Systemy czasu pracy - charakterystyka

Przeczytaj także: Równoważny system czasu pracy a urlop wypoczynkowy

Systemu przerywanego czasu pracy nie można połączyć z żadnym z systemów czasu pracy umożliwiających przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy powyżej 8 godzin, a więc z systemami równoważnego czasu pracy, z pracą w ruchu ciągłym, ze skróconym tygodniem pracy oraz z pracą weekendową (art. 139 § 2 KP).

W systemie tym nie wolno również zatrudniać kobiet w ciąży i osób opiekujących się dzieckiem w wieku do 4 lat (art. 178 KP). Jednak w sytuacji, gdy oboje rodzice są zatrudnieni, to z uprawnienia tego może korzystać tylko jedno z nich, a pracodawcy powinni zostać poinformowani o tym, czy zatrudniony u nich pracownik korzysta czy też nie z powyższego uprawnienia.

W sytuacji, gdy w rozkładzie czasu pracy zaplanowano przerwę trwającą 5 godzin, pracodawca nie może zobowiązać pracownika do pracy w godzinach nadliczbowych, z wyjątkiem przypadków wystąpienia awarii lub prowadzenia akcji ratowniczej. Wynika to z tego, że tylko te przesłanki polecenia pracy nadliczbowej umożliwiają jednocześnie skrócenie nieprzerwanego 11-godzinnego odpoczynku dobowego.

Zadaniowy czas pracy

Zadaniowy czas pracy można wprowadzić, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy, jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy (art. 140 KP). Każda z tych przesłanek jest niezależna, a więc wystarczy, że będzie spełniona jedna z nich, a pracodawca będzie mógł zastosować wobec pracownika zadaniowy czas pracy.

W praktyce zadaniowy czas pracy jest stosowany w sytuacjach, gdy:

• nie jest możliwa kontrola wykonywania przez pracownika pracy, np. jeżeli pracownik nie pracuje w jednym miejscu (listonosz czy inkasent),
• jest zmienne zapotrzebowanie na pracę i nie jest konieczne rozpoczynanie i kończenie pracy o ustalonej porze dnia. Dotyczy to przede wszystkim zawodów (prac), których wykonywanie jest niezależne od normalnego rytmu funkcjonowania zakładu pracy, np. programiści komputerowi.

Zadaniowy czas pracy nie jest jednak „nienormowanym czasem pracy”, jak go się często potocznie określa. Przed jego wprowadzeniem pracodawca określa bowiem czas niezbędny do wykonania powierzonych pracownikowi zadań, uwzględniając jednocześnie wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 KP, a więc 8-godzinnej normy dobowej oraz 40-godzinnej normy średniotygodniowej.

Określenie wymiaru zadań i czasu niezbędnego do ich wykonania powinno nastąpić po porozumieniu z pracownikiem. Przepis nie określa formy, w jakiej powinno mieć miejsce takie porozumienie, ale ze względów dowodowych najlepsza jest forma pisemna. Zwrot „po porozumieniu” nie oznacza obowiązku uzyskania przez pracodawcę zgody pracownika, a tylko konieczność zasięgnięcia jego opinii w tej kwestii (konsultacja).

Stosowanie przepisów ochronnych

Wprowadzenie zadaniowego czasu pracy nie oznacza, że pracownik może pracować przez 7 dni w tygodniu, bowiem stosuje się do niego podstawowe przepisy ochronne czasu pracy, a więc 11-godzinny odpoczynek dobowy, 35-godzinny odpoczynek tygodniowy oraz zasadę 5-dniowego tygodnia pracy. Dlatego pracodawca powinien wziąć to pod uwagę, określając wymiar zadań do wykonania w danym okresie czasu. System zadaniowego czasu pracy pozwala pracownikowi na samodzielne ustalanie rozkładu czasu pracy w poszczególnych dniach, ale można zobowiązać pracownika do wykonywania pracy o określonych porach dnia albo do rozliczania się z wykonanych zadań w wyznaczonych terminach.

Praca w zadaniowym systemie czasu pracy nie wyklucza stosowania przepisów o wynagrodzeniu za pracę w godzinach nadliczbowych (wyr. SN z 4.8.1999 r., I PKN 181/99, OSNAPiUS z 2000 r., Nr 22, poz. 810). Stwierdzenie, czy w danym przypadku doszło do pracy w godzinach nadliczbowych, zależy od rozstrzygnięcia, czy pracodawca prawidłowo określił wymiar zadań, to znaczy, czy powierzone zadania można było wykonać w ramach wymiaru czasu pracy wynikającego z norm czasu pracy określonych przez art. 129 KP. Zlecenie pracownikowi wykonania zadań, których realizacja w normalnym czasie pracy nie jest możliwa, jest równoznaczne z poleceniem pracy w czasie przekraczającym normy czasu pracy, a więc pracy nadliczbowej.