Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o izbach lekarskich oraz niektórych innych ustaw

– 4 –
a)
ust. 1 i 2 otrzymują brzmienie:
„1. Od orzeczenia sądu pielęgniarek i położnych kończącego postępowanie
w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej stronom, ministrowi właściwemu do
spraw zdrowia i Prezesowi Naczelnej Rady przysługuje apelacja do właściwego ze
względu na miejsce zamieszkania obwinionego sądu okręgowego (wydział karny)
w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Strony, minister właściwy do
spraw zdrowia i Prezes Naczelnej Rady wnoszą apelację za pośrednictwem
Naczelnego Sądu.
2. Strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu pielęgniarek i położnych
pierwszej instancji, nie może wnieść apelacji od orzeczenia sądu okręgowego,
jeżeli orzeczenie pierwszej instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej
korzyść.”,
b) uchyla
się ust. 4–8,
c) dodaje
się ust. 9 w brzmieniu:
„9. Od orzeczenia sądu okręgowego kasacja nie przysługuje.”;
3)
w art. 77 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Wznowienie nie może nastąpić z przyczyn wymienionych w ust. 3, jeżeli były
one przedmiotem rozpoznania w trybie apelacji.”;
4)
art. 81 otrzymuje brzmienie:
„Art. 81. W sprawach o odszkodowanie lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę
stosuje się przepisy rozdziału 58 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks
postępowania karnego, przy czym roszczenie przysługuje w stosunku do okręgowej
izby, której osoba obwiniona była członkiem w momencie ukarania. W przypadku
obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej wykonującego czasowo
i okazjonalnie zawód pielęgniarki lub położnej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
roszczenie przysługuje w stosunku do okręgowej izby, której sąd wydał orzeczenie,
w sprawie która była przedmiotem wznowienia postępowania.”.
5)
w art. 84 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. W przypadku obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej
wykonującego czasowo i okazjonalnie zawód pielęgniarki lub położnej na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej publikacja, o której mowa w ust. 1, przysługuje w biuletynie
okręgowej izby, której sąd wydał orzeczenie, w sprawie która była przedmiotem
wznowienia postępowania.”.

– 5 –
Art. 6. Do postępowań przed Sądem Najwyższym oraz sądami apelacyjnymi
niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy
dotychczasowe.
Art. 7. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
UZASADNIENIE


1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 czerwca 2010 r. (P 28/09) dotyczącego ustawy
z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30, poz. 158, ze zm.).
Sentencja wyroku opublikowana została w Dz. U. Nr 133, poz. 898 (dzień publikacji
wyroku – 22 lipca 2010 r.), a jego pełny tekst, wraz z uzasadnieniem w OTK ZU Nr 5A, poz.
52.


2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja
1989 r. o izbach lekarskich w zakresie, w jakim wyłącza prawo lekarza, ukaranego przez
Naczelny Sąd Lekarski w drugiej instancji karą nagany, do wniesienia odwołania do sądu – z
art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Wyrok dotyczy przepisu uchylonej ustawy z 1989 r. o izbach lekarskich. Art. 42 ust. 1
tej ustawy przewidywał, że w ramach postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej
„Sąd lekarski może orzekać [wobec lekarza] następujące kary: 1) upomnienie, 2) nagana,
3) zawieszenie prawa wykonywania zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do trzech
lat, 4) pozbawienie prawa wykonywania zawodu”.
Ustęp 2 tego artykułu natomiast stanowił, że „Lekarzowi ukaranemu przez Naczelny
Sąd Lekarski w II instancji karą wymienioną w ust. 1 pkt 3 i 4 przysługuje prawo wniesienia
odwołania do Sądu Najwyższego w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia wraz z
uzasadnieniem”.
Oznacza to, że lekarzowi ukaranemu karą upomnienia lub nagany prawo wniesienia
odwołania do sądu już nie przysługiwało. Należy dodać, że zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy
kara nagany pociąga za sobą utratę prawa wybieralności do organów izb lekarskich do czasu
usunięcia z rejestru wzmianki o ukaraniu.
Artykuł 77 ust. 2 Konstytucji przewiduje, że „Ustawa nie może nikomu zamykać
drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw”. Przepis ten wprowadza zakaz

