Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo spółdzielcze, ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie

5
Nie jest jasna regulacja zawarta w projektowanych art.121 ust.5 usm oraz art. 1714
ust. 3 usm, określających przykładowo czynności notarialne wchodzące w skład pojęcia
ogółu czynności notarialnych dokonywanych przy zawieraniu umowy. W szczególności
nie wiadomo, co oznacza pojęcie odpowiedniej liczby kopii wypisów i kto miałby
decydować, jaka liczba kopii wypisów jest odpowiednia.

Istotne wątpliwości budzi również projektowany przepis art. 491 ust. 2 usm,
przewidujący wprowadzenie 3-miesięcznego terminu na rozpatrzenie przez sąd pozwu
w sprawie o powództwo o stwierdzenie obowiązku złożenia przez spółdzielnię
oświadczenia woli o przeniesieniu odrębnej własności lokalu. Wskazać należy, że
propozycja ta nie uwzględnia faktu, że niedotrzymanie takiego terminu na
rozstrzygnięcie sprawy może wynikać z okoliczności niezależnych od sądu, w tym
również leżących po stronie powoda. Tak więc np. złożenie pozwu zawierającego braki
formalne wiąże się z koniecznością wezwania przez sąd do ich uzupełnienia. W toku
sprawy zaistnieć może również konieczność rozpatrzenia ewentualnych wniosków o
przyznanie pełnomocnika z urzędu czy też o udzielenie zabezpieczenia, jak i
rozpoznania zażaleń złożonych w związku z podjętymi w tym zakresie
rozstrzygnięciami.

W odniesieniu do zawartych w przedmiotowym projekcie propozycji zmian w
ustawie - Prawo spółdzielcze, podnieść należy wątpliwości co do zasadności zmiany
polegającej na odebraniu związkom rewizyjnym kompetencji do przeprowadzania
lustracji i powierzeniu jej ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki
przestrzennej i mieszkaniowej.
Wydaje się, że powyższa regulacja - wraz z innymi propozycjami zawartymi w
projekcie - mogłaby w konsekwencji doprowadzić do poddania każdej spółdzielni
nadzorowi organu państwowego. Wydaje się, że obecnie nie ma uzasadnionych
podstaw do ustanowienia takiego nadzoru nad ogółem spółdzielni.
Spółdzielnie są osobami prawnymi prawa prywatnego i jako takie korzystają z
ochrony przed nadmierną ingerencją władz publicznych. Co do zasady, spółdzielnie nie
stanowią instytucji zaufania publicznego (co mogłoby ewentualnie uzasadniać szerszy
nadzór państwa). Te spółdzielnie, które status instytucji zaufania publicznego posiadają
(jak banki spółdzielcze, czy spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe), podlegają
szczególnemu nadzorowi państwowemu4), albo też przygotowane zostały przepisy,
które nadzór taki mają wprowadzić5). Natomiast nie wydaje się zasadne poddawanie
nadzorowi państwa ogółu spółdzielni - bez względu na przedmiot i charakter
prowadzonej przez nie działalności.
Odnosząc się do szczegółowych rozwiązań zawartych w propozycjach zmiany
ustawy - Prawo spółdzielcze a dotyczących lustracji, wskazać należy na propozycję
zmiany przepisu art. 91 ust. 21 pkt 3, określającego zakres lustracji. Zgodnie z
proponowanym brzmieniem tego przepisu, celem lustracji miałaby być m.in. kontrola

4) W odniesieniu do banków spółdzielczych zasady nadzoru określa ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo
bankowe -(Dz. U. z 2002 r. Nr 72, póz. 665, z późn. zm.).
5) Wprowadzenie nadzoru państwowego nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi przewiduje
ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych.

