Rządowy projekt ustawy o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym

przepisu, mają być realizowane na miesiąc przed określeniem wskaźnika, o którym mowa w
art. 51, przy czym zwrot „dzień określenia” należy rozumieć jako dzień wydania
rozporządzenia, o którym mowa w art. 50 ust. 8 ustawy. Jeżeli wskaźnik bufora ryzyka
systemowego określony w przepisach wydanych na podstawie art. 50 ust. 8 przekraczałby
3%, minister właściwy do spraw instytucji finansowych, za pośrednictwem Komitetu,
powiadamia Komisję Europejską, Europejską Radę ds. Ryzyka Systemowego, Europejski
Urząd Nadzoru Bankowego oraz organy właściwe w sprawach nadzoru
makroostrożnościowego z zainteresowanych państw członkowskich innych niż
Rzeczpospolita Polska o zamiarze określenia tego wskaźnika (art. 51 ust. 2). Jeżeli bufor
ryzyka systemowego ma zastosowanie do ekspozycji w państwach trzecich, minister
właściwy do spraw instytucji finansowych, za pośrednictwem Komitetu, powiadamia także
organy sprawujące funkcję nadzoru makroostrożnościowego tych państw (art. 51 ust. 3).
Artykuł 51 ust. 4 wskazuje na obowiązek powiadomienia przez ministra właściwego do
spraw instytucji finansowych właściwych organów państwa członkowskiego innego niż
Rzeczpospolita Polska. Obowiązek ten aktualizuje się, gdy wskaźnik bufora ryzyka
systemowego przyjmuje wartość na poziomie od 3% do 5% oraz jeżeli wymóg utrzymania
bufora ryzyka systemowego obejmuje jednostkę zależną jednostki dominującej, która ma
siedzibę w państwie członkowskim innym niż Rzeczpospolita Polska. Artykuł 51 ust. 4
stanowi o tym, co powinno zawierać powiadomienie, o którym mowa w art. 51.
Przepis art. 52 określa jakie informacje dotyczące wskaźnika bufora ryzyka systemowego,
Komitet zamieszcza na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego. Są to, w
szczególności, informacje o: wysokości obowiązującego wskaźnika bufora ryzyka
systemowego, kategoriach instytucji, do których ma zastosowanie bufor ryzyka systemowego
(implementacja art. 133 ust. 16 dyrektywy CRD IV).
Przepis art. 53 stwierdza, jak zachowuje się instytucja, gdy organ właściwy w sprawach
nadzoru makroostrożnościowego państwa członkowskiego innego niż Rzeczpospolita Polska
ustalił wskaźnik bufora ryzyka systemowego dla tego państwa. W takim przypadku instytucja
stosuje wskaźnik bufora ryzyka systemowego określony zgodnie z ust. 2 w odniesieniu do
swoich ekspozycji w tym państwie. Artykuł 53 ust. 2 jest z kolei fakultatywną delegacją dla
ministra właściwego do spraw instytucji finansowych do określenia w drodze rozporządzenia:
wysokości wskaźnika bufora ryzyka systemowego ustalonego w państwie członkowskim
innym niż Rzeczpospolita Polska dla tego państwa oraz dnia, od którego instytucja stosuje ten

