Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Uzasadnienie 
 
Dość  często  w  ostatnim czasie obserwujemy  dramaty  rodzin, zwłaszcza dzieci, które w 
sytuacjach kryzysu w rodzinie są traktowane przedmiotowo przez niektórych rodziców, ale także 
przez sądy i inne instytucje publiczne, od których zależny jest los dziecka. 
Obserwuje się sytuacje, gdy dzieci są pochopnie odbierane z ich rodzin i kierowane do 
domów dziecka czy do rodzin zastępczych, w sytuacji gdy ich los można by poprawić w drodze 
pomocy nie sięgającej do aż tak drastycznych środków. 
Obserwujemy też sytuacje, gdy rodzice rozwiedzeni czy żyjący w rozłączeniu toczą między 
sobą walkę o dziecko i w ramach tej walki jedna strona zyskuje przewagę, uzyskuje rozstrzygnięcia 
ograniczające bądź eliminujące drugie z rodziców w zakresie kontaktów z dzieckiem w sytuacjach, 
gdy nie jest to niezbędne, a wręcz przeciwnie, gdy szkodzi to dziecku, które ma przecież prawo i 
potrzebę kontaktu z obojgiem rodziców. 
Proponowane zmiany zmierzają do złagodzenia skutków takich sytuacji konfliktowych, a 
ich zasadniczym celem jest troska o dobro dziecka. 
Proponowane zmiany zmierzają w szczególności do osiągnięcia następujących celów: 
1)  Wprowadzenia  do  języka  prawnego  pojęcia  „miłość",  dotychczas prawu nieznanego i 
doprowadzeniu  do  tego,  aby  w  rozstrzygnięciach  prawnych  dotyczących  stosunków  między 
rodzicami a dziećmi, brane były pod uwagę nie tylko kwestie władzy rodzicielskiej, ale by również 
chroniona była miłość rodziców do dziecka i dziecka do rodziców. 
2)  Zwiększenia  ochrony  rodziny,  a  zwłaszcza  dzieci  przed  pochopnym  odbieraniu  ich z ich 
naturalnych  rodzin.  Chodzi  w  szczególności  o  wyeliminowanie  zdarzających  się  obecnie 
przypadków,  że  dzieci  są  odbierane  z  ich  naturalnych  rodzin  tylko dlatego,  że  rodzina  żyje  w 
biedzie. W takich przypadkach rodzinie należy najpierw pomóc, a odbieranie dzieci i stosować w 
ostateczności, gdy mimo udzielonej pomocy pozostawienie dziecka w rodzinie nadal zagraża jego 
dobru. 
3) Wyeliminowania możliwości zbyt pochopnego ograniczania i pozbawiania jednego z rodziców 
władzy rodzicielskiej. Takie rozstrzygnięcia powinny być podejmowane w ostateczności, w razie 
rzeczywistego, popartego konkretnymi zarzutami zagrożenia ze strony rodzica dla dobra dziecka, w 
szczególności  gdy  następuje  nadużywanie  władzy  rodzicielskiej  i  istnieje  obawa  popełnienia 
przestępstwa na szkodę dziecka. 
4) 
Wyeliminowania przypadków zbyt pochopnego i szkodliwego ograniczania kontaktów 
między rodzicami o dziećmi. Tu również ingerencja w kontakty rodziców z dziećmi powinna być 
ograniczona do sytuacji rzeczywistego i realnego zagrożenia nadużywania władzy rodzicielskiej ze 
strony rodzica. 
5) 
Zachęcania rodziców żyjących w rozłączeniu do układania ich relacji z dzieckiem w drodze 
porozumienia, które jest zawsze  lepsze  od  konfliktu.  Sad  powinien  ingerować  władczo  w  relacje 
między  rodzicami  i  dziećmi  dopiero  wtedy,  gdy  nie  jest  możliwe  zawarcie  zgodnego  z  dobrem 
dziecka  porozumienia  rodziców,  określającego  zasady  wykonywania  władzy  rodzicielskiej  i 
utrzymywania  kontaktów  z  dzieckiem.  Sąd  powinien  też  zachęcać  do  takiego  porozumienia,  a 
dopiero w sytuacjach  braku  szans  na  takie  porozumienie  powinien  władczo  ingerować  w  relacje 
rodziców z dzieckiem. 
6) 
Wprowadzenia  tzw.  opieki  naprzemiennej,  polegającej  na  tym,  ze  dziecko  pozostawałoby 
naprzemiennie  pod  opieką  obojga rodziców. Pozostawienie dziecka stale u jednego z rodziców 
miałoby miejsce jedynie wtedy, gdyby z jakichś względów opieka naprzemienna była niezgodna z 
dobrem dziecka. 
7) 
Wprowadzenie tzw. zasady domicylu, polegającej na tym, że sądem właściwym do ingerencji 
w relacje rodzice dzieci byłby zawsze sąd miejsca ostatniego wspólnego zamieszkania rodziców i 
dziecka. Chodzi o to, aby nie zachęcać rodziców do działania metodą faktów dokonanych, to znaczy 
zabierania dzieci,  a następnie korzystania z  faktu,  że  drugie z  rodziców z uwagi  na  odległość ma 
utrudnione dochodzenie swoich praw. 
8) 
Respektowania zawartego w Konstytucji (art. 72 ust. 3) a także ratyfikowanej przez Polskę 
Konwencji Praw Dziecka  ONZ, z 20 listopada 1989 roku, uprawnienia dziecka do wypowiadania 
się  o  własnym  losie.  Sąd  nie  powinien  rozstrzygać  o  dziecku  jak  o  przedmiocie,  lecz  jako  o 
podmiocie, który jeśli jest już w stanie wypowiadać swoje zdanie, to powinno ono być wysłuchane i 
wzięte pod uwagę. 
 
