Umowa zlecenia: zakres zobowiązania zlecenioborcy

Przeczytaj także: Umowa zlecenia: wynagrodzenie za gotowość do jej wykonywania?

Ogólne określenie zobowiązania

Kierownictwo pracodawcy stanowi – obok obowiązku osobistego wykonywania pracy oraz związania pracownika miejscem pracy i czasem pracy – ustawowe kryterium kwalifikacyjne stosunku pracy. Koniecznym składnikiem kierownictwa pracodawcy jest kierowanie pracą, co najmniej przez wyznaczanie zadań oraz kontrolę i ocenę ich wykonania. Istotnym, chociaż niekoniecznym, przejawem kierownictwa pracodawcy jest uprawnienie do nakładania kar porządkowych (Z. Góral - red. Z zagadnień współczesnego prawa pracy, Oficyna 2009 r.).

Przez kierownictwo pracodawcy należy w ogólnym zarysie rozumieć możliwość wydawania wiążących poleceń w zakresie wykonywania pracy. Wynika z niego obowiązek podporządkowania się przez pracowników przełożonym, pewnego rodzaju hierarchiczność występująca w związku z istnieniem stosunku pracy. Chodzić tu będzie przede wszystkim o możliwość zlecania na bieżąco pracy (zadań) do wykonania.

Jeżeli taki element w danym stosunku prawnym występuje zawsze, to mamy do czynienia z umową o pracę. Jest to bowiem kwintesencja stosunku pracy, element, który nie może wystąpić w zatrudnieniu na podstawie umów cywilnoprawnych.

Przy przedstawionej powyżej sytuacji zobowiązania nie powstaje domniemanie rzeczywistego podporządkowania zleceniobiorcy drugiej stronie umowy. W przypadku gdy zobowiązanie jest zarysowane w sposób bardzo ogólny, można zakładać, że skoro zleceniobiorca wykonuje konkretne czynności wchodzące w zakres danego pojęcia (sprzątanie, promocja itp.), ktoś wskazuje mu, co i kiedy ma robić. W takich przypadkach w praktyce łatwo spotkać się z zarzutem, że zleceniodawca wykracza poza same wskazówki dotyczące sposobu wykonywania zlecenia i wydaje polecenia drugiej stronie.

Zwróćmy w tym miejscu uwagę na uzasadnienie wyroku SN z 15.10.1999 r., I PKN 307/99 (OSNP 2001r/7/214): (…) rację ma powódka, że wykonywanie pracy w barze z istoty takiego zatrudnienia następuje z reguły na podstawie umowy o pracę. Cechą charakterystyczną tej umowy jest bowiem pozostawanie w dyspozycji pracodawcy i wykonywanie poleceń co do pracy, która ma być wykonywana. Umowa zlecenia z reguły określa rodzaj wykonywanych czynności i w zasadzie nie może polegać na pozostawaniu w dyspozycji zlecającego i wykonywaniu, stosownie do jego potrzeb, czynności zlecanych na bieżąco.

W sposobie wykonywania zatrudnienia przez powódkę charakterystyczne było, że zgłaszała się do pracy, bez z góry określonych czynności, które miała wykonywać, i dopiero pozostając w dyspozycji strony pozwanej, wykonywała polecenia. W tym zakresie podporządkowanie nie miało zwykłych cech koordynacji wykonania z góry określonych czynności, lecz było typowym podporządkowaniem pracowniczym, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy i wykonuje wydane mu polecenia.

Zleceniodawca może dawać wykonawcy (zleceniobiorcy) wskazówki co do sposobu wykonywania zlecenia, ale mogą one mieć charakter koordynacji wykonania z góry określonych (w zawartej umowie zlecenia) czynności.

Przykład:
5. Zleceniobiorca zobowiązuje się przy wykonywaniu niniejszej umowy stosować do ogólnych wskazówek wydawanych przez upoważnione osoby z ramienia Zleceniodawcy, jak również przestrzegać przepisów porządkowych, BHP oraz ochrony przeciwpożarowej obowiązujących u Zleceniodawcy. Wskazówki Zleceniodawcy służą jedynie koordynacji prac wykonywanych na terenie budowy.

6. W związku z wykonywaniem niniejszej umowy Zleceniobiorca nie podlega podporządkowaniu służbowemu Zleceniodawcy i nie jest zobowiązany do wykonywanie jego poleceń.