18


wskaźnik. Artykuł 53 dokonuje implementacji: 1) w zakresie ust.: 1 i 2 – art. 134 ust. 1, 2) w
zakresie ust. 3 – art. 134 ust. 3, 3) w zakresie ust. 4 – art. 134 ust. 2, dyrektywy CRD IV.
Przepis art. 54 dokonuje implementacji art. 134 ust. 4 dyrektywy CRD IV. Przepis ten daje
możliwość ministrowi właściwemu do spraw instytucji finansowych do zwrócenia się, za
pośrednictwem Komitetu, do Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego o wydanie
zalecenia uznania wskaźnika bufora ryzyka systemowego, dla jednego lub kilku państw
członkowskich, zgodnie z art. 16 rozporządzenia 1092/2010.
Instytucje będą podlegały ograniczeniom wypłat z zysku, jeżeli nie spełnią wymogów dot.
utrzymania odpowiednich poziomów buforów kapitałowych (rozdział 9 ustawy). Dodatkowo
instytucje te będą zobowiązane do przedkładania organom nadzoru planów ochrony kapitału
w celu szybkiego zgromadzenia odpowiednich poziomów buforów kapitałowych (rozdział
10 ustawy).
Artykuł 55 ust. 3 definiuje, co należy rozumieć pod pojęciem „wymogu połączonego
bufora”. Zgodnie z ustawą wymóg ten stanowi łączny kapitał podstawowy Tier I, który jest
wymagany do pokrycia bufora zabezpieczającego, powiększonego o specyficzny dla
instytucji bufor antycykliczny, bufor globalnych instytucji o znaczeniu systemowym, bufor
innych instytucji o znaczeniu systemowym lub bufor ryzyka systemowego (art. 128 pkt 6
dyrektywy CRD IV). W związku z obowiązkiem utrzymywania wymogu połączonego bufora
instytucja jest obowiązana przeprowadzać wewnętrzny proces oceny w celu sprawdzenia, czy
spełnia ten wymóg, o czym stanowi art. 55 ust. 1. Instytucja nie dokonuje wypłat związanych
z kapitałem podstawowym Tier I w zakresie, w jakim obniżyłoby to jej kapitał podstawowy
Tier I do poziomu, przy którym wymóg połączonego bufora nie byłby spełniony (art. 55 ust.
1; implementacja art. 141 ust. 1 dyrektywy CRD IV). Artykuł 55 ust. 2 (implementacja art.
141 ust. 10 dyrektywy CRD IV) stwierdza, co obejmuje wypłata związana z kapitałem
podstawowym Tier I. Jest to, m.in.: wypłata dywidend pieniężnych, przydział akcji w trybie
art. 442 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych.
Przepis art. 56 ust. 1 stanowi, iż instytucja, która nie spełnia wymogu połączonego bufora,
oblicza maksymalna kwotę podlegającą wypłacie (tzw. „MDA”) i niezwłocznie powiadamia
Komisję Nadzoru Finansowego o jej wysokości (implementacja art. 141 ust. 2 i 3 dyrektywy
CRD IV). Dalej, w ust. 2 tego artykułu, wskazano, że ustalenie maksymalnej kwoty
podlegającej wypłacie (MDA) następuje wyłącznie w odniesieniu do zobowiązań, które
powodują obniżenie kapitału podstawowego Tier I, jeżeli ograniczenie to nie skutkuje

