Poselski projekt ustawy o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej

pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego dla osób fizycznych, które to znalazły się w
trudnej sytuacji finansowej a jednocześnie są zobowiązane do spłaty kredytu mieszkaniowego
(art. 1).

W art. 2 ust. 1 projektowanej regulacji przewidziany został słowniczek pojęć, w którym
zawarto definicje kredytobiorcy, kredytodawcy, lokalu mieszkalnego, domu jednorodzinnego,
czy też powierzchni użytkowej. W ust. 2 powyższego artykułu zdefiniowano również pojęcie
kredytu mieszkaniowego. Kredyt ten musi być udzielony z przeznaczeniem na budowę domu
jednorodzinnego czy też na nabycie prawa własności do lokalu mieszkalnego lub domu
jednorodzinnego. W definicji kredytu mieszkaniowego mieści się również nabycie
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, a także prawa odrębnej własności
lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej. Jednocześnie spłata powyższego kredytu musi
zostać zabezpieczona hipoteką ustanowioną na przedmiocie kredytowania. Jednocześnie
zdecydowano się włączyć do definicji kredytu mieszkaniowego kredyty (lub ich części)
zabezpieczone hipoteką na przedmiocie kredytowania udzielone z przeznaczeniem na spłatę
kredytu mieszkaniowego spełniającego powyższe warunki (art. 2 ust. 3).

Art. 3 projektowanej regulacji określa wymagania jakie musi spełnić kredytobiorca aby
skorzystać z pomocy udzielnej osobom fizycznym, zobowiązanym do spłaty kredytu
mieszkaniowego, będącym w trudnej sytuacji finansowej. Pomoc będzie udzielana kredytobiorcy
jeżeli w dniu złożenia wniosku o przyznanie wsparcia kredytobiorca posiadać będzie status
bezrobotnego (art. 3 ust. 1 pkt 1). W momencie utraty pracy, i tym samym źródła utrzymania,
osoby, które muszą jednocześnie regulować swoje zobowiązania związane z kredytem
mieszkaniowym są w szczególnie trudnej sytuacji finansowej, a często ich jedynym źródłem
dochodów jest zasiłek dla bezrobotnych. Wydaje się zatem konieczne czasowe wsparcie takich
osób, gdyż pomoc finansowa udzielona im w tak trudnym okresie zapewni możliwość
regulowania miesięcznych rat kredytu mieszkaniowego oraz pozwoli skupić się na poszukiwaniu
nowej pracy. Jednocześnie pomoc ta nie będzie mogła być przyznana osobom, które utraciły
zatrudnienie w związku ze złożonym przez te osoby wypowiedzeniem lub gdy rozwiązanie
umowy o pracę nastąpiło bez wypowiedzenia z winy pracownika. Zdecydowano się na takie
obostrzenie, gdyż wsparcie dla osób w trudnej sytuacji finansowej powinno być dedykowane
jedynie dla kredytobiorców, którzy nie z własnej winy, na skutek określonych zdarzeń
gospodarczych bądź losowych utracili możliwość zarobkowania i z tego tytułu zmagają się z
trudnościami w spłacie swoich zobowiązań (art. 3 ust. 2).
Pomoc zostanie zaadresowana również do osób posiadających nieruchomość, której
bieżąca wartość jest niższa niż wartość udzielonego kredytu (art. 3 ust. 1 pkt 2). W związku z
umocnieniem się niektórych walut obcych wiele osób, które zaciągnęły kredyty mieszkaniowe w
tych walutach doświadczyły sytuacji, w której to wartość udzielonego kredytu, często spłacanego
od kilku lat zaczęła przewyższać wartość przedmiotu kredytowania. W takiej sytuacji nawet
jeżeli dana osoba zdecydowałaby się na sprzedaż danej nieruchomości, to kwota uzyskana z
tytułu sprzedaży nie wystarczyłaby na spłatę kredytu mieszkaniowego. Wydaje się więc
konieczne zapewnienie okresowego wsparcia, które pomogłoby takim osobom w czasie
niekorzystnych dla nich warunków kursowych.
Zdecydowano się również na udzielenie pomocy osobom, które na skutek różnych
okoliczności gospodarczych znalazły się w sytuacji, w której ich miesięczna rata kredytu
mieszkaniowego przekracza 60% miesięcznych dochodów osiąganych przez gospodarstwo
domowe (art. 3 ust. 1 pkt 3). Obecnie przypadki te dotyczą głównie osób, które zaciągnęły swoje
kredyty w walucie obcej i na skutek wzrostu kursu danej waluty ich miesięczna rata kredytu
znacząco wzrosła. Jednocześnie osoby te nie są w stanie regulować swoich zobowiązań i
równocześnie zaspokajać swoich podstawowych potrzeb, gdyż większość ich dochodów musi
zostać przeznaczona na spłatę miesięcznej raty kredytu. Wydaje się więc konieczne udzielenie im
wsparcia, które to pozwoli przezwyciężyć trudny okres związany z niekorzystnym kursem
walutowym. Ponadto należy zauważyć, że projektowane rozwiązanie stanowiłoby mechanizm
pomocowy również w przypadku zaistnienia okoliczności, na skutek których wzrosłyby stopy
procentowe a osoby posiadające kredyty w polskim złotym znalazłby się w trudnej sytuacji
finansowej.