6
realizacji przez spółdzielnię jej celów ekonomicznych, inwestycyjnych, socjalnych oraz
społecznych (zamiast wskazanych obecnie w tym przepisie celów ekonomicznych,
socjalnych oraz kulturalnych). Wymaga podkreślenia, że żaden z przepisów ustawy -
Prawo spółdzielcze nie wskazuje na cele inwestycyjne spółdzielni (natomiast w art. l §
2 wyraźnie wskazano, iż fakultatywnym celem spółdzielni jest działalność oświatowo -
kulturalna na rzecz członków i ich środowiska).
Wątpliwości dotyczą również przepisów odnoszących się do zasad powoływania
oraz statusu zawodowego lustratorów. Abstrahując od zasadniczych wątpliwości co do
zasadności powierzenia kompetencji w zakresie powoływania lustratorów oraz nadzoru
nad tą grupą zawodową ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki
przestrzennej i mieszkaniowej, jedynie przykładowo wskazać można, że projektowany
przepis art. 92a § 3 przewiduje określenie przez ministra kryteriów kwalifikacyjnych
dotyczących lustratorów, nie precyzując jednak, w jakiej formie to określenie miałoby
nastąpić. To samo dotyczy projektowanego art. 92b § 3 przewidującego określenie
standardów zawodowych dotyczących lustratorów.
Należałoby rozważyć, czy brak dostatecznego uregulowania w projekcie ustawy
kwestii ”kryteriów kwalifikacyjnych” lustratorów i „standardów zawodowych” przez
ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej
nie stanowi naruszenia art. 65 ust 1 Konstytucji, tj. zasady wolności wykonywania
zawodu. Podobne zastrzeżenia budzą i analizy wymagają przepisy odnoszące się do
kwestii nadawania uprawnień lustracyjnych. Z kolei projektowany art. 92b § l stanowi,
że lustrator jest zobowiązany do wykonywania czynności lustracyjnych zgodnie z
zasadami etyki zawodowej. Projekt nie wskazuje natomiast, jaki podmiot miałby
określać zasady etyki zawodowej i w jakiej formie miałoby to nastąpić.
Wątpliwości budzą także regulacje przewidujące możliwość przeprowadzenia
lustracji na wniosek grupy spółdzielców (art.93 § 2-2c). Przepisy te są - do pewnego
stopnia - wzorowane na regulacjach zawartych w Kodeksie spółek handlowych
dotyczących możliwości przeprowadzenia badania rachunkowości oraz działalności
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na żądanie wspólników reprezentujących 1/10
kapitału zakładowego (art. 223 i nast. k.s.h.). Jednakże wskazane powyżej regulacje
zawarte w k.s.h. kompetencję do podejmowania decyzji w kwestii przeprowadzenia
badania (oraz wyznaczenia biegłego rewidenta, który badanie takie przeprowadza)
przyznają sądowi rejestrowemu. W tym kontekście wątpliwości budzi przyznanie w
projekcie kompetencji do wyznaczenia lustratora, który miałby prowadzić konkretną
lustrację, ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i
mieszkaniowej (projektowany art. 93a § 2b). Zgodnie z projektem lustracja taka
prowadzona byłaby na koszt spółdzielni - z ewentualną możliwością obciążenia
kosztami wnioskodawców w przypadku, gdy ustalenia lustracji nie potwierdzą w
całości zgłoszonych zarzutów. W projekcie nie wskazuje się, kto miałby podejmować
decyzję w przedmiocie obciążenia kosztami wnioskodawców, aczkolwiek - z faktu, iż
lustratora wyznaczałby minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki
przestrzennej i mieszkaniowej - wnosić należy, że to również do tego organu
należałoby podejmowanie decyzji w przedmiocie kosztów.
Pogłębionego uzasadnienia wymaga propozycja powierzenia jednemu ciału -
Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej i Odpowiedzialności Zawodowej - kompetencji
do prowadzenia zarówno postępowania kwalifikacyjnego decydującego o uzyskaniu

