Rządowy projekt ustawy o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA

związania terminami do przeprowadzenia kontroli oraz zakazem prowadzenia
jednoczesnych kontroli.
Należy zarazem zauważyć, że skierowany do prac parlamentarnych w dniu 3 sierpnia
2015 r. projekt ustawy – Prawo działalności gospodarczej zawiera przepisy będące
odpowiednikami zmienianych przepisów ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej, w związku z czym konieczne będzie takie prowadzenie dalszych prac
legislacyjnych, ażeby dokonać pożądanych zmian w sposób uwzględniający tempo
procedowania obu ustaw i terminy ich wejścia w życie.
V. Przepisy przejściowe
1. Określony w projektowanym art. 5 ust. 1 pkt 2 zakres przedmiotowy informacji o
amerykańskich rachunkach raportowanych będzie podlegał czasowym ograniczeniom.
Zgodnie z art. 17 projektu ustawy przekazywane za lata 2014–2015 informacje o
amerykańskich rachunkach raportowanych nie będą obejmowały wszystkich danych
określonych w art. 2 ust. 2 lit. a Umowy FATCA, lecz jedynie:
1) informacje określone w art. 2 ust. 2 lit. a punkty 1–4 Umowy FATCA – w
odniesieniu do roku 2014,
2) informacje określone w art. 2 ust. 2 lit. a punkty 1–7 Umowy FATCA, z wyjątkiem
przychodów brutto określonych w art. 2 ust. 2 lit. a pkt 5 ppkt B tej umowy – w
odniesieniu do roku 2015.
Przepis art. 18 projektu ustawy stanowi odzwierciedlenie reguł pozyskiwania i wymiany
informacji o amerykańskich rachunkach raportowanych, wyrażonych w art. 3 ust. 3 lit.
a umowy FATCA.
2. Czasowe ograniczenie zakresu przedmiotowego obowiązku przekazywania
informacji o amerykańskich rachunkach raportowanych zawiera również art. 18
projektu ustawy. Regulacja ta dotyczy informacji o amerykańskim NIP podlegającej
raportowaniu na mocy art. 2 ust. 2 lit. a Umowy FATCA. Według przewidzianej w
art. 18 projektu ustawy zasady, w odniesieniu do amerykańskich rachunków
raportowanych prowadzonych przez raportującą polską instytucję finansową na dzień
30 czerwca 2014 r. informacje, o których nowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, przekazywane za
lata 2014–2016 nie muszą zawierać informacji o amerykańskim NIP, jeżeli numer ten
nie jest dostępny w rejestrach raportującej polskiej instytucji finansowej. W takim
22

przypadku raportująca polska instytucja finansowa obowiązana jest przekazać
informacje o dacie urodzenia, o ile instytucja ta posiada te dane.
3. Załącznik I do Umowy FATCA, którego stosowanie w procedurze identyfikacji
rachunków finansów przewiduje art. 5 ust. 2 projektu ustawy, określa między innymi
terminy na przeprowadzenie identyfikacji istniejących rachunków, czyli rachunków
prowadzonych przez raportującą instytucję finansową w dniu 30 czerwca 2014 r. W
ust. E części II załącznika I do Umowy FATCA wskazano, że w przypadku gdy na
dzień 30 czerwca 2014 r. istniejący rachunek indywidualny jest rachunkiem o wysokiej
wartości, raportująca polska instytucja finansowa musi zakończyć rozszerzone
procedury weryfikacji, opisane w ust. D niniejszej części w stosunku to takiego
rachunku do dnia 30 czerwca 2015 r. Określony dla tej kategorii rachunków termin
zakończenia procedury identyfikacji przypada na okres, kiedy w Polsce brak było
przepisów stanowiących podstawę do jej przeprowadzenia. Koniecznym zatem jest
określenie nowego terminu na przeprowadzenie procedur mających zastosowanie do
rachunków o wysokiej wartości. Z uwagi na powyższe w art. 19 zaproponowano, aby
procedury te były przeprowadzone w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie
projektowanej ustawy. Zgodnie z tym przepisem w przypadku, gdy na dzień 30 czerwca
2014 r. istniejący rachunek indywidualny był rachunkiem o wysokiej wartości, o
którym mowa w ust. D części II załącznika I do Umowy FATCA, raportująca polska
instytucja finansowa obowiązana jest przeprowadzić rozszerzone procedury weryfikacji,
opisane w ust. D części II załącznika I do Umowy FATCA, w stosunku do takiego
rachunku, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Termin
3 miesięcy należy uznać za wystarczający na przeprowadzenie przedmiotowych
czynności, bowiem ich zakres nie obejmuje obowiązku uzyskania oświadczeń
dotyczących rezydencji podatkowej.
4. Art. 20 projektu ustawy nakłada na raportujące polskie instytucje finansowe
dodatkowy obowiązek przekazywania ministrowi właściwemu do spraw finansów
publicznych informacji o nazwie wyłączonej instytucji finansowej oraz łącznej kwocie
płatności dokonanej na jej rzecz. Omawiany obowiązek dotyczy wyłącznie płatności na
rzecz wyłączonej instytucji finansowej dokonanych w 2015 lub 2016 roku. Dlatego też
regulacja w tym zakresie została zawarta w ramach przepisów o charakterze
przejściowym. Wskazać ponadto należy, że przewidziany w art. 20 projektu ustawy
obowiązek odzwierciedla treść art. 4 ust. 1 lit. b Umowy FATCA określającego jeden z
23

