Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw

OCENA SKUTKÓW REGULACJI (OSR)


1. Podmioty
Proponowana w projekcie zmiana art. 29 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach z FUS dotyczy mężczyzn, którzy ukończyli wiek 60 lat
i posiadają co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy, dając im
przez to prawo (odpowiednie do posiadanego przez kobiety) do przejścia na
wcześniejsza emeryturę.
Zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczą:
– ubezpieczonych i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – przez umożliwie-
nie dochodzenia nienależnie opłaconych składek również ubezpieczo-
nym (w wypadku braku płatnika składek lub jego następcy prawnego),
– wszystkich
płatników składek i ZUS – przez wydłużenie terminu docho-
dzenia zwrotu od ZUS nienależnie opłaconych składek,
– osób, które są objęte zreformowanym systemem emerytalnym (tj. uro-
dzonych po 1948 r.) i ZUS – przez zmianę zasad informowania o szaco-
wanej wysokości emerytury,
– osób ubezpieczonych w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
i KRUS – przez analogiczne, jak w przypadku płatników składek i ZUS,
wydłużenie terminu dochodzenia zwrotu nienależnie opłaconych składek.
2. Wpływ na finanse publiczne
Szacunkowe skutki finansowe realizacji ww. wyroku Trybunału Konstytucyj-
nego polegającej na wprowadzeniu możliwości przechodzenia na emeryturę
mężczyzn urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. po osiągnięciu wieku 60 lat,
jeśli mają oni co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy, zostały
wyliczone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. ZUS zastrzegł, że
z uwagi na brak danych o liczbie osób ubezpieczonych w podziale na staż
pracy, szacunków dokonano wykorzystując strukturę wg stażu pracy męż-
czyzn, którzy w 2006 r. przeszli na emeryturę w wieku 65 lat.

6
Należy podkreślić, że jednym z ważniejszych założeń ZUS jest przyjęcie, że
z proponowanej możliwości skorzystają wszyscy mężczyźni, którzy spełnią
warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury (tzn. ukończą 60 lat i będą
mieli co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy) i co więcej, że
przejdą oni na emeryturę najwcześniej, gdy tylko spełnią do niej warunki.
Zachowania ludzi na zmieniającym się w Polsce rynku pracy mogą okazać
się zupełnie inne, ale nie jest możliwe ich przewidzenie. Faktyczne koszty
mogą być więc znacznie niższe od przedstawionych poniżej.
Założenia
1. Szacunków dokonano przy następujących założeniach makroekono-
micznych otrzymanych z Ministerstwa Finansów:


2007 2008 2009 2010
Wskaźnik cen towarów i usług 102,2% 102,3% 102,5% 102,5%
konsumpcyjnych ogółem
Wskaźnik realnego wzrostu
106,0% 103,5% 104,1% 104,3%
przeciętnego wynagrodzenia
Stopa
bezrobocia
11,3% 9,9% 8,6% 7,5%

2. Szacunków dokonano przy uwzględnieniu zmian przepisów wprowadzo-
nych ustawami uchwalonymi w 2007 r.:
– ustawą z dnia 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o systemie ubez-
pieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 115,
poz. 792),
– ustawą z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 191,
poz. 1368),
– ustawą z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych in-
nych ustaw (Dz. U. Nr 191, poz. 1369).

7
3. Założono, że możliwość przejścia na emeryturę przez mężczyzn w wieku
60 lat, jeśli mają oni co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy,
zacznie obowiązywać od początku 2008 r.
4. Założono jednostajny rozkład przechodzenia na emerytury w ciągu roku
pod warunkiem, że przejście na emeryturę nastąpi w danym roku. Zało-
żenie takie przyjęto również w 2008 r.
5. Założono, że potencjalnymi osobami, które mogłyby skorzystać z prawa
do wcześniejszej emerytury z tytułu osiągnięcia wieku 60 lat i stażu co
najmniej 35 lat będą wyłącznie wszyscy ci mężczyźni, którzy – w warun-
kach bez możliwości przejścia na emeryturę zgodnie z proponowanymi
zmianami – przeszliby na emeryturę w wieku 65 lat. Jeśli ktoś obecnie
przechodzi na emeryturę w wieku niższym niż 65 lat lub wyższym niż
65 lat, to przyjmuje się, że w jego zachowaniu nic się nie zmieni, tzn. bę-
dzie on przechodził na emeryturę w tym samym wieku, niezależnie od
istnienia (bądź nie) przepisu o możliwości przechodzenia na emeryturę
wcześniejszą w wieku 60 lat, jeśli staż wynosi co najmniej 35 lat. Przyj-
muje się, że mężczyźni, którzy zgodnie z obecnymi przepisami przecho-
dzą na emeryturę w wieku 65 lat, nie mogli – w warunkach obecnych
przepisów – przejść wcześniej na emeryturę.
6. W danym roku grupę potencjalnych osób, które mogłyby skorzystać
z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę zgodnie z propono-
wanymi zmianami (czyli grupę mężczyzn z pkt 5) oszacowano „odmła-
dzając” kohorty mężczyzn, które w warunkach obecnych przepisów prze-
szłyby na emeryturę w wieku 65 lat w latach 2009-2013.
7. Liczbę mężczyzn, którzy w warunkach obecnych przepisów przeszliby na
emerytury w wieku 65 lat w latach 2009-2013 oszacowano przy wykorzy-
staniu aktuarialnego modelu prognostycznego FUS06.
8. Założono, że w warunkach proponowanych zmian osoby z grupy, o któ-
rej mowa w pkt 5, będą przechodzić na emeryturę najwcześniej, gdy tyl-
ko będą mogły (a więc, gdy tylko spełnią warunki do wcześniejszej eme-
rytury).

