Niewykonanie pracy a odpowiedzialność materialna pracownika

Przeczytaj także: Odpowiedzialność byłego pracownika za szkodę

Pytanie: Nasz pracownik z sobie tylko znanych powodów nie wykonał produktu, który był na
zamówienie. W związku z tym pracodawca nie osiągnął planowanego przychodu, nie mówiąc już o utracie wiarygodności u stałego klienta. Czy pracownik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności materialnej za szkodę wyrządzoną pracodawcy, a jeżeli tak, to w jaki sposób ustalić wartość tej szkody?

Odpowiedź: Jeżeli pracownikowi można przypisać winę umyślną, w takiej sytuacji będzie on odpowiadał za powstałą szkodę (utracone przychody jak również ewentualne straty wynikłe z utraty innych zamówień klienta) w pełnej wysokości. Jeśli jednak wyrządzenie pracodawcy szkody nastąpiło z winy nieumyślnej, w takim przypadku w związku z brakiem rzeczywistej szkody pracownik nie poniesie odpowiedzialności zgodnie z przepisami o odpowiedzialności materialnej.

1. Przy odpowiedzialności materialnej potrzebna szkoda

Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach Kodeksu pracy.

Przesłankami odpowiedzialności są:

• szkoda,
• bezprawność czynu pracownika, polegająca na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu obowiązków pracowniczych,
• wina pracownika oraz
• związek przyczynowy między zawinionym zachowaniem pracownika a szkodą - mowa tu o tzw. adekwatnym związku przyczynowym, co oznacza, że szkoda musi być normalnym, typowym następstwem działania pracownika.

2. Szkoda wynikła z winy nieumyślnej - odpowiedzialność ograniczona

Pracownik wyrządzający pracodawcy szkodę z winy nieumyślnej ponosi odpowiedzialność za szkodę tylko w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę, a wysokość odszkodowania nie może przewyższać 3-miesięcznego wynagrodzenia pracownika. Strata rzeczywista oznacza faktyczny uszczerbek w mieniu pracodawcy - nie obejmuje natomiast utraconych korzyści jakie pracodawca osiągnąłby, gdyby szkoda nie zaistniała. Oznacza to, że w sytuacji opisanej w pytaniu, jeśli szkoda wynikła z winy nieumyślnej pracownika, pracodawca nie może dochodzić od pracownika odszkodowania odpowiadającego wartości produktu, który na skutek zaniechania pracownika nie został wykonany, gdyż brak planowanego przychodu z tytułu sprzedaży zamówionego produktu stanowi dla pracodawcy utracone korzyści, a nie rzeczywistą stratę.

Zdaniem SN: Przy nieumyślności - odpowiedzialność ograniczona do rzeczywistej szkody

Z mocy art. 115 k.p. pracownik - w razie niewadliwego przypisania mu odpowiedzialności za szkodę nieumyślnie wyrządzoną pracodawcy wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych - ponosiłby pracowniczą odpowiedzialność odszkodowawczą tylko w granicach rzeczywistej straty pracodawcy, ta zaś nie obejmuje spodziewanych korzyści, które pracodawca mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. W odróżnieniu bowiem od odszkodowania cywilnego, które obejmuje stratę i utracony zysk osiągalny w razie niewyrządzenia szkody (art. 361 § 2 k.c.), pracownicze odszkodowanie w razie nieumyślnego wyrządzenia szkody nie przekracza wartości tego, co pracodawca posiadał i czego został pozbawiony z nieumyślnej winy pracownika. (Wyrok Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 1975 r., sygn. akt I PR 291/74)