19


niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem istniejących zobowiązań instytucji
(implementacja art. 141 ust. 7 CRD IV). W art. 56 ust. 3 stwierdza się, jakich czynności nie
podejmuje instytucja przed obliczeniem maksymalnej kwoty podlegającej wypłacie
(implementacja art. 141 ust. 2 CRD IV). Przepis wskazuje tu m.in. na zakaz: dokonywania
wypłat związanych z kapitałem podstawowym Tier I, dokonywania wypłat z tytułu
instrumentów dodatkowych Tier I, podejmowania zobowiązań w zakresie wypłat zmiennych
składników wynagrodzeń lub uznaniowych świadczeń emerytalnych.
Przepis art. 57 ust. 1 dotyczy sposobu wyliczania maksymalnej kwoty podlegającej wypłacie
(MDA) (implementacja art. 141 ust. 4 CRD IV). Przepisy art. 57 ust. 2 i 3 mają charakter
przepisów technicznych, wskazujących elementy iloczynu konieczne do prawidłowego
wyliczenia maksymalnej kwoty podlegającej wypłacie (MDA) (implementacja art. 141 ust. 5
CRD IV). W odniesieniu do dyspozycji art. 57 ust. 3 kwota do odliczenia wynosi „0”,
ponieważ w Polsce nie istnieje obowiązek podatkowy od zysków zatrzymanych.
Przepis art. 58 wskazuje, jak oblicza się wartość współczynnika MDA, który jest elementem
iloczynu przy wyliczaniu maksymalnej kwoty podlegającej wypłacie (MDA), o której mowa
w art. 57 ust. 1 (implementacja art. 141 ust. 6 dyrektywy CRD IV).
Przepis art. 59 dokonuje implementacji: 1) w zakresie ust. 1 – art. 141 ust. 8, 2) w zakresie
ust. 2 – art. 141 ust. 9, dyrektywy CRD IV. W art. 59 ust. 2 ustawy nakłada się obowiązek
opracowania metodologii na instytucje, która pozwala prawidłowo obliczyć wysokość
zysków podlegających podziałowi i maksymalną kwotę podlegającą wypłacie (MDA).
Metodologię taką instytucja obowiązana jest przedstawić Komisji Nadzoru Finansowego na
każde jej żądanie. W art. 59 ust. 1 nakłada się na instytucję obowiązek przekazywania
określonych informacji, w przypadku gdy instytucja nie spełnia wymogu połączonego bufora.
Są to informacje o, w szczególności: wysokości utrzymywanego przez instytucję kapitału w
podziale na kapitał podstawowy Tier I, kapitał dodatkowy Tier I oraz kapitał Tier II;
wysokości zysków z bieżącego okresu i zysków rocznych, wysokości zysków podlegających
podziałowi, które instytucja ma zamiar przeznaczyć, między innymi, na wypłatę dywidendy.
Przepis art. 60 stanowi o tym, co się dzieje w sytuacji, gdy instytucja nie spełnia wymogu
połączonego bufora – wówczas jest zobowiązana do przedstawienia Komisji Nadzoru
Finansowego, w terminach określonych ustawą, tzw. planu ochrony kapitału (art. 60
dokonuje implementacji art. 142 ust. 1 dyrektywy CRD IV). Z kolei przepis art. 61 dokonuje
implementacji: 1) w zakresie ust. 1 – art. 142 ust. 2, 2) w zakresie ust. 2 – art. 142 ust. 3, 3) w

20


zakresie ust. 3 – art. 142 ust. 4, dyrektywy CRD IV. Przepis ten wskazuje, co obejmuje plan
ochrony kapitału. Są to: 1) przewidywane przychody i wydatki oraz prognozowany bilans, 2)
środki mające na celu podwyższenie współczynników kapitałowych, 3) plan podwyższenia
funduszy własnych w celu osiągnięcia zgodności z wymogiem połączonego bufora oraz
przewidywany okres, w jakim osiągnięcie takiej zgodności nastąpi. Artykuł 61 ust. 3 stanowi,
że brak przedstawienia planu ochrony kapitału w wymaganym terminie – obok zatwierdzenia
takiego planu przez Komisję Nadzoru Finansowego – stanowi podstawę do wydania decyzji
przez Komisję, w której zobowiązuje się instytucję do podwyższenia funduszy własnych.
Przepis stanowi o terminie, co należy rozumieć jako termin – podstawowy – pięciu dni
roboczych (art. 60 ust. 1) albo, w zależności od szczególnego przypadku opisanego w art. 60
ust. 2 – dziesięciu dni.
Przepisy rozdziału 11 (art. 62 ustawy) zawierają sankcje wynikające z naruszenia przepisów
materialnych przedmiotowej ustawy.
W odniesieniu do wpływu wdrożenia buforów kapitałowych na funkcjonowanie rynków
kapitałowych, zwłaszcza na poziom i koszty kredytowania, można stwierdzić, że:
• wprowadzenie dodatkowego wymogu kapitałowego wynikającego z konieczności
utrzymywania bufora zabezpieczającego i stosownie do przypadku buforów antycyklicznego,
instytucji o znaczeniu systemowym oraz ryzyka systemowego wpłynie na wzrost kosztów
działalności banków w krótkim okresie. Wielkość tych kosztów będzie zależeć od wielkości
współczynnika odpowiednich buforów (tj. antycyklicznego, instytucji o znaczeniu
systemowym oraz ryzyka systemowego). Jednak w średnim i długim okresie koszty te
zostaną zrekompensowane poprzez wygładzenie wahań cyklicznych, w tym także wahań
w dochodach banków,
• na obecnym etapie sytuacja kapitałowa polskich banków jest bardzo dobra. Należy
zaznaczyć, że na koniec września 2014 r. fundusze własne sektora bankowego (wyliczone
według nowych zasad) wyniosły 146,5 mld zł i były o 7,9 mld zł, tj. 5,7% wyższe od
funduszy na koniec 2013 r. (wyliczonych według starych zasad). Według stanu na koniec
września 2014 r. łączny współczynnik kapitałowy sektora wyniósł 15,4%, co oznacza że
sektor jako całość spełniał wymagania pakietu CRD IV/CRR. Jednocześnie korzystna
struktura kapitałów polskich banków spowodowała, że również współczynnik kapitału Tier I
oraz współczynnik kapitału podstawowego Tier I sektora bankowego jako całości,
kształtowały się na poziomach znacznie przekraczających wymagania nowych regulacji

