Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

stwierdzenia przez Trybunał, że art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej jest
niezgodny także z zasadą poprawnej legislacji, a przez to z art. 2 Konstytucji.
Dokonując analizy przedmiotowego przepisu ustawy o rehabilitacji zawodowej,
Trybunał Konstytucyjny czynił to, opierając się na kolejnym wzorcu konstytucyjnym,
a mianowicie art. 69 ustawy zasadniczej. Ostatecznie Trybunał nie znalazł jednak
żadnych podstaw dla traktowania tego przepisu jako samodzielnego wzorca kontroli.
Funkcjonowanie w systemie prawnym art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej
nie spowodowało bowiem istotnego zagrożenia egzystencji osób niepełnosprawnych
bądź ich „przysposobienia do pracy”. Niemniej jednak obowiązywanie tego przepisu
wywołuje niekorzystne skutki, nie znajdując przy tym uzasadnienia w konieczności
ochrony innych wartości konstytucyjnych, którym przysługuje pierwszeństwo przed
prawem osób niepełnosprawnych do opieki państwa. Powyższe przesądziło
o potraktowaniu art. 69 Konstytucji jako związkowego wzorca kontroli, który
dodatkowo wzmocnił argumentację w sprawie niekonstytucyjności zaskarżonego
przepisu, skutkującego znaczącym przecież pogorszeniem sytuacji osób znajdujących
się w szczególnie trudnym położeniu życiowym i w związku z tym uprawnionych do
szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.
Jak już wcześniej wskazano w wyroku z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. K 17/11,
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności art. 15 ust. 2 ustawy
o rehabilitacji zawodowej, w zakresie, w jakim przepis ten uzależnia zastosowanie
skróconego czasu pracy do osoby niepełnosprawnej w stopniu znacznym lub
umiarkowanym od uzyskania zaświadczenia lekarskiego o celowości stosowania
skróconej normy czasu pracy. Zakresowy charakter przywołanego wyroku nie będzie
zatem skutkował derogowaniem zakwestionowanego przepisu z systemu prawa ani nie
zmieni jego brzmienia.
Decydując się na powyższe rozwiązania, Trybunał miał na względzie, że uznanie całego
art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej za regulację sprzeczną ze standardami
konstytucyjnymi w ogóle uniemożliwiłoby zatrudnianie osób niepełnosprawnych
w stopniu znacznym i umiarkowanym w wymiarze czasu pracy wynoszącym 7 godzin
dziennie i 35 godzin tygodniowo.
Dodatkowo Trybunał Konstytucyjny w sentencji orzeczenia odroczył o 12 miesięcy
utratę mocy obowiązującej przez sprzeczną z ustawą zasadniczą normę zawartą w tym
4

przepisie, dając tym samym ustawodawcy czas na podjęcie stosownych działań
legislacyjnych.
W tym miejscu dodatkowo podkreślenia wymaga, że mimo orzeczenia o niezgodności
art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej jedynie w zakresie wskazanym
w sentencji wyroku z dnia 13 czerwca 2013 r., Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu
tego orzeczenia niejednokrotnie krytycznie wyrażał się o zakwestionowanej regulacji
jako całości oraz wskazywał, że cały ten przepis narusza standardy mające swoje źródło
w ustawie zasadniczej.
Tym samym celowym było podjęcie prac legislacyjnych zmierzających do usunięcia
stwierdzonego przez Trybunał stanu niekonstytucyjności.
2. Rozwiązania proponowane w projekcie ustawy
Istotą przedkładanego projektu jest wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą wymiar
czasu pracy osób niepełnosprawnych, legitymujących się orzeczeniem
o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym, nie może przekraczać
7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. I to bez konieczności spełnienia przez te
osoby jakichkolwiek dodatkowych warunków. Projektowana regulacja stanowi powrót
do rozwiązań obowiązujących w ustawie o rehabilitacji zawodowej przez szereg lat aż
do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej. Powyższa zmiana zostanie
wprowadzona przez nadanie art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej
następującego brzmienia:
„2. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego
stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin
tygodniowo.”.
Biorąc pod uwagę fakt, iż projekt przewiduje rezygnację z obowiązku przedstawienia
pracodawcy, przez osobę niepełnosprawną, zaświadczenia o celowości stosowania
wobec niej skróconej normy czasu pracy, zasadne jest uchylenie ust. 2a w art. 15,
w myśl którego skróconą normę czasu pracy stosuje się od dnia przedstawienia
pracodawcy zaświadczenia poświadczającego celowość jej zastosowania. Powyższe jest
również zasadne, biorąc pod uwagę brzmienie art. 20c przytoczonej ustawy. Zgodnie
bowiem z tym przepisem osobie niepełnosprawnej przysługują uprawnienia
pracownicze określone w rozdziale 4, dotyczącym uprawnień osób niepełnosprawnych,
odpowiednio od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu
zatrudnienia osób niepełnosprawnych na podstawie art. 2a. Tym samym skrócona
5

