Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych, sporządzonej w Lanzarote w dniu 25 października 2007 r.

majątkowej lub osobistej albo ich obietnicy, niezależnie czy doszło do nich z inicjatywy
małoletniego, czy też sprawcy.
Definicja pornografii dziecięcej określona w art. 20 Konwencji odpowiada
znaczeniowo treściom pornograficznym, do których odwołują się przepisy Kodeksu
karnego. Pod pojęciem tym mieszczą się bowiem również realistyczne wizerunki osób
wytworzone lub przetworzone przy użyciu systemu komputerowego, o których mowa
w art. 202 § 4b k.k. wprowadzonym przez nowelizacje Kodeksu karnego dokonaną
w 2008 r.)
Art. 20 ust. 1 lit. a–e Konwencji odpowiadają art. 202 § 3–4b k.k. Należy przy
tym zauważyć, że brzmienie tych przepisów odnosi się obecnie do utrwalania
i posiadania treści pornograficznych z udziałem każdego małoletniego, a nie tylko, jak
wcześniej, do treści pornograficznych z udziałem małoletniego poniżej 15 lat. Tym
samym usunięte zostały rozbieżności w zakresie wieku małoletnich objętych ochroną na
podstawie przepisów krajowych i wymogów Konwencji.
W art. 20 ust. 1 lit. f Konwencji przewidziany został nowy typ przestępstwa
świadomego uzyskiwania dostępu (samo przeglądanie bez konieczności przenoszenia
danych na jakikolwiek nośnik informacji) do dziecięcej pornografii za pomocą
technologii komunikacyjnych i informatycznych. Ustawa implementująca dyrektywę
2011/93/UE wprowadziła zmianę § 4a w art. 202 k.k. polegającą na zastąpieniu
znamienia czasownikowego „sprowadza” określeniem „uzyskuje”, gdyż trafniej oddaje
ono rodzaj czynności wykonywanych np. w ramach uzyskiwania dostępu do treści
pornograficznych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych. W takich
przypadkach często nie dochodzi bowiem do przeniesienia i utrwalenia na komputerze
sprawcy treści pornograficznych z udziałem małoletniego, ale są one jedynie
udostępniane sprawcy „do obejrzenia” na zasadzie transmisji obrazu i dźwięku. Zmiana
powyższa, implementując postanowienia dyrektywy 2011/93/UE, zapewniła również
zgodność prawa krajowego z regulacjami konwencyjnymi.
Art. 21 ust. 1 lit. a i b Konwencji wprowadzają wymóg penalizacji różnych form
doprowadzania do udziału dziecka w prezentacjach pornograficznych. Nalży przy tym
zauważyć, że Konwencja nie wprowadza definicji prezentacji pornograficznych,
pozostawiając w tym zakresie swobodę państwom członkowskim. Z uwagi jednak na

22) Ustawa z dnia 24 października 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1344).

8
szeroki zakres używanego w regulacjach krajowych pojęcia „doprowadzenia
pokrzywdzonego do wykonania lub poddania się czynnościom seksualnym”, należy
uznać, iż przepisowi temu odpowiada art. 200 § 1 k.k.
Art. 21 ust. 1 lit. c Konwencji wprowadza nowy rodzaj przestępstwa polegającego
na świadomym uczestnictwie w prezentacji pornograficznej z udziałem dziecka.
Regulację taką wprowadziła ustawa implementująca dyrektywę 2011/93/UE. W wyniku
wprowadzenia nowego § 4c w art. 202 k.k., karane jest obecnie bezpośrednie
uczestnictwo w tego rodzaju widowiskach. Należy przy tym zauważyć, iż zakresem
tego przepisu objęte są zarówno czyny polegające na biernym (przyglądanie się), jak
i czynnym (prezentowanie) uczestnictwie w prezentacji. Znamię bezpośredniości
udziału wyraża się osobistą obecnością na tego rodzaju widowisku. Poza zakresem
penalizacji wyznaczonym przez proponowany przepis znajduje się samo wykonywanie
czynności seksualnych z małoletnim, które kwalifikowane powinno być na podstawie
art. 197, art. 198, art. 199 i art. 200 k.k.
Art. 22 Konwencji odpowiada art. 200 § 4 i art. 200 § 3 k.k. (dodane przez ustawę
implementującą dyrektywę 2011/93/UE).
Art. 23 Konwencji odpowiadają postanowienia art. 200a k.k.
Art. 24 Konwencji odpowiadają art. 13 § 2, art. 18 § 2 i 3 k.k. Przepisy k.k.
dotyczące podżegania i pomocnictwa oraz usiłowania mają zastosowanie do każdego
z przestępstw ujętych w k.k.
4. Jurysdykcja
Art. 25 Konwencji znajduje odzwierciedlenie w art. 5, art. 109, art. 110, art. 113
k.k. Postanowienia polskiego Kodeksu karnego nie obejmują jedynie sytuacji wskazanej
w art. 25 ust. 1 lit. e Konwencji – przewidującym jurysdykcję państw stron Konwencji
wobec osób mających miejsce zwyczajowego pobytu na terytorium tych państw – oraz
art. 25 ust. 2 Konwencji – w zakresie dotyczącym popełnienia przestępstwa (za granicą)
przeciwko cudzoziemcowi mającemu zwyczajowe miejsce pobytu w danym państwie.
Z tego względu konieczne jest złożenie przez Polskę deklaracji na podstawie art. 25
ust. 3 Konwencji w poniższym brzmieniu:
„Na podstawie art. 25 ust. 3 Konwencji Rzeczpospolita Polska oświadcza, iż nie
będzie stosować w całości art. 25 ust. 1 lit. e Konwencji”.
Jednocześnie, z uwagi na fakultatywny charakter wymagania zawartego w art. 25
ust. 2 Konwencji, nie zachodzi konieczność wprowadzania zmian do prawa polskiego.

