Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o języku polskim oraz ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

dostosowania zestawów egzaminacyjnych do możliwości oraz zakresu pojęciowego,
z którego korzystają te osoby, przystępując do egzaminu.
Zasadniczą zmianą, jaką wprowadzają projektowane przepisy ustawy, jest możliwość
uzyskania uprawnień do organizowania egzaminów z języka polskiego jako obcego
przez:
− polską albo zagraniczną szkołę wyższą prowadzącą studia w zakresie filologii
polskiej,
− polski albo zagraniczny podmiot, który od co najmniej trzech lat prowadzi lektoraty
lub zajęcia w zakresie nauczania języka polskiego lub języka polskiego jako obcego
albo inne zajęcia dydaktyczne w języku polskim.
Uprawnienia te będą nadawane przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa
wyższego, po zasięgnięciu opinii Komisji. Elementem wpływającym na możliwość
uzyskania uprawnienia będzie zawartość programowa oferowanego kształcenia.
Warunkiem uzyskania uprawnienia do organizowania egzaminów na danym poziomie
biegłości językowej będzie prowadzenie przez podmiot kształcenia co najmniej na
poziomie odpowiadającym poziomowi biegłości językowej egzaminu, o którego
uprawnienie do organizowania się ubiega.
Powinno to skutkować rozszerzaniem oferty kształcenia przez podmioty ubiegające się
o nadanie uprawnień. Projekt ustawy przewiduje, że pierwsze uprawnienie do
organizowania egzaminów nadawane będzie na okres dwóch lat, a dopiero kolejne
uprawnienia na okres nie dłuższy niż pięć lat. Rozwiązanie takie zagwarantuje
okresową ocenę działalności podmiotów uprawnionych do organizowania egzaminów
oraz zapewni należyty poziom egzaminów organizowanych przez te podmioty.
Projektowane przepisy zobowiązują podmiot, który uzyskał uprawnienie do organizacji
egzaminów, do zapewnienia warunków niezbędnych do przeprowadzania egzaminów,
a w szczególności:
− zapewnienia kadry do powołania komisji egzaminacyjnej,
− zapewnienia warunków lokalowych i technicznych odpowiednich do
przeprowadzenia egzaminu,
− zabezpieczenia materiałów związanych z egzaminem przed nieuprawnionym
ujawnieniem,
− poddania się wizytacji,
3

− ponownego przeprowadzenia egzaminu w innym terminie na własny koszt,
w przypadku gdy egzamin został przerwany z powodu zakłócenia jego
prawidłowego przebiegu przez członków komisji egzaminacyjnej,
− upowszechniania informacji o zasadach poświadczania znajomości języka polskiego
jako obcego i terminach przeprowadzania egzaminów.
Podmiot uprawniony do organizowania egzaminów będzie dokonywał rejestracji osób
zainteresowanych przystąpieniem do egzaminu oraz wprowadzał ich dane do
elektronicznej bazy prowadzonej przez Komisję. Warunkiem rejestracji będzie
uiszczenie opłaty za przystąpienie do egzaminu. Wysokość opłaty wskazana będzie
przez podmiot uprawniony, który będzie z niej pokrywał koszty zorganizowania
i przeprowadzenia egzaminu. Projektowana ustawa określa maksymalną wysokość opłat
za przystąpienie do egzaminu, jaką będzie mógł pobrać podmiot uprawniony
– w zależności od poszczególnych grup i poziomu biegłości językowej, na którym
odbywać się będzie egzamin. Takie rozwiązanie ma na celu zapewnienie
zainteresowanym dostępu do egzaminu poprzez niedopuszczenie do ustalania zbyt
wysokich stawek. Egzaminy będą się odbywać w sesjach, których harmonogram ustali
Komisja. Będzie ona odpowiadała również za opracowanie zestawów egzaminacyjnych.
Rozwiązanie to związane jest z potrzebą zagwarantowania jednolitego standardu
egzaminu organizowanego przez podmioty uprawnione, obiektywnej oceny osób
przystępujących do egzaminu oraz zapewnienia poufności i niejawności zestawów do
czasu egzaminu. Dowolność terminów przeprowadzania egzaminów utrudniałaby
w znacznym stopniu możliwość utrzymania niejawności zestawów do czasu egzaminu.
Generowałoby również to dodatkowe koszty związane z koniecznością przygotowania
wielu wersji zestawów egzaminacyjnych.
W celu zapewnienia zainteresowanym łatwego dostępu do informacji, lista podmiotów
uprawnionych oraz informacje o terminach i miejscach przeprowadzanych egzaminów
będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej ministra
właściwego do spraw szkolnictwa wyższego.
Egzaminy przeprowadzane będą przez komisje egzaminacyjne działające przy
podmiotach uprawnionych. Projekt ustawy określa wymogi dotyczące liczby ich
członków oraz ich kompetencji, potwierdzanych posiadanym wykształceniem. Zgodnie
z projektem ustawy w skład komisji egzaminacyjnej powinien wchodzić
przewodniczący i dwóch członków, jednak dla zapewnienia prawidłowego przebiegu
egzaminu w przypadku większej liczby osób do niego przystępujących – ponad 20,
4

