Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy

– z przyczyn procesowych albo związanych z przeszkodą w konwojowaniu – osób
tymczasowo aresztowanych i skazanych odbywających karę pozbawienia wolności. Praktyka
ta została również wprowadzona do Kodeksu karnego wykonawczego z 1997 r. Należy zatem
przyjąć, że instytucja ta była niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru
sprawiedliwości.

Podejmowane przez kolejne Rządy działania nie doprowadziły do utworzenia
w Polsce wystarczającej liczby aresztów śledczych i zakładów karnych umożliwiających
codzienne doprowadzanie do sądów takich osób bez umieszczania ich w wydzielonych
pomieszczeniach Policji. Mimo upływu lat problem ten nie został rozwiązany i istnieje
potrzeba przygotowania w tym zakresie niezbędnych przepisów prawnych.
Brak stosownych rozwiązań prawnych w tym zakresie spowoduje konieczność
bezzwłocznego wzmocnienia etatowego Służby Więziennej. Wprowadzenie bowiem, jako
zasady, całodobowego przyjmowania osób doprowadzanych do jednostek penitencjarnych,
skutkowałoby koniecznością zmiany organizacji czasu pracy (praca w praktyce
trzyzmianowa), w szczególności pionów tzw. administracyjnych (służba ewidencyjna,
kwatermistrzowska, finansowa), które realizują czynności związane z przyjęciem osadzonych.
Bez wzmocnienia etatowego tych służb nie jest możliwe prawidłowe wykonywanie ich
statutowych czynności. Ponadto przy przyjmowaniu osób doprowadzanych, zaangażowany
jest także personel medyczny, co skutkowałoby koniecznością całodobowych dyżurów lub
zaangażowaniem pozawięziennej służby zdrowia, co doprowadziłoby w konsekwencji do
wzrostu kosztów.
Zaznaczyć też trzeba, że proponowane przepisy dają pełną gwarancję przestrzegania
praw osób osadzonych w pomieszczeniach, o których mowa w art. 254a § 1 k.k.w. Nadzór
nad tymi pomieszczeniami sprawują bowiem sędziowie penitencjarni, a nad wydzielonymi
pomieszczeniami aresztów garnizonowych – wojskowi sędziowie penitencjarni, zgodnie z § 1
ust. 3 i 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie
sposobu, zakresu i trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego (Dz. U. Nr 152, poz. 1496).

II. Uwagi szczegółowe.
Projektowane przepisy art. 254a-254d k.k.w. wprowadzają do polskiego systemu
prawa karnego wykonawczego odstępstwo od zasady, że karę pozbawienia wolności
i tymczasowe aresztowanie wykonuje się w zakładach karnych i aresztach śledczych.
Potrzeba taka wynika jednak z przyczyn natury praktycznej, ekonomicznej, jak również
humanitarnej.