norma czasu pracy będzie stosowana od dnia wliczenia osoby niepełnosprawnej do
stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych na podstawie art. 2a.
Konsekwencją wprowadzenia nowego brzmienia art. 15 ust. 2 jest również konieczność
uchylenia ust. 4 w art. 15 przytoczonej ustawy. Po dokonaniu opisanej wyżej zmiany
obowiązywanie przepisu traktującego o kosztach badań, które obecnie określone są
w art. 15 ust. 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej, stanie się bowiem niecelowe.
Przedkładany projekt przewiduje 14-dniowe vacatio legis, z uwagi na fakt, iż stan
niekonstytucyjności powinien zostać usunięty najszybciej, jak to tylko możliwe.
Powyższe uzasadnione jest dodatkowo okolicznością, że utrata mocy obowiązującej
art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej została odroczona do końca dnia 9 lipca
2014 r. Zatem wysoce pożądane jest, aby projektowana ustawa weszła w życie przed
upływem ww. terminu odroczenia.
Niezależnie od powyższego zaznaczenia wymaga, iż w niniejszej sprawie nie jest
możliwe oszacowanie skutków finansowych związanych z projektowaną zmianą.
Wynika to z faktu, że nie są dostępne dane dotyczące całkowitej liczby pracodawców
zatrudniających osoby niepełnosprawne, liczby pracodawców zatrudniających osoby
niepełnosprawne według stopnia niepełnosprawności zatrudnionych pracowników oraz
liczby pracowników niepełnosprawnych pracujących 7 lub 8 godzin dziennie. Dostępne
są jedynie, pochodzące z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), dane
dotyczące liczby niepełnosprawnych pracowników najemnych (ogółem jest to
ok. 340 tys. osób) oraz dane dotyczące liczby pracowników niepełnosprawnych i liczby
pracodawców zarejestrowanych w systemach Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych (w Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji oraz
w Systemie Wpłat Obowiązkowych). Liczbę pracowników niepełnosprawnych
zarejestrowanych w tych systemach można szacować na poziomie 320 tys., zaś ich
pracodawców – na poziomie 55 tys. Należy jednak podkreślić, że nie wszyscy
pracodawcy i pracownicy są zarejestrowani w systemach informatycznych Funduszu,
co uniemożliwia przedstawienie całościowych danych w tym zakresie. Tym samym nie
jest możliwe chociażby szacunkowe określenie liczby osób niepełnosprawnych
pracujących odpowiednio w 7- lub 8-godzinnej normie czasu pracy.
Zaznaczenia wymaga również, iż w obowiązującym od dnia 1 stycznia 2012 r. stanie
prawnym, decyzja o pracy w skróconej normie czasu pracy uzależniona jest od decyzji
pracownika niepełnosprawnego posiadającego orzeczenie o znacznym lub
6

umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz od wyniku badania lekarza
przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku
lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną. Zatem oszacowanie liczby
osób niepełnosprawnych pracujących w skróconej normie czasu pracy musiałoby
wiązać się z przeprowadzeniem w tym celu szeroko zakrojonych badań.
Podkreślić również należy, iż w projekcie ustawy nowelizującej wprowadzającej
zmiany w art. 15 ustawy o rehabilitacji zawodowej także nie określono danych
dotyczących kwot zysku, jakie pracodawcy zatrudniający pracowników
niepełnosprawnych, z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem
niepełnosprawności, osiągnęli w wyniku ustawowego wydłużenia normy czasu pracy
tych osób o godzinę.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Projektowana ustawa nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym
w przepisach dotyczących sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji
norm i aktów prawnych.


















7


RAPORT Z KONSULTACJI
dotyczący projektu ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
W dniu 14 marca 2014 r. projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w ramach
konsultacji publicznych przekazany został następującym podmiotom:
1) Fundacji Aktywizacja;
2) Fundacji Aktywnej Rehabilitacji;
3) Fundacji Fuga Mundi;
4) Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego;
5) Fundacji Szansa dla Niewidomych;
6) Fundacji TUS;
7) Fundacji Widzialni;
8) Koalicji na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością;
9) Krajowej Izbie Gospodarczo-Rehabilitacyjnej;
10) Krajowemu Towarzystwu Autyzmu;
11) Krajowemu Związkowi Rewizyjnemu Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni
Niewidomych;
12) Ogólnopolskiej Bazie Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (OBPON);
13) Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Osób Niesprawnych Ruchowo;
14) Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych;
15) Polskiemu Forum Osób Niepełnosprawnych;
16) Polskiemu Stowarzyszeniu Diabetyków;
17) Polskiemu Stowarzyszeniu Ludzi Cierpiących na Padaczkę;
18) Polskiemu Stowarzyszeniu na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym;
19) Polskiemu Towarzystwu Stwardnienia Rozsianego;
20) Polskiemu Towarzystwu Walki z Kalectwem;
21) Polskiemu Związkowi Głuchych;
22) Polskiemu Związkowi Niewidomych;
23) Polskiemu Związkowi Sportu Niepełnosprawnych „Start”;
24) Porozumieniu Branżowemu;
25) Prezesowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
8