Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach finansowania nauki oraz niektórych innych ustaw

 
Art. 4b 
Dla celów porządkowych wprowadzono do ustawy nowy art. 4b, który wskazuje, że 
Minister będzie ogłaszał w dzienniku urzędowym Ministra komunikaty o przedsięwzięciach 
w  zakresie  strategicznej  infrastruktury  badawczej,  stanowiących  PMDIB, komunikaty 
o kategoriach przyznanych jednostkom naukowym oraz komunikaty o przyznanych dotacjach 
ze środków finansowych na naukę. 
W związku z tą zmianą uchyleniu uległ ust. 1 w art. 30 i ust. 6 w art. 42. 
Art. 20, art. 22a i art. 22b 
Zgodnie z projektem ustawy,  finansowanie  inwestycji  służących  potrzebom  badań 
naukowych lub prac rozwojowych będzie  obejmowało  zarówno  dużą  i  strategiczną 
infrastrukturę  badawczą,  jak  i  inwestycje budowlane i  inwestycje  budowlane  dotyczące 
strategicznej infrastruktury badawczej.  W  związku  z  wprowadzoną  zmianą  w art. 20 oraz 
zmianami w art. 2 pkt 17 i 17a dotychczasowe art.  21 i art.  22  zostaną  uchylone, natomiast 
dodany zostanie art.  22a,  który  zasadniczo  powtarza  dotychczasowe  regulacje  dotyczące 
formy finansowania inwestycji. 
Koszty zakupu oraz wytworzenia aparatury naukowo-badawczej  niestanowiącej 
dużej lub strategicznej infrastruktury badawczej, zaliczanej do środków trwałych i wartości 
niematerialnych i prawnych zgodnie  z  odrębnymi  przepisami,  będą  mogły  być  wliczane  do 
kosztów realizacji zadań określonych w art. 5 pkt 1–4 i 7–10, tj.: 
1)  strategicznych  programów  badań  naukowych  i  prac  rozwojowych  oraz  innych  zadań 
finansowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju; 
2)  badań naukowych lub prac rozwojowych na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa 
prowadzonych  w ramach  ww.  strategicznych  programów  badań  naukowych  i prac 
rozwojowych oraz innych zadań; 
3)  badań podstawowych i innych zadań finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki; 
4)  działalności statutowej; 
5)  współpracy naukowej z zagranicą; 
6)  zadań  współfinansowanych  ze  środków  funduszy  strukturalnych Unii Europejskiej albo 
z niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie 
Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA); 
7)  działalności upowszechniającej naukę; 
8)  programów i przedsięwzięć ustanawianych przez ministra właściwego do spraw nauki. 
 
5 
 
 
Do  proponowanej  regulacji  dostosowane  zostanie  rozporządzenie  ministra 
właściwego  do  spraw  nauki  określające  szczegółowe  kryteria i tryb  przyznawania oraz 
rozliczania  środków  finansowych  na  inwestycje  (art. 22b  ust. 1)  oraz  rozporządzenie 
dotyczące warunków i trybu przyznawania oraz rozliczania pomocy publicznej lub pomocy 
de minimis (art. 22b ust. 2) na finansowanie kosztów inwestycji opisanych w nowym art. 20. 
Art. 23 ust. 1 pkt 4 i 5 
Obok finansowania kosztów inwestycji,  udział  w  przedsięwzięciach  w  zakresie 
strategicznej  infrastruktury  badawczej,  podejmowanych  w  ramach  współpracy 
międzynarodowej,  wiąże  się  często  z  przekazywaniem  wkładu  pieniężnego  na  rzecz 
wspólnego przedsięwzięcia. 
W przypadku gdy podejmowane będzie ono w formie organizacji międzynarodowej 
powołanej  na  podstawie  umowy  międzynarodowej,  przyznawanie  środków  może  przyjąć 
formę składki przekazywanej bezpośrednio przez Ministra na rzecz instytucji lub organizacji 
międzynarodowej. 
W  pozostałych  przypadkach,  kiedy  podstawą  prawną  nie  jest  umowa 
międzynarodowa,  ale  inny  dokument  określający  zasady  współpracy  z  partnerem 
zagranicznym w ramach wspólnego międzynarodowego przedsięwzięcia, zastosowanie mogą 
znaleźć  zmodyfikowany  art. 23 ust.  1 pkt  4  oraz nowy pkt  5,  które  mówią  o  wniesieniu 
wkładu  krajowego  na  rzecz  udziału  we  wspólnym  międzynarodowym  programie  lub 
przedsięwzięciu, w tym  w zakresie strategicznej infrastruktury badawczej,  oraz 
o finansowaniu działań związanych z wykorzystaniem strategicznej infrastruktury badawczej 
zlokalizowanej za granicą. 
Do  proponowanej  regulacji  dostosowane  zostanie  rozporządzenie  ministra 
właściwego  do  spraw  nauki  określające  szczegółowe  kryteria i sposób przyznawania oraz 
rozliczania  środków  finansowych  na  finansowanie  współpracy  naukowej  z  zagranicą  oraz 
rozporządzenie  dotyczące  warunków  i  trybu  przyznawania  oraz  rozliczania  pomocy 
publicznej lub pomocy de minimis na finansowanie kosztów współpracy z zagranicą. 
2.  Zwiększenie  stopnia  koncentracji  środków  finansowych przeznaczonych na 
upowszechnianie nauki 
Obecnie  o  środki  w  ramach  finansowania  działalności  upowszechniającej  naukę 
(DUN) mogą ubiegać się m.in. podmioty działające na rzecz nauki, tj. podmioty wykonujące 
 