2
nawet najwęższego podmiotowo lub przedmiotowo zamykania drogi sądowej
[L. Garlicki, Uwagi do art. 77 (w:) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red.
L. Garlicki, Warszawa, 2007].
TK stwierdził, że sądowa kontrola postępowań dyscyplinarnych gwarantuje ochronę
konstytucyjnych praw i wolności obwinionych, a ponadto – w przypadku postępowań
dyscyplinarnych w zawodach zaufania publicznego – stanowi element nadzoru państwa nad
działalnością samorządu zawodowego.
Celem sądowej kontroli działalności organów dyscyplinarnych powinna być
„weryfikacja prawidłowości całego postępowania dyscyplinarnego, a nie jedynie kary w
nim wymierzonej”. Lekarz kwestionujący orzeczenie dyscyplinarne powinien mieć
możliwość kwestionowania przed sądem zarówno samego faktu popełnienia przewinienia
dyscyplinarnego, dopuszczalności wszczęcia postępowania dyscyplinarnego,
prawidłowości postępowania, jak i kary, którą w tym postępowaniu orzeczono.
Ponadto, zdaniem TK, każda kara w postępowaniu dyscyplinarnym jest dolegliwa.
Oznacza ona bowiem negatywną ocenę sposobu wykonywania zawodu, powodującą tym
samym utratę zaufania publicznego; dyskredytuje ona lekarza w oczach zarówno pacjentów,
jak i środowiska lekarskiego. Stąd nie można uzależniać drogi sądowej od rodzaju kary
orzeczonej w postępowaniu dyscyplinarnym.
Już w innym wyroku TK stwierdził, że zamknięcie drogi do sądu nauczycielowi
akademickiemu ukaranemu w postępowaniu dyscyplinarnym karą nagany z ostrzeżeniem jest
niezgodne z Konstytucją (SK 17/00).


3. Cele i zakres projektowanej ustawy

3.1. TK zakwestionował przepis ustawy już uchylonej. Wydanie orzeczenia przez TK
było jednak konieczne po to by sąd, który zadał pytanie prawne w tej sprawie, mógł
rozpoznać odwołanie od orzeczenia dyscyplinarnego wydanego w czasie obowiązywania
owej ustawy.
Dnia 1 stycznia 2010 r. weszła w życie ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach
lekarskich, która przewiduje bardziej rozbudowany katalog kar i – co ważniejsze –
przewiduje w art. 95 ust. 1, że „Od prawomocnego orzeczenia sądu lekarskiego kończącego
postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy (…) przysługuje kasacja

3
do Sądu Najwyższego w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia”. Oznacza to, że
kasacja przysługuje bez względu na rodzaj orzeczonej kary.
Choć obecnie obowiązująca ustawa nie wprowadza ograniczeń uzależniających
możliwość wniesienia odwołania (obecnie kasacji) do Sądu Najwyższego od rodzaju
(surowości) kary orzeczonej w postępowaniu dyscyplinarnym, to jednak poprzez nadanie
temu środkowi prawnemu kształtu kasacji, ogranicza prawo do drogi sądowej poprzez
następujące postanowienia:
1) „Kasacja może być wniesiona z powodu uchybień wymienionych w art. 439 § 1 ustawy z
dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego lub innego rażącego naruszenia
prawa.” (art. 96 ust. 1 zd. 1),
2) „Kasacja wnoszona przez stronę powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę
będącego adwokatem albo radcą prawnym albo pełnomocnika będącego adwokatem albo
radcą prawnym” (art. 98 ust. 2).
W dotychczasowym stanie prawnym natomiast odwołanie (rozpatrywane w trybie
apelacji z K.p.c.) przysługiwało bez ograniczeń określonych w art. 439 § 1 K.p.k. i nie był
wymagany udział adwokata lub radcy prawnego w jego wnoszeniu. Z punktu widzenia
uzasadnienia wyroku TK regulacje te również budzą wątpliwości co do zgodności z
Konstytucją, która ustanawia zakaz nawet najwęższego podmiotowo lub przedmiotowo
zamykania drogi sądowej. Pozostawienie w przypadku lekarzy kasacji oznaczałoby też
niespójność z wieloma innymi postępowaniami dyscyplinarnymi, w których nie ma
ograniczeń.

3.2. Dodatkowo należy też wskazać na brak w ustawodawstwie przemyślanej, spójnej
koncepcji co do sądu, który miałby rozpatrywać środek prawny i trybu jego rozpatrywania w
postępowaniach dyscyplinarnych. Dotyczy to zarówno samego zawodu lekarza, jak i innych
zawodów medycznych. Jeśli chodzi o sam zawód lekarski środek prawny rozpatrywał:
1) do roku 2002 r. Sąd Najwyższy (rozpatrujący odwołania w trybie K.p.k., choć ustawa
tego wyraźnie nie przesądzała),
2) od roku 2003 r. sąd apelacyjny – sąd pracy i ubezpieczeń społecznych (rozpatrujący
odwołania w trybie apelacyjnym z K.p.c.),
3) od 2010 r. znów Sąd Najwyższy rozpatrujący tym razem te środki prawne jako kasacje w
trybie K.p.k.
Należy więc przesądzić pewne zasady, wedle których będą rozpatrywane środki
prawne od orzeczeń organów dyscyplinarnych, w szczególności: 1) tryb rozpatrywania