9

5. Sankcje
Art. 27 ust. 3 lit. a Konwencji odpowiadają art. 44 i art. 45 k.k., a w zakresie
art. 27 ust. 3 lit. b in fine Konwencji odpowiednikiem jest art. 39 pkt 2 i 2a k.k. Należy
przy tym zwrócić uwagę, iż w art. 27 ust. 3 lit. b Konwencja przewiduje możliwość
pozbawienia prawa prowadzenia działalności związanej z opieką nad dziećmi również
w ramach wolontariatu. Obecny przepis art. 39 pkt 2a k.k. nie determinuje formy
organizacyjnej działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją
małoletnich lub opieki nad nimi. Oznacza to, że odnosi się on również do działalności
sprawcy prowadzonej w ramach wolontariatu i w tym zakresie jest zgodny z wymogami
Konwencji.
6. Okoliczności wpływające na wymiar kary
Niektóre z okoliczności wymienionych w art. 28 Konwencji stanowią na gruncie
prawa karnego znamiona przestępstw seksualnych (np. art. 197, art. 198, art. 201 k.k.),
bądź innych przestępstw (np. art. 160, art. 191, art. 258 k.k.) mogących pozostawać
w kumulatywnym zbiegu z niektórymi przestępstwami na tle seksualnym,
a w pozostałych przypadkach brane są pod uwagę przez sąd jako dyrektywy wymiaru
kary (art. 53 k.k.). Takie ukształtowanie przepisów prawa polskiego pozostaje
w zgodzie z Konwencją.
7. Wszczęcie postępowania
Art. 32 Konwencji wprowadza wymóg ścigania przestępstw określonych
w Konwencji niezależnie od wniosku pokrzywdzonego lub jego przedstawiciela
ustawowego. Obowiązujące w Polsce rozwiązania są zgodnie z tym wymogiem. Należy
przy tym zauważyć, iż w wyniku nowelizacji k.k. dokonanej ustawą z dnia 13 czerwca
2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania
karnego uchylony został art. 205 k.k. przewidujący wnioskowy tryb ścigania
niektórych przestępstw określonych w Rozdziale XXV k.k., w tym czynu z art. 198
k.k., który mógł zostać popełniony na szkodę małoletniego.
8. Przedawnienie
Art. 33 Konwencji odpowiada art. 101 § 4 k.k. przewidujący wydłużony okres
przedawnienia karalności niektórych przestępstw z Rozdziału XXV k.k., które nie może
nastąpić przed ukończeniem przez pokrzywdzonego małoletniego 30 lat.

23) Dz. U. poz. 849.