warunków uzyskania statusu „zgodności”, a w konsekwencji wyłączenia sankcji w
postaci opodatkowania dochodów (przychodów) uzyskiwanych ze źródeł w USA
podatkiem w wysokości 30%.
Projekt przewiduje również, że informacje dotyczące wyłączonych instytucji
finansowych będą sporządzane za okres roku kalendarzowego i przekazywane w formie
dokumentu elektronicznego, w terminie do 30 czerwca roku następnego (art. 20 ust. 2
projektu). W sprawie korygowania informacji odpowiednie zastosowanie znajdą
przepisy art. 6. Natomiast do kontroli wypełniania obowiązków w zakresie
raportowania płatności na rzecz wyłączonych instytucji finansowych będą miały
zastosowanie przepisy rozdziału 3 (art. 20 ust. 3). Informacje o płatnościach na rzecz
wyłączonych instytucji finansowych będą przekazywane razem z informacjami o
raportowanych rachunkach amerykańskich.
5. Art. 21 projektu ustawy zawiera przepis przejściowy, dotyczący sposobu
identyfikacji rachunków finansowych otwartych pomiędzy 1 lipca 2014 r. a dniem
wejścia w życie projektowanej ustawy. Konieczność wprowadzenia tego rodzaju
regulacji wynika z faktu, iż Umowa FATCA przewiduje, że datą graniczną dla
stosowania poszczególnych procedur weryfikacji rachunków finansowych jest 1 lipca
2014 r., tj. dzień wejścia w życie w USA obowiązków wynikających z amerykańskiego
ustawodawstwa FATCA. Biorąc pod uwagę fakt, iż w dniu 1 lipca 2014 r. polskie
instytucje finansowe nie mogły stosować procedur wynikających z załącznika I do
Umowy FATCA, w tym przede wszystkim żądać przewidzianych w nim oświadczeń w
zakresie rezydencji podatkowej, rachunki otwarte między tą datą a datą wejścia w życie
projektowanej ustawy nie mogłyby zostać poprawnie zidentyfikowane, jako tzw. nowe
rachunki (tj. rachunki otwarte po 30 czerwca 2014 r.). Sytuacja taka wpływałaby na
poprawność raportowania dokonywanego przez instytucje finansowe i groziła w
konsekwencji uznaniem, iż wymogi związane z wypełnieniem Umowy FATCA po
stronie polskiej nie zostały prawidłowo zrealizowane.
Ze względu na fakt, iż w analogicznej sytuacji jak Polska znalazło się szereg państw,
które w dniu 1 lipca 2014 r. nie posiadały obowiązującej Umowy FATCA z USA oraz
nie dysponowały uprawnieniami wynikającymi z prawa krajowego pozwalającymi
nałożyć na instytucje finansowe wymóg identyfikowania nowych rachunków, niektóre z
umów zawartych przez Stany Zjednoczone (m.in. umowa z Brytyjskimi Wyspami
24