9) 
Wyeliminowania rozstrzygania o losach dzieci w sprawach rozwodowych i  separacyjnych, 
gdyż  rozwód  między  rodzicami  nigdy  nie  powinien  „przy  okazji"  powodować  ich  rozwodu  z 
dzieckiem. 
10) 
Zapewnienia  dziecku  ochrony  psychologicznej  w  sytuacji  gdy  dojść  musi do  jego 
odebrania,  co  zazwyczaj  jest  stresującym,  czy  nawet  traumatycznym  przeżyciem.  Dziecko  nie 
może  być  traktowane  jak  rzecz,  lecz  jak  człowiek,  i  to  wymagający  szczególnej  delikatności  i 
wrażliwości wszystkich ludzi, od których zależny jest jego los. 
11)  Zniesienia  orzekania  o  losie  dzieci  w  trybie  postępowania  zabezpieczającego,    który to tryb 
jest właściwy do roszczeń materialnych i nie powinien być stosowanych w sprawach dotyczących 
dobra dzieci. Chodzi o to, żeby dzieci nie były w takim postępowaniu traktowane przedmiotowo. 
 
 
 
Dodatkowo  wnioskodawcy  proponują  w  ustawie  z dnia 9 czerwca 2011 r.  o wspieraniu 
rodziny i systemie pieczy zastępczej ( Dz. U. z 2013 r. poz. 135 t.j. ) art. 32 uzupełnić o zapis 
zgodnie z którym umieszczenie dziecka w pieczy  zastępczej  nie  może  nastąpić  wyłącznie  z 
powodu trwałej przeszkody niezawinionej przez rodziców, w tym zwłaszcza z powodu ich trudnej 
sytuacji materialnej. Zmiana ma na celu zapobieżenie „zabieraniu” dzieci rodzicom i umieszczaniu 
ich w wśród obcych im ludzi, jedynie z powodu złej sytuacji materialnej rodziny, powodując tym 
samym cierpienie i stres odbieranych dzieci oraz rozbijanie rodzin. 
Z  uwagi  na  powyższe  projektowana  regulacja  rodzi  pozytywne  skutki  społeczno-
gospodarcze. Projekt jest zgodny z przepisami prawa europejskiego i nie powoduje kosztów dla 
budżetu państwa, wręcz je ograniczy, gdyż ograniczenie odbierania dzieci z ich rodzin zmniejszy 
koszty utrzymywania placówek opiekuńczych. 
 
 
Warszawa, 31 stycznia 2014 r. 
BAS-WAPEiM-126/14 
 
Pani 
Ewa Kopacz 
Marszałek Sejmu  
Rzeczypospolitej Polskiej 
 
Opinia prawna 
w  sprawie  zgodności  z  prawem  Unii  Europejskiej  poselskiego  projektu 
ustawy  o  zmianie ustawy –  Kodeks  rodzinny  i  opiekuńczy oraz o zmianie 
niektórych innych ustaw 
(przedstawiciel wnioskodawców: 
poseł 
Małgorzata Sadurska) 
 
Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32, 
ze zmianami) sporządza się następującą opinię: 
 
1.     Przedmiot projektu ustawy 
Projekt  ustawy  przewiduje  zmianę  artykułów    97, 106, 107, 109, 111, 
112, 1131, 1132 i 1133 oraz dodanie preambuły i artykułu 111a w ustawie z dnia 
25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U z 2012 r. poz. 788, ze 
zmianami), zmianę artykułów 569, 59812 i 755 ustawy z dnia 17 listopada 1964 
r.  –  Kodeks  postępowania  cywilnego  (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zmianami) 
oraz zmianę artykułu 32 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny 
i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, ze zmianami).  
Zmiana  zakłada  m.in.  uwzględnianie  zdania  dziecka  w  odniesieniu  do 
rozstrzygnięć  sądu  dotyczących  wykonywania  władzy  rodzicielskiej, 
wyeliminowanie możliwości ograniczania i pozbawiania władzy rodzicielskiej 
wyłącznie z powodu złej sytuacji materialnej rodziców, motywowanie rodziców 
żyjących  w  rozłączeniu  do  porozumienia  w  sprawach  opieki  nad  wspólnym 
dzieckiem, zapewnienie dziecku pomocy psychologicznej w sytuacji odebrania 
dziecka. 
Proponowana  ustawa  ma  wejść  w  życie  „po  14 dniach  od  dnia 
uchwalenia”. 
      
2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy 
Kwestie  stanowiące  przedmiot  projektu  ustawy  nie  są  regulowane 
prawem Unii Europejskiej. 
 
 
 
3.  Analiza  przepisów  projektu  pod  kątem  ustalonego  stanu  prawa 
Unii Europejskiej 
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje kwestii zawartych w przepisach 
opiniowanego projektu. 
 
4. Konkluzja 
Przedmiot projektu  ustawy o  zmianie ustawy o zmianie ustawy – 
Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz o zmianie niektórych innych ustaw nie jest 
objęty  prawem UE. 
 
Szef Kancelarii Sejmu 
 
Lech Czapla 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2