21


(14,2%),
• mając na uwadze wskazane wyżej wysokie współczynniki adekwatności kapitałowej
polskiego sektora bankowego należy sądzić, że nałożenie na banki dodatkowych wymogów w
zakresie funduszy własnych w postaci buforów kapitałowych nie powinno spowodować
konieczności znacznego zwiększenia bazy kapitałowej, w tym kapitału najwyższej jakości,
• należy zaznaczyć, że jedynie wprowadzenie bufora zabezpieczającego jest obligatoryjne.
Wysokość bufora ma wynosić 2,5% aktywów ważonych ryzykiem, a do spełnienia wymogu
wynikającego z jego nałożenia wykorzystywany ma być kapitał najwyższej jakości
(analogicznie do współczynnika kapitału podstawowego Tier I). Przywołana wyżej analiza
danych polskiego sektora bankowego prowadzi do wniosku, że banki spełniają już w chwili
obecnej ten wymóg (wysokość współczynnika kapitału podstawowego Tier I sektora
wynosząca 14,2% jest ponad dwukrotnie wyższa od sumy minimalnego współczynnika tego
kapitału i bufora zabezpieczającego, tj. 7%). Wysokość pozostałych buforów (tj. bufora
antycyklicznego, bufora ryzyka systemowego, bufora globalnych instytucji o znaczeniu
systemowym oraz bufora innych instytucji o znaczeniu systemowym) nie jest wartością stałą,
lecz uzależnioną od oceny występowania i istotności szeregu czynników. Ponadto część
buforów może być nałożona na pojedyncze instytucje lub na wyodrębniony fragment sektora.
Tym samym trudno oszacować możliwości spełnienia przez banki wymogów w tym zakresie
bez konieczności zwiększenia funduszy własnych. Mając jednak na uwadze obecne
uwarunkowania funkcjonowania polskiego sektora bankowego można sądzić, że sytuacja
banków funkcjonujących w Polsce nie daje podstaw do uznania, że konieczne stanie się
znaczne zwiększenie bazy kapitałowej przez istotną część tego sektora, a tym że zmianie
ulegną poziom i koszty kredytowania,
• w skali całego sektora bankowego wprowadzenie buforów kapitałowych powinno
przyczynić się do ograniczenia ryzyka systemowego, wzmocnienia bazy kapitałowej banków
oraz zwiększenia ich zdolności do absorbcji ewentualnych strat w przypadku gdyby doszło do
materializacji ryzyka. W konsekwencji wprowadzenie wymienionych instrumentów wpływa
na wzmocnienie stabilności krajowego systemu finansowego,
• utrzymywanie buforów kapitałowych w okresie dobrej koniunktury ogranicza do pewnego
stopnia podaż kredytów, z kolei w czasach pogarszającej się koniunktury pozwala
podtrzymywać/rozwijać akcję kredytową, więc ocena skutków ekonomicznych będzie
uzależniona od momentu cyklu koniunkturalnego, w którym znajduje się gospodarka.

22