Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

Częstość występowania alkoholowego zespołu płodowego w zależności od ośrodka
badającego (dane ze Stanów Zjednoczonych) to od 1 do 5 przypadków na 1.000 urodzeń i jest
to wielkość dająca się przełożyć na warunki europejskie.
Już w latach dziewięćdziesiątych XX w. w Stanach Zjednoczonych badania
ekonomiczne wykazały wysokie koszty opieki nad osobami chorymi na zespół FAS
(alkoholowy zespół płodowy). W okresie 65 lat życia koszty łączne całkowitej opieki nad
osobą z tym zespołem (koszty terapii, leków, opieki szpitalnej, nauczyciela, opiekuna, koszty
społeczne związane z innymi skutkami tej choroby, a więc koszty obsługi prawnej, instytucji
ubezpieczeniowych itp.) wyniosły 163 tys. dolarów, czyli około 500 tys. zł na osobę i są to
koszty minimalne.
W Polsce w 2005 r. urodziło się 368.285 dzieci. Szacując liczbę przypadków
z zespołem FAS można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że minimalna liczba dzieci z
tym zespołem urodzonych w 2003 r. to 368, a maksymalna to 1.705 (tylko w jednym roku).
Do chwili obecnej nie dysponujemy dokładnymi danymi krajowymi, ale rozpowszechnienie
zespołu w krajach innych niż Polska jest dość podobne statystycznie, więc założenie
rozpowszechnienia zespołu z dużym prawdopodobieństwem można uznać za wiarygodne.
Dodanie w nowelizowanej ustawie przepisu zawierającego upoważnienie dla ministra
właściwego do spraw zdrowia do wydania rozporządzenia w sprawie informacji
umieszczanych na opakowaniu napoju alkoholowego stanowi wypełnienie dotychczas
istniejącej luki w tym zakresie i powinno wpłynąć na konsumentów napojów alkoholowych
przez wzrost świadomości szkód i zagrożeń wynikających ze spożywania alkoholu.
Dotychczasowe metody oddziaływania na polskich konsumentów napojów alko-
holowych są zdecydowanie niewystarczające, a znakowanie opakowań jest jedynym
oddziaływującym bezpośrednio sposobem przekazywania informacji o niebezpieczeństwie
spożywania napojów alkoholowych przez określone grupy konsumentów. Dotychczasowe
działania, mające na celu ograniczanie spożycia alkoholu zwłaszcza przez kobiety ciężarne,
matki karmiące, a także przez osoby prowadzące pojazdy mechaniczne, okazują się mało
skuteczne. Prowadzenie akcji promujących zdrowy styl życia, unikanie alkoholu, edukowanie
przyszłych matek, kampanie medialne skierowane do kierowców, pomimo oddziaływania na
liczną populację, nie wywołują oczekiwanego efektu, a liczba np. rejestrowanych zatrzymań
kierowców po spożyciu alkoholu corocznie wzrasta.
Podejmowanie każdej skutecznej inicjatywy mającej na celu m.in. zmniejszenie liczby
ofiar wypadków drogowych jest w pełni uzasadnione. Sugerowana inicjatywa, choć jest jedną
z wielu podejmowanych w tym obszarze, powinna stać się też skutecznym narzędziem
ograniczenia negatywnych skutków spożywania alkoholu przez populację, do której jest
skierowana. Proponowane zapisy posiadają zdecydowaną przewagę nad innymi formami
przekazu, gdyż są skierowane wprost do osób nabywających napoje alkoholowe, niosąc
jednocześnie w formie skrótowej, ale sugestywnej, podstawową informację o negatywnych
skutkach spożycia napojów alkoholowych.
Celem proponowanej zmiany jest ochrona zdrowia, a więc jedna z przesłanek
zawartych w art. 30 Traktatu Wspólnoty Europejskiej, uzasadniająca wprowadzenie
ograniczeń, w przypadku gdy przepis jest niedyskryminujący oraz konieczny
i proporcjonalny.
Brak wskazania odpowiednich dyrektyw unijnych regulujących ten obszar spo-
wodowany jest faktem, że nie ma w chwili obecnej aktów prawa wspólnotowego
wprowadzających obowiązek ww. znakowania opakowań napojów alkoholowych. Niemniej
jednak należy podkreślić, że Komisja Europejska podjęła działania mające na celu między
innymi wprowadzenie podobnych ostrzeżeń na opakowaniach z napojami alkoholowymi.
Powyższe działania Komisji związane są ze Strategią UE mającą na celu ograniczenia
szkodliwych skutków spożywania alkoholu.
W odniesieniu do zasady swobodnego przepływu towarów w aspekcie wprowadzenia
proponowanych przepisów, należy stwierdzić, że ww. akty prawne nie naruszą reguł
wspólnotowego przepływu towarów wynikających z
orzecznictwa Trybunału Spra-
wiedliwości Wspólnot Europejskich. Proponowane przepisy nakładają bowiem obowiązki nie
tylko na podmioty zagraniczne, ale również w takim samym zakresie na podmioty krajowe.
Nie można więc w tym przypadku dowodzić jakiejkolwiek, niedozwolonej w prawie
wspólnotowym dyskryminacji.
Zgodnie z art. 30 Traktatu Wspólnot Europejskich (TWE) postanowienia art. 28 TWE
i art. 29 TWE, określające zakaz wprowadzania przez państwa członkowskie ograniczeń
ilościowych oraz wszelkich środków o skutku równoważnym zarówno w przywozie jak i
wywozie, nie stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych,
wywozowych lub tranzytowych uzasadnionych względami miedzy innymi porządku
publicznego oraz ochrony zdrowia i życia ludzi.
Regulacje zaproponowane w projekcie nowelizacji ustawy nie spowodują
dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa.