8
9. Założono, że mężczyźni z rozważanej grupy (o której mowa w pkt 5),
w warunkach obecnych przepisów pracowaliby bez przerw od 2008 r. do
wieku 65 lat.
10. Założono, że struktura wg stażu pracy dla mężczyzn, którzy w warun-
kach obecnych przepisów przechodziliby na emeryturę w wieku 65 lat
w latach 2009-2013, będzie taka sama jak dla mężczyzn, którzy przeszli
na emeryturę w wieku 65 lat w 2006 r.
11. Przyjęto, że maksymalnym stażem pracy dla 65-latków jest 50 lat.
12. W szacunkach wykorzystano dane o liczbie emerytur przyznanych
w 2006 r. mężczyznom w wieku 65 lat w podziale na staż pracy oraz
o wysokości emerytury przyznanej w 2006 r. mężczyznom w wieku
65 lat.
13. W szacunkach wykorzystano prawdopodobieństwa zgonu z Prognozy
demograficznej na lata 2003-2030 sporządzonej przez Główny Urząd
Statystyczny.
14. Wskaźniki waloryzacji świadczeń przyjęto na najniższym poziomie, tzn.
na poziomie wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych zwięk-
szonych o 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.
15. Przy obliczaniu wskaźników waloryzacji świadczeń przyjęto, że sformu-
łowanie „zwiększenie o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego
wynagrodzenia” oznacza działanie dodania składnika wynoszącego co
najmniej 20% stopy realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.
16. W szacunkach dotyczących zmniejszenia wpływów składkowych na
ubezpieczenia społeczne wykorzystano roczne podstawy wymiaru skła-
dek w poszczególnych latach w podziale na wiek oszacowane w aktu-
arialnym modelu prognostycznym FUS06.
17.
ciągalność składek na ubezpieczenia społeczne przyjęto na poziomie
98,3% (poziom zakładany w planie finansowym FUS na 2008 r.).
Przy powyższych założeniach oszacowano, że wzrost wydatków Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w porównaniu do obecnych przepisów wyniesie:


9

2008 2009 2010
Szacunkowy wzrost wydatków
FUS w porównaniu do obecnych
w mld zł
przepisów
1,1 1,9 1,7

Gdyby jednak przyjąć, że wszystkie osoby, które mogłyby (przy powyższych
złożeniach) skorzystać z proponowanych zmian w 2008 r., przeszłyby na
emeryturę wcześniejszą w styczniu 2008 r. (a nie jednostajnie w ciągu
2008 r., jak założono w pkt 4), to szacunkowy wzrost wydatków FUS
w 2008 r. w porównaniu do obecnych przepisów wyniósłby około 2,0 mld zł.
Należy spodziewać się, że w późniejszych latach wydatki na emerytury
wg proponowanych zmian będą mniejsze niż w warunkach obecnych prze-
pisów. Wynika to z tego, że:
– proponowana zmiana dotyczy zamkniętej grupy osób,
– dla osób korzystających z proponowanej zmiany wysokość emerytur bę-
dzie niższa niż w warunkach obecnych przepisów (z uwagi na mniejszy
staż oraz większy wzrost kwoty bazowej niż wzrost wynikający z walory-
zacji świadczeń).
Proponowana zmiana może spowodować również zmniejszenie wpływów
składkowych na ubezpieczenia społeczne. Byłoby to efektem tego, że oso-
by, które skorzystają z prawa do wcześniejszej emerytury wg proponowa-
nych zmian przestaną być (przynajmniej część tych osób) osobami ubezpie-
czonymi, a co za tym idzie przestaną opłacać składki.
Gdyby założyć, że:
– w warunkach obecnych przepisów wszyscy mężczyźni, którzy w warun-
kach proponowanych zmian skorzystaliby z możliwości wcześniejszego
przejścia na emeryturę (z tytułu osiągnięcia wieku 60 lat i co najmniej
35-letniego okresu składkowego i nieskładkowego), podlegaliby ubezpie-
czeniom społecznym przez cały okres, przez który w warunkach propo-
nowanych zmian wcześniejsze emerytury,
– w warunkach proponowanych zmian wszyscy mężczyźni, którzy skorzy-
staliby z możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę (z tytułu

10