10

9. Zakaz rozpowszechniania materiałów
Przewidziany w art. 8 ust. 2 Konwencji obowiązek wprowadzenia przepisów lub
środków mających na celu zapobieganie lub zakaz rozpowszechniania materiałów
reklamujących przestępstwa ustanowione w Konwencji nie przesądza charakteru tych
przepisów ani odpowiedzialności za ich naruszenie. Na gruncie prawa polskiego
zgodność z Konwencją zapewnia art. 255 § 3 k.k.
10. Wymagania dotyczące postępowania przygotowawczego i sądowego
Wymaganiom zawartym w art. 30, art. 31, art. 34–36, art. 38 ust. 2 Konwencji
odpowiadają regulacje zawarte w Kodeksie postępowania karnego, a w zakresie
wymagania określonego w art. 12 Konwencji również postanowienia poszczególnych
pragmatyk zawodowych.
Ogólne zasady postępowania określone w art. 30 Konwencji pokrywają się
z zasadami wynikającymi z k.p.k. Ich realizację należy oceniać mając na uwadze
całokształt obowiązujących przepisów k.p.k.
Art. 31 ust. 1 lit. a i ust. 2 Konwencji znajduje swoje odzwierciedlenie na etapie
postępowania przygotowawczego w § 167 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
w sprawie regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek
prokuratury oraz art. 305 i art. 334 k.p.k., a na etapie postępowania przed sądem
pokrzywdzony uzyskuje informacje, gdy występuje w charakterze strony (Dział III,
Rozdziały 5–7 k.p.k.), art. 100, art. 177 k.p.k. Pokrzywdzony, nawet gdy nie pełni roli
strony, powinien być informowany o terminach rozprawy. Może w niej uczestniczyć,
o ile się stawi. W określonych przypadkach sąd jego obecność może uznać za konieczną
(art. 384 k.p.k.).
Art. 31 ust. 1 lit. b Konwencji odpowiadają art. 253 § 3 k.p.k., art. 168a k.k.w.,
które przewidują obowiązek powiadomienia pokrzywdzonego odpowiednio
o zwolnieniu oskarżonego w wyniku zmiany postanowienia o tymczasowym
aresztowaniu i o zwolnieniu skazanego z zakładu karnego.
Art. 31 ust. 1 lit. c, d i ust. 3 Konwencji odpowiadają art. 9 § 2, art. 51 § 2, art. 87,
art. 167, art. 171 § 1 i 4, art. 204 k.p.k. dotyczące przesłuchania, składania wniosków
dowodowych, reprezentowania pokrzywdzonego w toku postępowania, udziału
tłumacza.

11
Art. 31 ust. 1 lit. e i f Konwencji odpowiadają art. 184 k.p.k., art. 191 § 3,
art. 360–364 k.p.k. dotyczące zachowania w tajemnicy okoliczności umożliwiających
identyfikację świadka lub osób dla niego najbliższych, zastrzeżenia danych dotyczących
miejsca zamieszkania świadka lub osoby najbliższej do wyłącznej wiadomości organu
prowadzącego postępowanie, jawności rozprawy i możliwości jej wyłączenia.
Art. 31 ust. 5 pozostawia państwom członkowskim swobodę w określeniu
sposobu, w jaki pomoc i wsparcie ze strony organizacji społecznych, rządowych
i pozarządowych może być udzielana pokrzywdzonym. Istotą tego przepisu jest, by
pomoc taka była zapewniana w ciągu całego postępowania karnego. Obecnie w Polsce
funkcjonuje wiele organizacji pozarządowych, które udzielają pomocy osobom
pokrzywdzonym przestępstwami, w tym przestępstwami o charakterze seksualnym.
Udzielana przez nie pomoc obejmuje m.in. wsparcie psychologiczne i poradnictwo
prawne.
Wskazany cel realizują również postanowienia art. 43 Kodeksu karnego
wykonawczego, stanowiące podstawę funkcjonowania Funduszu Pomocy
Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, jak również przepisy regulujące
współpracę organów publicznych z organizacjami pozarządowymi. Dodatkowo art. 90
i art. 91 k.p.k. przewidują możliwość udziału przedstawiciela organizacji społecznej
w postępowaniu przed sądem. Przedstawiciel taki może uczestniczyć w rozprawie,
wypowiadać się i składać oświadczenia na piśmie.
Zgodnie z wymogiem zawartym w art. 34 ust. 1 Konwencji prowadzone są
(przede wszystkim przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury) dla sędziów,
prokuratorów i kuratorów sądowych specjalistyczne szkolenia, które obejmują
problematykę przestępstw o charakterze seksualnym, których ofiarami są dzieci. Tylko
w 2013 r. w szkoleniach tych wzięło udział ok. 550 prokuratorów oraz ponad
500 kuratorów sądowych.
Art. 34 ust. 2 Konwencji jest respektowany w prawie polskim, gdyż wiek
pokrzywdzonego, jak również niepewność co do tej okoliczności, nie mają żadnego
wpływu na wszczęcie postępowania karnego. Należy zauważyć, że art. 17 § 1 k.p.k.,
określający podstawy odmowy wszczęcia lub umorzenia postępowania karnego, nie
wymienia w ogóle wieku pokrzywdzonego.
Art. 35 odpowiadają art. 185a–185c k.p.k. w brzmieniu nadanym przez ustawę
z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks

12