Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

UZASADNIENIE

Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy
osobom uprawnionym do alimentów opracowany został na podstawie „Założeń do projektu
ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom
uprawnionym do alimentów” oraz na podstawie „Założeń do projektu ustawy o zmianie
ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów”, zwanych dalej „Założeniami”, które
zostały przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 13 lipca 2010 r.
Konieczność wprowadzenia zmian do ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz
ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów jest wynikiem przede wszystkim
dostosowania przepisów obu ustaw do wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia
30 czerwca 2009 r. w sprawie o sygn. akt P 45/08 (Dz. U. Nr 108, poz. 910) oraz z dnia
22 września 2009 r. w sprawie o sygn. akt P 46/07 (Dz. U. Nr 159, poz. 1261).
Dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie o sygn. akt P 45/08, Trybunał Konstytucyjny
orzekł niezgodność z Konstytucją RP § 17 ust. 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej
z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia
rodzinne (Dz. U. Nr 105, poz. 881, z późn. zm.), który brzmiał: „Nie pomniejsza się dochodu
rodziny o dochód utracony, jeżeli w tym samym roku kalendarzowym osoba uzyskała inny
dochód i nie utraciła go przed zgłoszeniem wniosku o zasiłek, bez względu na przerwę w
uzyskiwaniu dochodów w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy.”
Wyrok ten odnosi się do sposobu ustalania prawa do świadczeń rodzinnych oraz
świadczeń z funduszu alimentacyjnego.
Uchylenie przez Trybunał Konstytucyjny przepisu w akcie wykonawczym do ustawy
o świadczeniach rodzinnych nie wykluczyło stosowania przepisu o takim samym brzmieniu w
akcie wykonawczym do ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Taka
sytuacja może zostać jedynie zniwelowana w drodze zmiany przepisów w obu ustawach.
Jednocześnie projektowana ustawa zmierza do realizacji wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 22 września 2009 r. (sygn. akt P 46/07) odnoszącego się do kwestii
zatrzymania prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego.
Ponadto projektowana ustawa zmierza dodatkowo do wyeliminowania powstałych
nieścisłości związanych z interpretacją przepisów dotyczących m.in. świadczenia
pielęgnacyjnego, zasiłku pielęgnacyjnego oraz ma na celu dostosowanie przepisów
powyższych ustaw do zamian wynikających z prawa podatkowego oraz europejskiego.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy
osobom uprawnionym do alimentów dotyczy przedstawionych poniżej zagadnień:

I.
W ustawie o świadczeniach rodzinnych:
1) pojęcia dochodu uprawniającego do świadczeń rodzinnych, określenia sposobu
jego ustalania oraz katalogu przesłanek utraty i uzyskania dochodu;
2) prawa do świadczenia pielęgnacyjnego;
3) prawa do zasiłku pielęgnacyjnego;
4) sposobu postępowania w przypadku śmierci osoby zobowiązanej do zwrotu
nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych.

II.
W ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów:
1) sposobu ustalania dochodu uprawniającego do świadczeń z funduszu
alimentacyjnego oraz katalogu przesłanek utraty i uzyskania dochodu;
2) zmian w zakresie koordynacji świadczeń z funduszu alimentacyjnego w ramach
systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej;
3) regulacji dotyczącej rozliczenia wypłaconych
świadczeń z funduszu
alimentacyjnego w przypadku zmiany wysokości zasądzonych alimentów;
4) sposobu postępowania w przypadku zgonu osoby zobowiązanej do zwrotu
nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego;
5) sposobu postępowania w zakresie ustalania zwrotu nienależnie pobranych
świadczeń z funduszu alimentacyjnego w przypadku gdy osoba uprawniona
otrzymała alimenty;
6) wprowadzenia nowych rozwiązań w procedurze zatrzymywania prawa jazdy
dłużnika alimentacyjnego przez wprowadzenie trybu odwoławczego oraz
realizację zasady proporcjonalności;
7) utworzenia przez ministra właściwego do spraw rodziny rejestru centralnego
obejmującego dane dotyczące osób pobierających świadczenia z funduszu
alimentacyjnego oraz wartości udzielonych świadczeń.
2

I.1. oraz II.1. Pojęcie dochodu, określenie sposobu jego ustalania oraz katalog przesłanek
utraty i uzyskania dochodu
Proponuje się zmianę definicji dochodu, zawartej w art. 3 pkt 1 ustawy

o świadczeniach rodzinnych, w części dotyczącej dochodów podlegających opodatkowaniu
podatkiem dochodowym od osób fizycznych poprzez wskazanie, że dochodem, na podstawie
którego ustalane jest prawo do świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu
alimentacyjnego są przychody podlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych, na zasadach określonych w art. 27 (skala
podatkowa), art. 30b (dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych
instrumentów), art. 30c (podatek liniowy od działalności gospodarczej) i art. 30e (dochód
z odpłatnego zbycia nieruchomości) tej ustawy, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu,
należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne
niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Zmiana ta rodzi konieczność stosownej zmiany w art. 23 ust. 4 pkt 1 ustawy
o świadczeniach rodzinnych.
Zmiana definicji dochodu rodziny, określona w art. 3 pkt 2 ustawy o świadczeniach
rodzinnych. Zgodnie z proponowanymi zmianami dochód rodziny stanowić będzie suma
dochodów członków rodziny (przeciętny miesięczny dochód osiągnięty w roku
kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy).
Proponuje się przeniesienie z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach

o świadczenia rodzinne do ustawy przepisów § 17 i 18, określających przesłanki utraty
i uzyskania dochodu.
W przypadku utraty przez członka rodziny dochodu, ustalając jego dochód, nie będzie
uwzględniany dochód utracony. Prawo do świadczeń rodzinnych ustalane będzie
od pierwszego pełnego miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła utrata
dochodu, nie wcześniej jednak niż od miesiąca złożenia wniosku.
Natomiast w przypadku uzyskania przez członka rodziny dochodu:
1) w roku, z którego dochody stanowią podstawę do ustalenia prawa
do świadczeń rodzinnych, ustalając dochód członka rodziny uzyskany
dochód dzieli się przez liczbę miesięcy, w których dochód ten został
osiągnięty, o ile dochód ten osoba będzie otrzymywała w dniu ustalania
prawa do świadczeń rodzinnych;
3

