Odszkodowanie za śmierć w wypadku drogowym

Przeczytaj także: Wypadek na rajdzie ulicznym. Czy obowiązkowe ubezpieczenie OC chroni wszystkich poszkodowanych?

Polski ustawodawca przewidział w związku ze wspomnianymi wyżej szkodami i doznanymi krzywdami, że bliski zmarłego w wypadku będzie miał możliwość uzyskania rekompensaty za straty zarówno materialne, jak i niematerialne od ubezpieczyciela sprawcy wypadku.

Najbliżsi członkowie rodziny zmarłego mogą żądać następujących świadczeń:

• zadośćuczynienia pieniężnego,
• odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej,
• renty stosownej do potrzeb poszkodowanego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego w wypadku.

Ponadto, osoba, która poniosła koszty pogrzebu, może żądać ich zwrotu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że co do zasady najwyższym z przyznawanych poszkodowanemu świadczeń jest zadośćuczynienie. Stosownie do art. 446 § 4 k.c. „Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”. Przyjęcie przez ustawodawcę w treści przywołanego przepisu, że zasądzone zadośćuczynienie ma być „odpowiednie” oznacza, że sądy orzekające zasadniczo dysponują swobodą w zakresie ustalania wysokości należnego zadośćuczynienia, co oczywiście nie oznacza dowolności w tej materii. Konieczne jest ustalenie wszelkich okoliczności mogących mieć znaczenie dla ustalenia jego wysokości. Jak wskazuje obecna linia orzecznicza Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 19 stycznia 2012 r., IV CSK 221/2011), „Zasadniczą przesłankę ustalenia zadośćuczynienia w odpowiedniej wysokości stanowi zatem stopień natężenia doznanej krzywdy”. Jak można zauważyć, w orzecznictwie zaczyna dominować tendencja do zasądzania coraz wyższych kwot zadośćuczynień, często sięgających już 200 000,00 – 250 000,00 złotych, co odzwierciedla doniosłość doznanej krzywdy.

Osobie, która utraciła bliskiego w wypadku drogowym, przysługuje ponadto roszczenie o przyznanie odszkodowania za znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej. Obejmuje ono zarówno niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego, jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną. Jak wskazał Sąd Apelacyjnym w Białymstoku w wyroku z dnia 25 lipca 2013 r. I ACa 292/13 "Podstawą przyznania odszkodowania z przepisu art. 446 § 3 KC jest "znaczne pogorszenie sytuacji życiowej", a więc nie tylko obecnej sytuacji materialnej, lecz także utrata realnej możliwości polepszenia warunków życia i realizacji planów życiowych. Pogorszenie musi mieć charakter obiektywny i wynikać ze śmierci osoby najbliższej”. Przykładowo, gdy w wypadku ginie mąż, będący jedynym żywicielem rodziny, zarabiający 10 tysięcy złotych netto miesięcznie, należy uznać, że po jego śmierci rodzinie należy się odszkodowanie, bowiem ich sytuacja materialna uległa znacznemu pogorszeniu.

W przypadku ubiegania się natomiast o przyznanie renty należy pamiętać, że jej celem jest uzupełnienie dochodów osób uprawnionych po śmierci poszkodowanego, wobec których ciążyły na zmarłym określone zobowiązania. Ustawodawca miał na uwadze zarówno osoby, względem których ustawowo ciążył na zmarłym obowiązek alimentacyjny (małżonek, dzieci, rodzeństwo, krewni w linii prostej) oraz inne osoby, z którymi zmarły pozostawał w bliskich stosunkach oraz dobrowolnie i stale dostarczał im środków utrzymania. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 16 kwietnia 2013 r., I ACa 1410/12 „Pierwsza z tych przesłanek [potrzeby poszkodowanego - przyp. autora], przeciwnie do przesłanki wynikającej z art. 135 KRO, nie została niczym ograniczona, może więc obejmować wszystkie potrzeby uprawnionego, których został on pozbawiony w wyniku czynu niedozwolonego, a nie tylko potrzeby „usprawiedliwione”. Wysokość renty ograniczona jest przez drugą z przesłanek, w postaci „możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego”.

Osoba, która poczyniła wydatki w związku z leczeniem i pogrzebem zmarłego, może żądać zwrotu wydatków m.in. za: nagrobek, trumnę, znicze, wieniec pogrzebowy czy opłatę za miejsce na cmentarzu. Ponadto, zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zwrotu kosztów temu, kto je poniósł z tytułu ceremonii oraz zwyczajowo przyjętej uroczystości pogrzebowej, tzw. stypy.

Na ogół ubezpieczyciele sprawców wypadków odmawiają przyznania w/w świadczeń w wysokości wnioskowanej przez poszkodowanych. W takich przypadkach nie należy jednak rezygnować z ich dochodzenia, nawet jeżeli miałoby się to wiązać z wszczęciem postępowania sądowego. Obecnie zauważyć można bowiem już ugruntowaną tendencję do zasądzania przez sądy powszechne zdecydowanie wyższych kwot pieniężnych, niż to miało miejsce jeszcze kilka lat temu, a z całą pewnością kwoty orzekane przez Sądy są znacznie wyższe niż wypłacane bezspornie czy w drodze ugody zaproponowanej przez ubezpieczyciela.

Mecenas Klaudia Pierzchalska-Zielińska