7
uprawnień zawodowych lustratora (art. 93c § 4), jak i postępowania w przedmiocie
odpowiedzialności zawodowej (które może z kolei doprowadzić do utraty tych
uprawnień) - art. 93f § 4.
Zasadnym z punktu widzenia przepisów ustawy o ochronie danych osobowych
jest rozważenie rozszerzenia zakresu danych - dotyczących osób posiadających
uprawnienia zawodowe lustratorów spółdzielni mieszkaniowych - nie podlegających
ogłoszeniu w treści wyciągów z centralnego rejestru lustratorów spółdzielni
mieszkaniowych o dane w zakresie imion rodziców i adresu zamieszkania lustratorów
(art. 2 ust. 5/t c projektu ustawy w zakresie dotyczącym wprowadzenia do zmienianej
ustawy - Prawo spółdzielcze art. 93e § 2 i § 3).
Zgodnie z wyrażoną w art. 26 ust. l pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych
zasadą adekwatności przetwarzania danych osobowych w stosunku do celu, w jakim są
one zbierane, dane te rodzajem i treścią nie powinny wykraczać poza potrzeby
wynikające z celu zbierania. Administrator danych (pod którym to pojęciem - stosownie
do art. 7 pkt 4 tej ustawy o ochronie danych osobowych - rozumie się organ, jednostkę
organizacyjną, podmiot lub osobę, o których mowa w art. 3, decydujące o celach i
środkach przetwarzania danych osobowych) może zatem przetwarzać jedynie takie
dane, które są niezbędne do osiągnięcia zamierzonego celu.
Dane w zakresie imion rodziców i adresu zamieszkania lustratorów spółdzielni
mieszkaniowych nie są bowiem bezpośrednio związane z wykonywaniem zawodu
lustratora spółdzielni mieszkaniowych. Brak zatem uzasadnienia dla podawania tych
danych do wiadomości publicznej poprzez ich ogłaszanie w Dzienniku Urzędowym
ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej
oraz umieszczanie na stronie internetowej urzędu obsługującego ten rejestr.
Powodowałoby to bowiem nieuzasadnioną, bo zbyt daleko idącą, ingerencję w
prywatność tych osób.
Zaproponowane rozwiązanie pozwoli uniknąć ryzyka przetwarzania danych
osobowych w zakresie zbyt szerokim, nieadekwatnym do rzeczywistego celu
przetwarzania, jakim w analizowanym przypadku jest sporządzenie wyciągu z
centralnego rejestru lustratorów spółdzielni mieszkaniowych podlegającego ogłoszeniu
w Dzienniku Urzędowym ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki
przestrzennej i mieszkaniowej oraz umieszczeniu na stronie internetowej urzędu
obsługującego ten rejestr.
Mając na względzie powyższe, Rząd wyraża pogląd, że projektowane do
wprowadzenia regulacje art. 93e § 2 i § 3 wymagają takiego zredagowania, aby ich
treść nie budziła wątpliwości pod kątem przepisów ustawy o ochronie danych
osobowych.

Rząd ocenia negatywnie propozycje zawarte w art. 7 i 8 projektu. Zmianę
dotyczącą art. 7 stanowiącą, że od wejścia w życie ustawy postanowienia dotyczące
walnego zgromadzenia, nawet jeśli statut spółdzielni nie został zarejestrowany są
niezgodne m. in. z art. 5 ust 1 ustawy Prawo spółdzielczego, który stanowi, że statut
powinien określać „zasady zwoływania walnych zgromadzeń, obradowania na nich i
podejmowania uchwał”.

8
Art. 8 projektu dotyczy zmiany zakresu uprawnień Najwyższej Izby Kontroli i
objęcia kontrolą NIK działalności spółdzielni mieszkaniowych.
Zgodnie z art. 203 Konstytucji RP, Najwyższa Izba Kontroli jest organem
uprawnionym do kontroli państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych.
Inne jednostki organizacyjne i podmioty gospodarcze mogą być kontrolowane tylko w
zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz
wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa i wyłącznie z punktu
widzenia legalności i gospodarności (art. 203 ust. 3 Konstytucji RP).
Powyższą normę konstytucyjną konkretyzuje przepis art. 2 ust. 3 ustawy z dnia
23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2001 r. Nr 85, poz. 937 z
późn. zm.).
Spółdzielnie mieszkaniowe nie są państwowymi ani też komunalnymi
jednostkami organizacyjnymi, lecz osobami prawnymi prawa prywatnego, a ich
majątek jest prywatnym majątkiem ich członków.
Wobec powyższego spółdzielnie mogą podlegać kontroli NIK jedynie w
zakresie wskazanym w art. 203 ust. 3 Konstytucji RP, zaś rozszerzenie tego zakresu
poza określony w tym przepisie uznane byłoby za niekonstytucyjne.

* * *

Rząd prezentuje stanowisko, że propozycje zawarte w poselskim projekcie
ustawy o zmianie ustawy - Prawo spółdzielcze, ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych oraz ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie (druk nr 2510),
budzą liczne wątpliwości natury merytorycznej i legislacyjnej, naruszenia zasady
dostatecznej określoności przepisów i tym samym potencjalnej możliwości uznania
przepisów za niekonstytucyjne, np. art. 83 ust. 11 i 111 ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych, art. 92a §3 i 4, art. 92b §3, art. 93a §2 i 2a, art. 93b §1 i 2 ustawy -
Prawo spółdzielcze.
Ewentualne prowadzenie prac nad tym projektem powinno mieć miejsce z
uwzględnieniem przedstawionych powyżej uwag i opinii.