Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o samorządzie powiatowym

- 2 -
rachunek działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której
uzyskał mandat.
Z ustrojowego punktu widzenia zarządzenie zastępcze wojewody stanowi środek
nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego. Wobec zaniechania przez organy
jednostek samorządu terytorialnego obowiązku podjęcia stosownej uchwały, zarządzenie
zastępcze wojewody zapewnia przestrzeganie prawa oraz ciągłość realizacji funkcji
publicznych o charakterze lokalnym.
Przed wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku ustawa o samorządzie
gminnym dawała radnemu możliwość zaskarżenia uchwały rady gminy stwierdzającej
wygaśnięcie jego mandatu do sądu administracyjnego (art. 101 ustawy o samorządzie
gminnym), nie przyznawała mu natomiast analogicznego uprawnienia w sytuacji, kiedy
wygaszenie mandatu nastąpiło na mocy zarządzenia zastępczego wojewody.
2.3. Zasada równości podmiotów wobec prawa
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego: „Zarówno akt podejmowany przez wojewodę,
jak i zastępowana przezeń uchwała rady gminy stwierdzają wystąpienie określonej
okoliczności. […] W tym aspekcie zachodzi daleko idące podobieństwo funkcji wypełnianych
przez uchwałę rady gminy stwierdzającą wygaśnięcie mandatu radnego oraz przez zarządzenie
zastępcze wojewody o tożsamej treści. Obie czynności zmierzają bowiem do autorytatywnego
potwierdzenia (ex tunc) skutku prawnego, jaki wystąpił z mocy ustawy.”
Z perspektywy uprawnień jednostki wygaszenie mandatu dokonane przez radę gminy
(uchwała) i przez wojewodę (zarządzenie zastępcze) powoduje te same skutki prawne w sferze
prawa publicznego. Oznacza to, że sytuacja prawna radnego jest różnicowana w zależności od
tego, czy jest on adresatem uchwały rady gminy, czy też zarządzenia zastępczego wojewody.
Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny: „[…] z zasady [równości wobec prawa]
wypływa nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej kategorii
[…]. Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną
(relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez
zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących […]. Wynika stąd w
szczególności, że prawodawca, przyznając jednostkom określone uprawnienia, nie może
określać kręgu osób uprawnionych w sposób dowolny. Musi on przyznać dane uprawnienie
wszystkim podmiotom charakteryzującym się daną cechą istotną […].”
- 3 -
2.4. Naruszenie prawa do sądu
Trybunał Konstytucyjny potwierdził swoje dotychczasowe stanowisko, że: „Jednym z
podstawowych praw jednostki i jedną z fundamentalnych gwarancji praworządności jest prawo
do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Składa się na nie w szczególności:
a) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem o
określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym);
b) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami
sprawiedliwości i jawności;
c) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia
danej sprawy przez sąd.”
W przypadku podjęcia uchwały rady gminy w sprawie wygaśnięcia mandatu radnego z
powodu naruszenia art. 24f ustawy o samorządzie gminnym, prawo jednostki do sądu
gwarantuje art. 101 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z tym przepisem, każdy, czyj interes prawny lub
uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w
sprawie z zakresu administracji publicznej, może – po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia
naruszenia – zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.
Natomiast art. 98 ust. 3 w zw. z art. 98a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym
expressis verbis uprawnia do zaskarżenia zarządzenia zastępczego wojewody o wygaśnięciu
mandatu radnego jedynie gminę lub związek międzygminny, których interes prawny,
uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone. Tym samym ustawodawca pozbawia
zainteresowanego radnego sądowej ochrony praw naruszonych zarządzeniem. Oznacza to, że
art. 98a ust. 3 niezasadnie różnicuje sytuację prawną radnych odznaczających się tą samą cechą
istotną (relewantną), którą stanowi zaistnienie okoliczności powodujących wygaśnięcie ich
mandatów. „Nierówne traktowanie przejawia się w szczególności w pozbawieniu adresata
zarządzenia zastępczego prawa do sądu w jednym z jego podstawowych aspektów, a
mianowicie w zakresie prawa do uruchomienia procedury.”
3. Cel i zakres projektowanej ustawy
Przedłożona ustawa zmienia art. 98a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, będący
przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z dnia 17 lipca 2007 r.
(sygn. akt P 19/04). Nowelizacja polega na stworzeniu takiego mechanizmu proceduralnego,
aby w przypadku wydania zarządzenia zastępczego przez wojewodę, stwierdzającego
- 4 -
wygaśnięcie mandatu, odwołanie ze stanowiska lub rozwiązanie umowy o pracę podmiotów, o
których mowa w art. 98a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, również te podmioty mogły
samodzielnie składać skargi na akty nadzoru wojewody do sądu administracyjnego.
Powyższą nowelizacją dokonano również identycznych zmian w art. 85a ust. 3 ustawy
z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592, ze
zm.), oraz w art. 86a ust. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.
U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, ze zm.), gdyż – jak wskazał Trybunał - analogiczne rozwiązania
przewidziane w tych przepisach budzą takie same zastrzeżenia, jak art. 98a ust. 3 ustawy o
samorządzie gminnym, o czym jednak Trybunał – związany granicami pytania prawnego –
wiążąco rozstrzygnąć nie mógł.
4. Konsultacje
Projekt ustawy został skonsultowany ze: Związkiem Powiatów Polskich; Związkiem
Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej; Dobrowolnym Stowarzyszeniem Miast i Gmin –
Unia Miasteczek Polskich; Związek Województw RP. Wymienione organizacje zaopiniowały
projekt pozytywnie albo nie zgłosiły uwag.
Na posiedzeniu komisji senackich oraz posiedzeniu plenarnym Senatu pozytywne
stanowisko na temat projektu wyraził również przedstawiciel Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji.
5. Skutki finansowe projektowanej ustawy
Ustawa nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.
Warszawa, 12 marca 2008 r.
BAS-WAEM-617/08
Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie
województwa oraz ustawy o samorządzie powiatowym (przedstawiciel
wnioskodawców: senator Janusz Sepioła)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z
2002 r., Nr 23, poz. 398, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje zmianę przepisów: art. 98a ustawy z dnia 5 czerwca
o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, ze zmianami), art.
86a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z
2001 r. Nr 142, poz. 1590, ze zmianami), art. 85a ustawy z dnia 5 czerwca 1998
r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592, ze
zmianami). Zmiana zakłada przyznanie uprawnienia do zaskarżenia do sądu
administracyjnego zarządzenia zastępczego wydanego przez wojewodę osobie,
której interesu prawnego lub uprawnienia dotyczy takie zarządzenie.
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Prawo Unii Europejskiej nie zawiera przepisów regulujących
zagadnienia będące przedmiotem projektu ustawy.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Przepisy projektu nie należą do materii regulacji prawa UE.


2
4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym,
ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o samorządzie powiatowym
nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.



Sporządził: Zespół Prawa Europejskiego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Michał Królikowski


Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, projekt ustawy, samorząd gminny, samorząd
wojewódzki, samorząd powiatowy