Dziewiczymi oraz umowa ze Szwecją) przewidują dodatkową procedurę identyfikacji
tych rachunków.
Na podstawie art. 7 Umowy FATCA, zawierającego tzw. klauzulę największego
uprzywilejowania, Polska jest uprawniona do uzyskania korzyści z jakichkolwiek
korzystniejszych rozwiązań, związanych z art. 4 lub załącznikiem I do Umowy
FATCA, przyznanych innemu państwu, które podpisało analogiczną umowę. W tym
kontekście wskazać należy, że w przypadku przyjęcia rozwiązań określonych w
umowach zawartych między Stanami Zjednoczonymi a Brytyjskimi Wyspami
Dziewiczymi i Szwecją polskie raportujące instytucje finansowe miałyby rok, od daty
wejścia w życie Umowy FATCA, na żądanie przedstawienia i zgromadzenie
oświadczeń oraz dokumentów niezbędnych do ustalenia statusu klienta posiadającego
rachunek. Elementem sankcyjnym wobec posiadacza rachunku, który nie
współpracowałby z instytucją finansową dla celów zweryfikowania, czy rachunek
spełniałby kryteria uznania go za amerykański rachunek raportowany, byłoby uznanie
tego działania – z mocy ustawy – za podstawę do wypowiedzenia umowy rachunku.
Powyższych rozwiązań nie można zatem uznać za korzystne dla polskich instytucji
finansowych oraz ich klientów z uwagi na fakt, że mogłoby dochodzić do zmasowanego
zamykania rachunków finansowych objętych FATCA, również tych, które nie
wykazywałyby żadnych U.S. Indicia (np. w sytuacji braku złożenia odpowiedniego
oświadczenia przez posiadacza rachunku).
W związku z powyższym w projekcie ustawy zaproponowano alternatywne rozwiązanie
dla przeprowadzenia procedur należytej staranności w odniesieniu do rachunków
otwartych od 1 lipca 2014 r. do dnia wejścia w życie projektowanej ustawy.
Rozwiązanie to opiera się na następujących ogólnych założeniach:
• raportujące instytucje finansowe będą miały 12 miesięcy na przeprowadzenie
procedury identyfikacji, która oparta będzie na procedurach przewidzianych dla
tzw. nowych rachunków,
• w ramach procedury identyfikacji posiadacz rachunku zostanie wezwany przez
instytucję finansową do przedstawienia odpowiednich oświadczeń w zakresie
rezydencji podatkowej,
• na podstawie złożonych oświadczeń poszczególne rachunki będą raportowane w
zależności od informacji o rezydencji podatkowej posiadacza konta – jeśli posiadacz
rachunku wykaże amerykańską rezydencję, rachunek zostanie zaraportowany do
25

polskiej administracji, która następnie zaraportuje informację do właściwej władzy
Stanów Zjednoczonych; jeśli nie – rachunek nie będzie podlegał raportowaniu,
• jeżeli posiadacz rachunku nie złoży oświadczenia o rezydencji w wyznaczonym
terminie, instytucje finansowe będą zobowiązane do zablokowania jego rachunku,
• blokada rachunku polegała będzie na czasowym uniemożliwieniu dysponowania i
korzystania ze wszystkich wartości majątkowych zgromadzonych na rachunku i
będzie trwała do czasu złożenia oświadczenia o rezydencji podatkowej,
• w wyniku złożenia oświadczenia po zablokowaniu rachunku, rachunek ten zostanie
odblokowany oraz zaraportowany w przypadku wykazania amerykańskiej rezydencji
podatkowej.
Powyższe założenia realizują poszczególne zapisy art. 21. Zgodnie z ust. 1 tego
przepisu szczególną procedurą identyfikacji objęte będą rachunki finansowe otwarte
między 1 lipca 2014 r. a dniem wejścia w życie projektowanej ustawy. Zasady
identyfikacji zostały rozróżnione ze względu na charakter rachunku finansowego. W
przypadku rachunków posiadanych przez osoby fizyczne instytucja finansowa
obowiązana będzie do wystąpienia do posiadacza rachunku z żądaniem przedstawienia
oświadczenia, o którym mowa w ust. B części III załącznika I do Umowy FATCA.
Oświadczenie to umożliwi raportującej polskiej instytucji finansowej na określenie, czy
posiadacz rachunku jest rezydentem Stanów Zjednoczonych Ameryki dla celów
podatkowych. Stosownie do art. 21 ust. 5 projektu ustawy posiadacz rachunku
obowiązany będzie do przedstawienia oświadczeń i informacji wskazanych w żądaniu
raportującej polskiej instytucji finansowej, o którym mowa w ust. 1. W skierowanym do
posiadacza rachunku żądaniu raportująca polska instytucja finansowa informuje, że w
przypadku nieotrzymania wskazanych w nim oświadczeń i informacji przed upływem
terminu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy rachunek zostanie
zablokowany – art. 21 ust. 4. Oświadczenia te składane będą pod rygorem
odpowiedzialności karnej za podanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym i
zawierają klauzulę następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za
złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastąpi pouczenie o odpowiedzialności
karnej za składanie fałszywych zeznań.
Po uzyskaniu oświadczenia instytucja finansowa obowiązana będzie potwierdzić jego
zasadność zgodnie z zasadami i procedurami opisanymi w części III załącznika I do
Umowy FATCA. W tym zakresie instytucja finansowa będzie się opierała na
26