6 
 
 
w  sposób  ciągły  zadania  z  zakresu  upowszechniania  nauki,  nieotrzymujące  dotacji  na 
działalność  statutową  ze  środków  finansowych  na  naukę.  Definicja jest bardzo ogólna, 
a katalog  uprawnionych  podmiotów  jest  bardzo  szeroki  i  obejmuje  także  przedsiębiorców, 
o ile zakres ich działalności przewiduje takie zadania. Skutkuje to możliwością finansowania 
dużej  liczby  bardzo  różnorodnych  zadań  w  ramach  działalności  upowszechniającej  naukę. 
Takie wsparcie  finansowe  ze  strony  budżetu  nauki  w  wielu przypadkach prowadzi do 
rozproszenia środków przeznaczonych na upowszechnianie nauki i nie przynosi pożądanych 
efektów w jej promocji w Polsce, Europie i świecie. 
Znaczna  część  środków  w  ramach  DUN  jest  przeznaczana  na  dofinansowanie 
wydawania czasopism naukowych oraz monografii, które nie zawsze promują najwybitniejsze 
osiągnięcia polskich uczonych. 
Art. 2 pkt 8 
W  związku  z  powyższym  zaproponowano  doprecyzowanie definicji DUN  –  w jej 
myśl działalność upowszechniająca naukę powinna polegać na realizacji zadań wspierających 
rozwój polskiej nauki przez upowszechnianie,  promocję  i  popularyzację  wyników 
działalności  badawczo-rozwojowej, innowacyjnej i wynalazczej, w tym  w skali 
międzynarodowej,  a  także  zadań  związanych  z  utrzymaniem zasobów bibliotecznych 
o dużym  znaczeniu  dla  nauki  i  jej dziedzictwa, nieobejmujących  prowadzenia  badań 
naukowych lub prac rozwojowych. 
Art. 25 
W  projekcie  ustawy  został  doprecyzowany  katalog  zadań  związanych 
z upowszechnianiem nauki,  tak  aby  środki  finansowe  były  przeznaczane  jedynie  na  zadania 
najlepiej promujące osiągnięcia polskiej nauki. Finansowanie DUN będzie obejmowało: 
1)  promowanie  rozwiązań  innowacyjnych  wykorzystujących  wyniki  badań  naukowych 
lub prac rozwojowych w ramach targów, wystaw i ekspozycji w kraju lub za granicą; 
2)  organizowanie  lub  udział  w  przedsięwzięciach  upowszechniających,  promujących 
i popularyzujących  osiągnięcia  naukowe  lub  naukowo-techniczne  w  kraju lub za 
granicą; 
3)  upowszechnianie informacji naukowych i naukowo-technicznych w ramach 
krajowych lub międzynarodowych konferencji naukowych; 
4)  podejmowanie innych działań szczególnie ważnych dla upowszechniania nauki. 
Uchylony  został  przepis  wskazujący  podmioty,  którym  można  przyznać  środki  na 
 