skład komisji powinien być powiększony o jedną osobę na każde kolejne rozpoczęte
dziesięć osób przystępujących do egzaminu.
Przewodniczącym komisji egzaminacyjnej będzie mógł być tylko egzaminator wpisany
na listę prowadzoną przez Komisję. Przewodniczenie komisji egzaminacyjnej przez
osobę posiadającą przygotowanie w zakresie zasad przeprowadzania egzaminu i pracy
komisji egzaminacyjnej ma zapewniać obiektywny przebieg egzaminu i ocenę osób do
niego przystępujących. Projektowane przepisy określają wymogi, jakie powinna
spełniać osoba ubiegająca się o wpis na listę egzaminatorów uprawnionych do
sprawowania funkcji przewodniczącego komisji egzaminacyjnej. Na Komisję został
nałożony obowiązek organizowania szkoleń dla kandydatów na egzaminatorów. Projekt
ustawy wskazuje również przypadki, w których egzaminator będzie skreślony z listy
prowadzonej przez Komisję – dotyczy to w szczególności nieusprawiedliwionego
niestawiennictwa na egzaminie lub naruszenia przez egzaminatora warunków oraz trybu
przeprowadzania egzaminu, mającego wpływ na jego wynik.
Możliwość skreślenia z listy egzaminatorów ma na celu zabezpieczenie podmiotu
uprawnionego oraz osób przystępujących do egzaminu przed odwołaniem egzaminu
w wyniku niezapewnienia określonego ustawą składu komisji egzaminacyjnej.
Szczegółowy tryb organizacji egzaminów z języka polskiego jako obcego uregulowany
zostanie w akcie wykonawczym, określającym w szczególności: sposób przekazywania
zestawów egzaminacyjnych, warunki lokalowe i techniczne niezbędne do
przeprowadzenia egzaminu, organizację pracy komisji egzaminacyjnych, standardy
wymagań dla poszczególnych poziomów biegłości językowej w zakresie języka
polskiego jako obcego.
Projektowana regulacja przewiduje możliwość uzyskania certyfikatu bez konieczności
zdawania egzaminu przez cudzoziemców lub obywateli polskich na stałe zamieszkałych
za granicą, będących absolwentami szkół wyższych, które ukończyły studia w języku
polskim, albo polskich szkół ponadgimnazjalnych lub ponadpodstawowych szkół
średnich, które zdały egzamin dojrzałości w języku polskim, działających w systemie
edukacji Rzeczypospolitej Polskiej. Tak skonstruowana regulacja umożliwi uzyskanie
certyfikatu bez konieczności zdawania egzaminu również absolwentom szkół przy
przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach
wojskowych RP oraz zagranicznych filii szkół wyższych.
Umożliwienie uzyskania certyfikatu bez konieczności zdawania egzaminu tylko
absolwentom szkół działających w systemie edukacji Rzeczypospolitej Polskiej wynika
5

