Systemy czasu pracy - charakterystyka

Przeczytaj także: Równoważny system czasu pracy a urlop wypoczynkowy

W systemie pracy w ruchu ciągłym praca wykonywana jest na trzy zmiany po 8 godzin, jednak praca w taki sposób świadczona jest przez 6 kolejnych dni, gdyż w 7. dniu dwie zmiany pracują maksymalnie po 12 godzin, a trzecia zmiana korzysta z odpoczynku tygodniowego.

W ruchu ciągłym ustala się wymiar czasu pracy w inny sposób niż w pozostałych systemach czasu pracy. Wymiar ten oblicza się w następująco:

• mnoży się 8 godzin przez liczbę roboczych dni kalendarzowych przypadających w okresie rozliczeniowym (z wyłączeniem niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z 5-dniowego tygodnia pracy),
• do otrzymanej liczby dodaje się liczbę godzin odpowiadającą przedłużonemu u danego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy (art. 138 § 3 KP).

W okresach rozliczeniowych, w których występują dwa święta w jednym tygodniu, również w systemie ruchu ciągłego każde ze świąt obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin (w sumie obniży się on o 16 godzin). Mimo bowiem dalszego obowiązywania art. 138 § 5 KP odsyła on do skreślonego nowelizacją 30.11.2006 r. zdania drugiego art. 130 § 2 KP, z którego wynikało, że w takim wypadku tylko jedno ze świąt obniża wymiar czasu pracy. Przepis ten jednak już nie obowiązuje.

Przerywany czas pracy

Przerywany czas pracy może zostać wprowadzony tylko poprzez układ zbiorowy pracy, z jednym wyjątkiem dotyczącym pracodawców będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność w zakresie rolnictwa lub hodowli, jeśli dodatkowo nie działają u nich zakładowe organizacje związkowe mogą stosować przerywany system czasu pracy na podstawie umowy o pracę (art. 139 § 4 KP).

Oznacza to, że system ten można wpisywać do umów zawieranych z nowo przyjmowanymi osobami, a w sytuacji wprowadzenia go w stosunku do osób już zatrudnionych niezbędne jest dokonanie wypowiedzenia zmieniającego lub zawarcia porozumienia zmieniającego (tzw. aneksu do umowy). Jeśli u pracodawcy powstanie zakładowa (międzyzakładowa) organizacja związkowa, to, aby wprowadzić przerywany czas pracy, pracodawca będzie musiał zawrzeć z nią zakładowy układ zbiorowy. U takich pracodawców wynagrodzenie za czas przerwy przysługuje tylko wtedy, gdy zostało ono przewidziane w treści umów o pracę zawieranych z pracownikami.

Przerywany czas pracy polega na ustanowieniu w trakcie dnia pracy przerwy w pracy, która nie jest wliczana do czasu pracy, a może trwać najwyżej 5 godzin. Taka maksymalna długość przerwy jest związana z długością minimalnego okresu odpoczynku dobowego przysługującego pracownikowi, który wynosi 11 godzin. Suma 8 godzin pracy i 5 godzin przerwy wynosi 13 godzin, a więc pozostałe z tej doby 11 godzin musi stanowić odpoczynek dobowy (24 – 11 – 8 = 5).

Aby wprowadzić ten system czasu pracy, pracodawca musi spełnić następujące warunki:

• rozkład czasu pracy należy ustalić z góry,
• w ciągu dnia przewidziana jest tylko 1 przerwa nieprzekraczająca 5 godzin,
• czasu przerwy nie wlicza się do czasu pracy,
• za czas przerwy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie należne za czas przestoju.

Długość przerwy może być ustalana przez pracodawcę dowolnie, a więc może ona trwać 15 minut, 1 godzinę, 3 godziny czy maksymalnie 5 godzin. W układzie zbiorowym pracodawca powinien jednak ustalić chociaż minimalny i maksymalny okres jej trwania. Przerwa ta może trwać różną liczbę godzin w poszczególnych dniach w zależności od potrzeb pracodawcy, ale musi być zaplanowana w harmonogramie czasu pracy na dany okres rozliczeniowy. Przerwa nie może być dowolnie zmieniana ani wskazywana w sposób doraźny.

W czasie przerwy pracownik może swobodnie dysponować swoim czasem, a więc jeśli ma taką potrzebę, to może opuścić teren zakładu pracy i załatwiać swoje osobiste sprawy. W takim przypadku pracownik nie ma obowiązku informowania pracodawcy o swoich działaniach, gdyż ten nie może dysponować pracownikiem w trakcie trwania przerwy.