2

Rozwiązanie przewidziane w projektowanym art. 254a k.k.w. ma na celu
ograniczenie kosztów konwojowania tymczasowo aresztowanych po wniesieniu aktu
oskarżenia lub skazanych umieszczanych w takich wydzielonych pomieszczeniach,
w związku z ich udziałem w czynnościach sądowych. Chodzi tu tylko o takie czynności,
w których – z uwagi na ich charakter – udział oskarżonego lub skazanego jest niezbędny,
a nie o każdą czynność sądową.
W proponowanym przepisie doprecyzowano również, iż podstawową przesłanką
stosowania tej instytucji jest okoliczność, że konwojowanie oskarżonego lub skazanego
z innej miejscowości, w związku z udziałem w czynności sądowej, łączyłoby się
z nadmiernymi trudnościami lub kosztami. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku
sądów położonych w znacznej odległości od aresztów śledczych lub zakładów karnych.
Należy przy tym podkreślić, iż umieszczenie w wydzielonym pomieszczeniu, zamiast
długotrwałego konwojowania, pozwala osadzonemu (oskarżonemu lub skazanemu) na
odpoczynek i spokojne przygotowanie się do kolejnych czynności procesowych z jego
udziałem. Dodatkową gwarancją wyjątkowego stosowania tej instytucji jest wprowadzenie
ograniczenia, iż umieszczenie w wydzielonym pomieszczeniu może nastąpić tylko na czas
niezbędny dla dokonania czynności. W tym pojęciu mieści się również czas potrzebny na
przetransportowanie skazanego lub oskarżonego do takiego pomieszczenia z właściwego
aresztu śledczego lub zakładu karnego. Należy przyjąć, że przetransportowanie będzie
musiało nastąpić nie wcześniej niż dzień przed dokonaniem czynności. Obecne brzmienie
przepisu jest zbyt wąskie, gdyż operuje tylko pojęciem czasu trwania czynności, pomijając
czas niezbędny na przetransportowanie skazanego lub oskarżonego.
Proponowana nowelizacja przyczyni się ponadto do ograniczenia ilości
wykonywanych przez funkcjonariuszy Służby Więziennej czynności, gdyż nie ma potrzeby
codziennego wydawania i przyjmowania takich osób organowi doprowadzającemu.
Projektowany przepis art. 254b k.k.w. jako przepis gwarancyjny przewiduje, iż
zażalenie na zarządzenie wydawane w trybie art. 254a § 3 k.k.w. o umieszczeniu
w wydzielonym pomieszczeniu przysługuje do sądu odwoławczego.
Z kolei proponowany art. 254c k.k.w. ma na celu stworzenie możliwości
umieszczenia w pomieszczeniach przeznaczonych dla osób zatrzymanych, skazanych lub
tymczasowo aresztowanych, którzy są konwojowani na czas trwania przeszkody
uniemożliwiającej konwojowanie albo na czas niezbędny ze względów humanitarnych.
Podstawową przesłanką umieszczenia takich osób w pomieszczeniach przeznaczonych
dla osób zatrzymanych jest powstanie przeszkody uniemożliwiającej konwojowanie. Mogą to

3

być różne przeszkody np. powódź, mgła, awaria środka transportu, którym odbywa się
konwój, zamieszki lub demonstracje w miejscu docelowym, jak również, stan zdrowia
konwojowanego lub inna przyczyna, która uniemożliwia trwanie konwoju. Nie budzi
wątpliwości, że z chwilą ustania przeszkody konwój musi być kontynuowany.
Wprowadzenie dodatkowej przesłanki w projektowanej regulacji prawnej
podyktowane jest przede wszystkim względami humanitarnymi (możliwość odpoczynku,
zjedzenia posiłku itp.). Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza przy długich kilkuset
kilometrowych konwojach, gdyż taka „przerwa humanitarna” umożliwi odpoczynek
w
jednostce organizacyjnej Policji nie tylko osobom konwojowanym, ale również
konwojującym ich policjantom. Inną przesłanką zastosowania takiej przerwy może być np.
nagłe pogorszenia stanu zdrowia kierowcy lub konwojentów.
W celu zwiększenia gwarancji praworządności umieszczenia osób w izbach zatrzymań
w projektowanym art. 254c § 3 wprowadzono ograniczenie czasowe każdorazowego
stosowania przerwy humanitarnej maksymalnie do 8 godzin.
Nadto, wejście w życie proponowanego przepisu pozwoli również na wyeliminowanie
podstaw do kierowania skarg na zbyt długi czas trwania konwoju i związany z tym brak
możliwości i warunków do odpoczynku oraz niewłaściwe warunki do spożycia pobranego
z jednostki penitencjarnej posiłku przez osoby pozbawione wolności.
Należy przy tym podkreślić, że projektowany przepis nie tworzy żadnych praw
podmiotowych po stronie konwojowanego.
Przedstawione argumenty uzasadniają przyjęcie proponowanego rozwiązania
prawnego.
Brak takiego przepisu spowoduje zakłócenia działania komórek konwojowych,
a w konsekwencji doprowadzi do znacznego wzrostu liczby niewykonanych konwojów na
zlecenie sądów i prokuratury. Okoliczność ta spowoduje ponadto konieczność skierowania
dodatkowych policjantów, w tym również z komórek patrolowych do nadzoru nad osobami
pozbawionymi wolności umieszczanymi na czas przerwy w konwoju m. in. w pokojach
służbowych jednostek organizacyjnych Policji.
Proponowane rozwiązanie przyczyni się również do ekonomicznego wykorzystania
policyjnych sił i środków, poprzez organizację zbiorczych przewozów osób pozbawionych
wolności zamiast organizowania odrębnych konwojów dla każdego osadzonego, a tym
samym racjonalizowania kosztów doprowadzania, gdyż w przeciwnym razie należałoby dla
każdego doprowadzanego organizować niezwłocznie odrębny konwój.