Warszawa, 21 stycznia 2008 r.

BAS-WAEM-114/08

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
o zgodności przedstawionego poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Tadeusz Cymański) z prawem Unii
Europejskiej


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. - Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze zm.)
sporządza się następującą opinię:


I.
Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu
w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przewiduje wprowadzenie
obowiązku umieszczania na opakowaniach napojów alkoholowych
przeznaczonych do sprzedaży detalicznej napisów informujących o szkodliwości
picia alkoholu, w szczególności przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią,
osoby niepełnoletnie, albo o niebezpieczeństwie związanym z prowadzeniem
pojazdów mechanicznych po spożyciu alkoholu.


II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
W kontekście proponowanych zmian należy zwrócić uwagę na
postanowienia prawa Unii Europejskiej dotyczące swobodnego przepływu
towarów.
Zgodnie z art. 28 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską,
zakazane jest ustanawianie w obrocie między państwami członkowskimi
ograniczeń ilościowych w przywozie towarów oraz wszelkich środków o
podobnym skutku.

2
Ograniczenia
ilościowe zostały zdefiniowane przez Trybunał
Sprawiedliwości jako środki prowadzące do całkowitego lub częściowego –
zależnie od okoliczności – zakłócenia importu, eksportu lub tranzytu towarów
(w handlu wewnątrzwspólnotowym). Natomiast środki o podobnym skutku do
ograniczeń ilościowych zostały zdefiniowane jako wszelkie regulacje prawne
wydawane przez państwa, które mogą naruszać bezpośrednio lub pośrednio,
rzeczywiście lub potencjalnie handel wewnątrzwspólnotowy (przy czym nie jest
konieczna dyskryminacja towarów importowanych w stosunku do towarów
krajowych, by środki te były objęte zakazem z art. 28 TWE).
W tzw. wyroku Cassis de Dijon, Trybunał Sprawiedliwości sformułował
zasadę wzajemnego uznawania standardów przez państwa członkowskie.
Zgodnie z tą zasadą, każdy towar legalnie wytwarzany w państwie
członkowskim powinien być dopuszczony do swobodnego obrotu we
wszystkich pozostałych państwach członkowskich.
Zatem, co do zasady, produkt legalnie wprowadzony do obrotu
przynajmniej w jednym państwie członkowskim powinien być bez żadnych
dodatkowych formalności dopuszczony do obrotu w pozostałych państwach
Unii Europejskiej.
Prawo Unii Europejskiej dopuszcza jednak pewne wyjątki w tym zakresie.
Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską przewiduje możliwość
wprowadzenia przez państwa członkowskie jednostronnie pewnych ograniczeń
wwozu towarów. Jako wyjątek od zasady swobodnego przepływu towarów
ograniczenia te są możliwe tylko ze względu na pewne interesy publiczne
wyraźnie wskazane w art. 30 TWE, który stanowi, iż postanowienia art. 28 nie
stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych,
wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami:
• moralności publicznej,
• porządku publicznego,
• bezpieczeństwa publicznego,
• ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin,
• ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej
lub archeologicznej, bądź
• ochrony własności przemysłowej i handlowej.
Zakazy te i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka arbitralnej
dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między Państwami
Członkowskimi.
Należy podkreślić, że wymienione w art. 30 przyczyny odstępstw od art.
28 stanowią zamknięty katalog, a dopuszczalność wyjątków nakładanych na
podstawie art. 30 TWE jest przez Trybunał Sprawiedliwości interpretowana

1 Wyrok TS w sprawie C-2/73 Geddo przeciwko Ente Nazionale Risi.
2 Wyrok TS w sprawie C-8/74 Procureur du Roi przeciwko Dassonville.
3 Wyrok TS w sprawie C-120/78 Rewe-Zentrale AG przeciwko Bundesmonopolverwaltung für Branntwein.