7 
 
 
finansowanie działalności upowszechniającej naukę ze względu na precyzyjne wskazanie tych 
podmiotów w art. 9 pkt 3 i 4.  
Środki  finansowe  przeznaczone  na  finansowanie  działalności  upowszechniającej 
naukę będą przyznawane również bibliotekom naukowym niewchodzącym w skład jednostek 
naukowych, o których mowa w art. 2 pkt 9 lit. a–c, na: 
1)  utrzymanie unikalnych w skali kraju zasobów bibliotecznych o istotnym znaczeniu dla 
nauki lub jej dziedzictwa; 
2)  opracowywanie naukowych zasobów bibliotecznych; 
3)  udostępnianie zasobów bibliotecznych w formie elektronicznej. 
W ramach działalności  upowszechniającej naukę nadal będą finansowane potrzeby 
własne  ministrów  kierujących  działami  administracji  rządowej  i  kierowników centralnych 
organów administracji rządowej dotyczące ww. zadań, ale także dotyczące zadań związanych 
ze sporządzaniem ekspertyz, opinii i ocen naukowych. 
Potrzeby  własne  ministra  właściwego  do  spraw  nauki,  dotyczące  ww.  zadań 
określonych w zmienionym ust. 1 oraz zadań związanych ze sporządzaniem ekspertyz, opinii 
i ocen naukowych,  będą  nadal  finansowane  ze  środków  finansowych  wyodrębnionych 
w planie finansowym, o  którym mowa w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. 
o zasadach finansowania nauki. 
Ponadto wydawcy czasopism, w tym uczelnie i jednostki naukowe, którzy 
zapewniają  otwarty  dostęp  do  publikowanych  czasopism  przez  sieć  Internet,  będą  mogli 
otrzymać  środki  finansowe  na  realizację  zadań  mających  na  celu  podniesienie  poziomu 
naukowego  i  poziomu  umiędzynarodowienia  wydawanych  czasopism  naukowych  oraz 
upowszechnianie  informacji  o  wynikach  badań  naukowych  lub  prac  rozwojowych, w tym 
w szczególności na: 
1) 
udział zagranicznych recenzentów w ocenie publikacji; 
2) 
udział zagranicznych naukowców w składzie rady naukowej czasopisma; 
3) 
stworzenie anglojęzycznych wersji wydawanych publikacji; 
4) 
digitalizację publikacji i monografii naukowych w celu zapewnienia otwartego 
dostępu do nich przez sieć Internet; 
5) 
wdrożenie procedur zabezpieczających oryginalność publikacji naukowych. 
Do proponowanej regulacji dostosowane zostanie rozporządzenie  ministra 
właściwego  do  spraw  nauki  określające  szczegółowe  kryteria i tryb  przyznawania oraz 
 
8 
 
 
rozliczania  środków  finansowych  na  finansowanie  działalności  upowszechniającej  naukę, 
z uwzględnieniem oceny wniosków obejmujących zadania z zakresu DUN, planowane przez 
podmiot ubiegający się o środki finansowe do realizacji w ciągu całego roku kalendarzowego. 
Dostosowaniu  ulegnie  także  rozporządzenie  dotyczące  warunków  i  trybu 
przyznawania oraz rozliczania pomocy publicznej lub pomocy de  minimis  na  finansowanie 
kosztów działalności upowszechniającej naukę. 
3.  Usprawnienie procedur i zasad przyznawania środków finansowych na naukę 
Poza  konkursowym  finansowaniem  badań  naukowych  w  formie  różnorodnych 
projektów  badawczych,  finansowanie  nauki  wypełniać  powinno  określone  zadania,  m.in. 
wspierać potencjał jednostek naukowych, wpływać na rozwój naukowy młodych naukowców 
w miejscu zatrudnienia,  prowadzić  do  stałego  unowocześniania  infrastruktury  badawczej, 
stymulować  procesy  konsolidacji  i  restrukturyzacji  jednostek  naukowych,  zwiększać 
mobilność kadry naukowej, promować najlepszych naukowców nagrodami Ministra. Obecnie 
stosowany tryb przyznawania i rozliczania środków finansowych na realizację tych zadań nie 
zawsze dopasowany jest do ich charakteru i specyfiki. 
W celu lepszego dostosowania trybu przyznawania środków finansowych na naukę 
do specyfiki i charakteru zadań oraz w celu ograniczenia kosztów ich obsługi zaproponowano 
następujące zmiany: 
Art. 9a 
Aby wykluczyć ryzyko wystąpienia sytuacji, w których Minister lub podlegające mu 
agencje  wykonawcze  przyznają  środki  finansowe  jednostkom  naukowym  znajdującym  się 
pod  zarządem  komisarycznym  bądź  znajdującym  się  w  toku  likwidacji  albo  postępowania 
upadłościowego, wprowadzono do ustawy stosowne ograniczenia.  
Natomiast  w przypadku  gdy  powyższe  okoliczności  zostaną  ujawnione  już  po 
wydaniu decyzji o przyznaniu środków finansowych lub po zawarciu umowy o finansowanie 
projektu, Minister, Centrum Nauki lub Centrum Rozwoju uchylają  decyzję  o  przyznaniu 
środków finansowych lub odstępują od umowy o finansowanie projektu. 
Zmiany  te  wpłyną  pozytywnie  na  przejrzystość  zasad  przyznawania  środków 
finansowych na naukę, wykluczając już na wstępie podmioty, których sytuacja finansowa jest 
niepewna i powodowałaby  ryzyko  wykorzystania  przyznanych  środków  niezgodnie 
z przeznaczeniem. 
 
9