żadnej
grupy zawodowej, natomiast dla osób pracujących w szczególnych warunkach lub szczególnym
charakterze przewidziano system emerytur pomostowych.
Projekt ustawy o emeryturach pomostowych po wielomiesięcznych konsultacjach z partnerami
społecznymi został przekazany do Sejmu RP w dniu 6 października 2008 r.
Przy zachowaniu niezbędnej staranności, jest to wystarczająco długi okres na wprowadzenie w
życie projektowanych emerytur pomostowych w zakładanym terminie, tj. w dniu 1 stycznia
2009.
Należy także zważyć, że zmiany systemu emerytalnego wprowadzone od 1999 r. były
konieczne przede wszystkim ze względu na zmieniające się warunki demograficzne.
Od siedmiu lat w Polsce występuje ubytek rzeczywisty ludności. Wskutek niskiego przyrostu
naturalnego oraz ujemnego salda migracji zagranicznych liczba ludności Polski zmniejsza się.

3
Zjawisku temu towarzyszy niekorzystna zmiana struktury demograficznej naszego
społeczeństwa. Trwającemu od kilkunastu lat spadkowi dzietności towarzyszy wydłużanie się
trwania życia Polaków. Malejąca dzietność i wzrastająca długość życia powodują starzenie się
naszej ludności. Spada liczba osób w wieku produkcyjnym. Ich odsetek w populacji obniży się z
64 proc. w 2007 r. do 50,4 proc. w 2050 r., co przełoży się na znaczący wzrost współczynnika
obciążenia demograficznego ( z 56 osób w 2011 r. do 98 w 2050 r.). Zmiany te, o ile nie będzie
towarzyszył im znaczący wzrost zatrudnienia (w szczególności osób starszych), bardzo szybko
mogą doprowadzić do kurczenia się liczby osób pracujących oraz dynamicznego wzrostu liczby
osób korzystających z różnego typu świadczeń z systemu pomocy i zabezpieczenia społecznego.
W efekcie rosnąć będzie presja na system podatkowy i finanse publiczne, co prowadzić może do
wzrostu kosztów pracy, fiskalizmu i spadku potencjału wzrostu gospodarczego.
Należy pamiętać, że te niekorzystne zmiany demograficzne wpływają bezpośrednio na
sytuację w systemie ubezpieczenia społecznego. Pogarsza się relacja liczby osób opłacających
składki do liczby pobierających emerytury i renty, co wpływa na pogłębianie się deficytu
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

III.
Skutki finansowe projektowanych zmian

Szacunków skutków finansowych przedłużenia o rok możliwości wcześniejszego przechodzenia
na emeryturę dokonano przy następujących założeniach makroekonomicznych (założenia na lata
2008-2011 pochodzą z uzasadnienia do ustawy budżetowej na 2009 r. – druk nr 1001)

Średnioroczny wskaźnik
Wskaźnik realnego
Stopa bezrobocia
Rok
cen towarów i usług
wzrostu przeciętnego
(na koniec roku)
konsumpcyjnych ogółem
wynagrodzenia
2008 104,4%
106,6% 9,1%
2009 102,9%
103,6% 8,5%
2010 102,5%
102,9% 8,0%
2011 102,5%
102,9% 7,3%
2012 102,5%
102,9% 6,5%

Przyjęto, że wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych
emerytów i rencistów będzie większy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych
ogółem o 0,2 punktu procentowego.

4
Wskaźniki waloryzacji świadczeń przyjęto na najniższym poziomie, tzn. na poziomie
wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych zwiększonych o 20% realnego wzrostu
przeciętnego wynagrodzenia. Przy czym przy obliczaniu wskaźników waloryzacji świadczeń
przyjęto, że sformułowanie „zwiększenie o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego
wynagrodzenia” oznacza działanie dodania składnika wynoszącego co najmniej 20% stopy
realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.
Szacunków dokonano przy założeniu utrzymania częstości przyznawania emerytur na
poziomie zaobserwowanym w 2007 r. oraz przy założeniu, że osoby urodzone w latach 1949-
1968 przechodzące na wcześniejszą emeryturę w 2009 r., będą miały ją wyliczaną według
starych zasad.
Przy szacunkach wykorzystano aktuarialny model prognostyczny FUS07, zbudowany w
Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w 2007 r.

Przy powyższych założeniach oszacowano, że przesunięcie terminu, do którego mają być
spełnione warunki wymagane do uzyskania emerytury wcześniejszej dla osób urodzonych w
latach 1949-1968 z dnia 31 grudnia 2008 r. na dzień 31 grudnia 2009 r. spowoduje zwiększenie
wydatków na świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych o następujące kwoty:

2009 2010
2011
2012
Szacunkowy wzrost wydatków FUS w mld zł
2,1 3,9
3,9
3,8

W świetle powyższego należy uznać, że koszty projektowanej ustawy podane w uzasadnieniu do
prezydenckiego projektu tej ustawy zostały znacznie zaniżone. W 2009 r. nieoszacowanie
wynosi 0,7 mld zł, a w 2010 r. – 1,5 mld zł.

IV. Stanowisko
Rządu

Z dniem 1 stycznia 2009 r. wchodzi w życie ostatni etap realizowanej od dziesięciu lat
reformy polskiego systemu emerytalno-rentowego. Jednym z generalnych założeń tej reformy,
przyjętych jeszcze w 1998 r. i sformułowanych w przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, było wprowadzenie jednolitego
wieku emerytalnego (65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet). Rząd uważa, że przyjęta wówczas i