z konieczności weryfikacji poziomu kształcenia w języku polskim, tak aby certyfikaty
potwierdzały rzeczywisty i porównywalny poziom biegłości językowej osób
ubiegających się o nie. Możliwość sprawdzenia jakości kształcenia w języku polskim
w szkołach zagranicznych niefunkcjonujących w polskim systemie edukacyjnym jest
ograniczona. Polskie podmioty odpowiedzialne za kontrolę jakości kształcenia (MEN
w stosunku do szkół ponadgimnazjalnych i PKA w stosunku do szkół wyższych) nie
posiadają kompetencji do przeprowadzenia stosownego badania w jednostkach
zagranicznych.
W przypadku zwolnienia z egzaminu certyfikaty zostaną wydane bez rzeczywistego
sprawdzenia wiedzy osób ubiegających się o nie, weryfikacja jakości kształcenia ma tu
zatem szczególne znaczenie. Brak możliwości tej weryfikacji w jednostkach
zagranicznych stanowi przeszkodę do wydania certyfikatu bez wcześniejszego zdania
egzaminu.
Certyfikaty będą poświadczały znajomość języka polskiego na różnych poziomach
w zależności od tego, na jakim poziomie osoba zainteresowana odbyła kształcenie oraz
jaki był profil tego kształcenia. Obecnie obowiązujące przepisy umożliwiają ubieganie
się o poświadczenie biegłości językowej tylko absolwentom filologii polskiej, certyfikat
zaś wydawany jest tylko na jednym poziomie.
Koordynacja i zapewnienie prawidłowego funkcjonowania systemu poświadczania
znajomości języka, w tym odpowiedniej jakości przeprowadzanych egzaminów
z języka polskiego jako obcego i merytorycznej opieki nad poszczególnymi elementami
systemu, będzie zadaniem Komisji.
Działalność Komisji będzie miała na celu również sprawowanie nadzoru nad
zapewnieniem prawidłowego przebiegu egzaminów, a w szczególności ocenę przebiegu
egzaminów i działalności komisji egzaminacyjnych. W tym zakresie, w przypadku
stwierdzenia nieprawidłowości, Komisja będzie mogła wydawać zalecenia podmiotom
uprawnionym. Komisja będzie mogła zlecić wizytację egzaminów, obejmującą
weryfikację prawidłowości jego przeprowadzenia. W tym celu wizytator będzie
uprawniony do wizytowania pomieszczeń, w których przeprowadzane są egzaminy,
obserwowania przebiegu egzaminów, w tym pracy członków komisji egzaminacyjnej,
żądania informacji, wyjaśnień i udostępnienia dokumentacji związanej
z przeprowadzanym egzaminem. Wizytator będzie uprawniony do przerwania egzaminu
w przypadku naruszenia przez przewodniczącego, członków komisji egzaminacyjnej
6

lub przez osoby przystępujące do egzaminu warunków przeprowadzania egzaminu
mogących mieć wpływ na jego wynik.
Rozwiązaniem mającym służyć zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania systemu
poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego będzie możliwość kierowania
przez Komisję do podmiotu uprawnionego zaleceń dotyczących nieprawidłowości
w przebiegu egzaminu, stwierdzonych po zbadaniu protokołu z egzaminu lub
z wizytacji albo po zbadaniu prawidłowości oceny prac egzaminacyjnych oraz
wnioskowanie o cofnięcie uprawnienia do organizowania egzaminów.
Cofnięcie uprawnień będzie następowało w przypadku:
− naruszenia zasad organizowania i przeprowadzania egzaminu przez podmiot
uprawniony,
− niewykonania przez podmiot uprawniony zaleceń wydanych przez Komisję,
− odmowy poddania się przez podmiot uprawniony wizytacji.
W skład Komisji wchodzić będzie czternastu członków powoływanych przez ministra
właściwego do spraw szkolnictwa wyższego na czteroletnią kadencję, w tym:
− dziewięciu specjalistów w zakresie nauczania języka polskiego lub języka polskiego
jako obcego,
− specjalista w zakresie nauczania języka polskiego lub języka polskiego jako obcego,
zgłoszony przez Radę Języka Polskiego,
− po jednym przedstawicielu ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego,
ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, ministra właściwego do spraw
kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz ministra właściwego do spraw
zagranicznych.
Członkiem Komisji nie będzie mogła być osoba skazana prawomocnym wyrokiem za
przestępstwo popełnione umyślnie lub umyślne przestępstwo skarbowe. Ta sama osoba
nie będzie mogła sprawować funkcji członka Komisji nie dłużej niż przez dwie kolejne
kadencje. W celu zapewnienia obiektywizmu i bezstronności pracy Komisji projekt
ustawy przewiduje obligatoryjne wyłączenie członka Komisji z postępowania
dotyczącego podmiotu, w którym ten członek, jego małżonek, krewny lub powinowaty
do drugiego stopnia lub osoba, z którą ten członek pozostaje faktycznie we wspólnym
pożyciu, są zatrudnieni albo pozostają z tym podmiotem w takim stosunku prawnym, że
wynik postępowania może mieć wpływ na prawa i obowiązki tych osób.
Komisja będzie również dokonywała okresowej analizy funkcjonowania systemu
poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego i formułowała rekomendacje
7