4

Również względy natury praktycznej takie jak: konieczność usunięcia braków
formalnych lub uzupełnienia niekompletnej dokumentacji niezbędnej do przyjęcia osoby
doprowadzanej do aresztu śledczego lub zakładu karnego, konieczność ustalenia tożsamości
i
skompletowania dokumentów niezbędnych do przyjęcia do jednostki penitencjarnej
zatrzymanego skazanego celem doprowadzenia go do odbycia kary, przemawiają za
niezbędnością i koniecznością umieszczania tymczasowo aresztowanych, bądź skazanych
w pomieszczeniach, o których mowa w art. 254c § 1 k.k.w.
Z § 5 ust. 1-5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r.
w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego
aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności oraz
dokumentowania tych czynności (Dz. U. Nr 15, poz. 142) wynika, że nie może być przyjęta
osoba doprowadzona do jednostki penitencjarnej, jeżeli są wątpliwości, co do autentyczności
dokumentów niezbędnych do przyjęcia, są one niekompletne, zawierają pomyłki w danych
osobowych itd. W takim przypadku, wobec braku możliwości osadzenia w pomieszczeniach
wymienionych w art. 254c § 1 k.k.w. osoby doprowadzonej, Policja lub inny organ
doprowadzający stawałby przed problemem czy i gdzie osadzić taką osobę do czasu
uzyskania z sądu brakujących lub poprawionych dokumentów.
Podkreślić też należy, iż w pomieszczeniach dla osób zatrzymanych będą
umieszczane, w przypadku nieprzewidzianego lądowania podczas przewozu drogą powietrzną
lub nieprzewidzianej przerwy w przewozie inną drogą, osoby przekazywane na zasadach
i w warunkach określonych w Rzymskim Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego
(projektowany art. 254c § 2 k.k.w.).
Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony w Rzymie dnia
17 lipca 1998 r. wszedł w życie w dniu 1 lipca 2002 r. Rzeczypospolita Polska ratyfikowała
Statut w 2003 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 708). i zobowiązała się do wprowadzenia do polskiego
prawa, w zakresie współpracy z Trybunałem, uregulowań objętych Statutem m.in.
wprowadzenia procedur dotyczących przyjmowania i osadzania przekazywanych osób
w
przypadku nieprzewidzianego lądowania podczas przewozu drogą powietrzną lub
nieprzewidzianej przerwy w przewozie inną drogą. rodki izolacyjne wobec tych osób mogą
być wykonywane w pomieszczeniach przeznaczonych dla osób zatrzymanych, a nie
w aresztach śledczych.
Fakt ten również przemawia za koniecznością wprowadzenia proponowanych
rozwiązań prawnych, gdyż procedury stosowane w takim wypadku są zdecydowanie szybsze

5

i mniej sformalizowane od tych, które obowiązują przy przyjmowaniu i zwalnianiu
w aresztach śledczych.
Z udziałem tymczasowo aresztowanych lub skazanych, którzy w związku
z przeszkodą w konwoju, zostaną czasowo umieszczeni w pomieszczeniach dla osób
zatrzymanych nie można przeprowadzać czynności procesowych.
W projektowanym art. 254d § 1 k.k.w. wprowadzono gwarancyjną zasadę, że wobec
tymczasowo aresztowanych i skazanych umieszczonych w pomieszczeniach, o których mowa
w art. 254a § 1 stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wykonywania tymczasowego
aresztowania i kary pozbawienia wolności.
W projektowanym art. 254d § 2 k.k.w. przewidziano upoważnienie dla Ministra
właściwego do spraw wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej
i Ministrem Sprawiedliwości do określenia, w drodze rozporządzenia, wykazu pomieszczeń,
o których mowa w art. 254a § 1, w których mogą być odrębnie umieszczani tymczasowo
aresztowani i skazani oraz, warunki którym muszą one odpowiadać, uwzględniając potrzebę
zapewnienia warunków porównywalnych z określonymi dla aresztów śledczych i zakładów
karnych przy wykonywaniu tymczasowego aresztowania i kary pozbawienia wolności.

6