2) po roku, z którego dochody stanowią podstawę do ustalenia prawa
do świadczeń rodzinnych, dochód członka rodziny powiększa się o kwotę
uzyskanego dochodu z miesiąca następującego po miesiącu, w którym
dochód został osiągnięty, o ile dochód ten osoba będzie otrzymywała
w dniu ustalania prawa do świadczeń rodzinnych.

W przypadku gdy dochód rodziny powiększony o uzyskany dochód powoduje utratę
prawa do świadczeń rodzinnych, świadczenia nie przysługują od miesiąca następującego
po pierwszym miesiącu, w którym dochód został uzyskany.
Tym samym prawo do świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu
alimentacyjnego ustalane będzie na podstawie dochodu zbliżonego do dochodu faktycznie
uzyskiwanego przez rodzinę w okresie pobierania świadczeń.

Prawo do świadczeń rodzinnych przysługuje, jeżeli przeciętny dochód rodziny
w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 504 zł (583 zł w przypadku, gdy w rodzinie
wychowywane jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności albo
o co najmniej umiarkowanym stopniu niepełnosprawności).
Zmiany w sposobie ustalania wysokości dochodu uprawniającego do świadczeń rodzinnych,
oznaczać będą, że:
1) rodzina przez cały rok poprzedzający okres zasiłkowy uzyskiwała dochody,

w przeliczeniu na osobę w rodzinie na poziomie np. 5500 zł;
Aktualny stan prawny:
Osiągnięty dochód dzielony jest przez 12 (5500 zł /12=458 zł).
Stan prawny po zmianach:
Osiągnięty dochód dzielony będzie przez liczbę miesięcy, w których był
uzyskiwany (12) (5500 zł /12=458 zł);
2) rodzina w roku poprzedzającym okres zasiłkowy rozpoczęła pracę np. z dniem
1 czerwca i uzyskała dochód w wysokości 1000 zł miesięcznie;
Aktualny stan prawny:
Osiągnięty dochód dzielony jest przez 12 (7000 zł /12=583 zł).
Stan prawny po zmianach:
Osiągnięty dochód dzielony będzie przez liczbę miesięcy, w których był
uzyskiwany (7) (7000 zł /7=1000 zł);
4

3) rodzina w roku poprzedzającym okres zasiłkowy uzyskiwała np. do 31 marca dochód
w wysokości 1000 zł miesięcznie, a następnie od dnia 1 listopada rozpoczęła nową
pracę i uzyskuje dochód w wysokości 1500 zł miesięcznie;
Aktualny stan prawny:
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami (uwzględniając wyrok Trybunału
Konstytucyjnego) uzyskiwany do 31 marca dochód należy potraktować jako dochód
utracony, a uzyskiwany od listopada dochód podzielić przez 12 (3000 zł /12=250 zł).
Stan prawny po zmianach:
Przy ustalaniu dochodu nie bierze się pod uwagę dochodu uzyskiwanego do 31 marca
(jest to dochód utracony), a otrzymywany od 1 listopada nowy dochód dzieli się przez
liczbę miesięcy, w których był uzyskiwany (1500x2=3000 zł/2=1500 zł);
4) rodzina nie uzyskała w roku poprzedzającym okres zasiłkowy dochodu. Uzyskuje
natomiast dochód np. od 1 kwietnia kolejnego roku dochód w wysokości 1000 zł
miesięcznie;
Aktualny stan prawny:
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami prawo do świadczeń ustala się
wyłącznie na podstawie dochodu z pierwszego pełnego miesiąca (kwiecień) po
uzyskaniu dochodu – 1000 zł.
Stan prawny po zmianach:
Prawo do świadczeń ustalane będzie wyłącznie na podstawie dochodu z pierwszego
pełnego miesiąca (kwiecień) po uzyskaniu dochodu – 1000 zł.

Mając na uwadze powyższe, zaproponowana zmiana pozwoli na precyzyjne określenie
dochodu i przyznanie świadczeń rodzinom, których faktyczny dochód nie przekracza
przyjętego w ustawach kryterium dochodowego.
Wykazany zostanie dochód faktycznie otrzymywany, a nie dochód zaniżony, co miało
miejsce w przypadku osób, które pod koniec roku podjęły dopiero pracę (po podziale ich
rocznego dochodu przez liczbę miesięcy w roku wykazywany był dochód znacznie zaniżony
względem dochodu faktycznie przez nich miesięcznie otrzymywanego).
Kolejną propozycją jest wyłączenie z zawartego w art. 3 pkt 1 lit. c ustawy
o świadczeniach rodzinnych katalogu dochodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem
dochodowym od osób fizycznych, wliczanych do dochodu warunkującego prawo

do świadczeń rodzinnych, stypendiów za wyniki w nauce i sporcie (z wyłączeniem
stypendiów przysługujących na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U.
5