Czas pracy

Przeczytaj także: Podstawowa norma czasu pracy

Rozkład czasu pracy

Wymiar czasu pracy jest to długość czasu, w jakim pracownik obowiązany jest pozostawiać do dyspozycji pracodawcy w obrębie każdego dnia roboczego i tygodnia pracy. Długość tę określają dzienne i tygodniowe normy czasu pracy. Rozkład czasu pracy oznacza rozłożenie danego wymiaru czasu pracy w poszczególnych tygodniach i dniach pracy, co obejmuje także ustalenie dni wolnych od pracy.

Rozkład czasu pracy to także dzienny rozkład pracy który obejmuje:
- początek i koniec pracy dziennej, a w zakładach o ruchu ciągłym - pracy zmianowej
- tryb przesuwania zmian
- przerw w pracy i pory nocnej

Okresy odpoczynku

Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godz. pracownik ma prawo do pełnej przerwy w pracy, trwającej 15 min, którą wlicza się do czasu pracy. Rozkład czasu pracy (także dodatkowe dni wolne od pracy) ustala się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. W razie braku tych aktów ustalenie rozkładu czasu pracy należy do uprawnień pracodawcy.

Nowością zamieszczoną do kodeksu pracy w styczniu 2004 roku jest wprowadzenie okresów odpoczynku. Zasadą jest, że pracownik ma prawo do co najmniej 11-godzinnego odpoczynku w każdej dobie. Odpoczynek ten musi być nieprzerwany. Tylko w nielicznych, uzasadnionych przypadkach przepisy nie dają pracownikowi prawa do korzystania z regularnego w każdej dobie co najmniej 11-godzinnego, nieprzerwanego odpoczynku. Wówczas jednak zamiast nich przewiduje się tzw. równoważne okresu odpoczynku. Chodzi tu zwłaszcza o udzielenie pracownikom odpowiednio dłuższego czasu wolnego rekompensującego pracę w wydłużonym dobowym wymiarze czasu pracy.

Wprowadzono także zasadę do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu, przy czym odpoczynek ten winien obejmować co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Regularny cotygodniowy odpoczynek może być ograniczony do 24 godzin jedynie wobec pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usuwania awarii, w przypadku zmiany pory wykonywania pracy, w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy.

Norma czasu pracy

Wynosi 8 h na dobę i przeciętnie 40 h w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 miesięcy. Wprowadzenie przepisu o przeciętnym pięciodniowym tygodniu pracy oznacza, że udzielenie pracownikowi dni wolnych od pracy może nastąpić w całym okresie rozliczeniowym czasu pracy. Terminy dodatkowych dni wolnych ustala się w regulaminie, chyba, że ustalono je w układzie zbiorowym pracy.

Dopuszczalne jest wydłużenie okresu rozliczeniowego ponad 4 miesiące, jednak tylko w rolnictwie i hodowli oraz pilnowaniu mienia i ochronie osób. Maksymalny okres rozliczeniowy w tych branżach może wynosić 6 miesięcy, a w uzasadnionych nietypowych warunkach organizacyjnych lub technicznych mających wpływ na przebieg procesu pracy do 12 miesięcy.

Stosowanie przedłużonego okresu rozliczeniowego jest niedopuszczalne w przypadku stosowania równoważnego systemu czasu pracy oraz pracy w ruchu ciągłym.Od 1 stycznia 2004 roku , tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Nowe przepisy o czasie pracy przewidują następujące systemy czasu pracy:

- podstawowy
- równoważny czas pracy
- w ruchu ciągłym
- przerywany czas pracy
- zadaniowy
- skrócony tydzień pracy
- praca weekendowa
- skrócony czas pracy