Zdecydowano się także na zapis, który stanowi, iż pomoc dla kredytobiorców może być
przyznana tylko dla jednego z nich w danym czasie a łączny okres wsparcia przeznaczonego na
spłatę kredytu mieszkaniowego ustanowionego na tym samym przedmiocie kredytowania nie
może przekroczyć 18 miesięcy. Jednocześnie wsparcie nie może być udzielane w okoliczności, w
której to umowa kredytu mieszkaniowego została wypowiedziana (art. 3 ust. 3 i 4). Ponadto
pomoc nie będzie przyznawana za okres, w którym kredytobiorcy przysługuje świadczenie z
tytułu utraty pracy wynikającego z zawartej umowy ubezpieczenia gwarantującego wypłatę
świadczenia na wypadek utraty pracy (art. 3 ust. 5).

W art. 4 ust. 1 określono katalog sytuacji, które dyskwalifikują kredytobiorcę do
skorzystania ze wsparcia. Pomoc dla osób fizycznych, które to zaciągnęły kredyty mieszkaniowe
i jednocześnie zmagają się z trudna sytuacją finansową nie będzie udzielana jeżeli kredytobiorca
jest właścicielem innego lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, posiada inne
spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo
do domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego, budowanych w celu przeniesienia ich
własności na rzecz członków. Ponadto kredytobiorca nie będzie mógł skorzystać z pomocy w
sytuacji, w której jest on najemcą innego lokalu mieszkalnego lub też domu jednorodzinnego.
Jednocześnie gdy powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego będzie przekraczać 75 m2 albo
100 m2 w przypadku domu jednorodzinnego pomoc również nie będzie mogła być przyznana,
chyba, że kredytobiorca wychowuje troje lub więcej dzieci, wówczas powierzchnia użytkowa
lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego nie będzie brana pod uwagę podczas procedury
kwalifikacyjnej do udzielenia wsparcia (art. 4 ust. 2). Z kolei w sytuacji, w której kredytobiorca
wychowuje dwoje dzieci wsparcie będzie udzielane jeżeli powierzchnia użytkowa lokalu
mieszkalnego nie będzie przekraczała 100 m2 i 150 m2 w przypadku domu jednorodzinnego (art.
4 ust. 3).

W projektowanym art. 5 określono wysokość oraz okres trwania pomocy dla
kredytobiorców będących w trudnej sytuacji finansowej. Kredytobiorca będzie otrzymywał
pomoc przez okres nie dłuższy niż 18 miesięcy. Środki te będą przekazywane przez Bank
Gospodarstwa Krajowego bezpośrednio do kredytodawcy, a wysokość wsparcia będzie ustalana
w drodze decyzji. Pomoc będzie udzielona w wysokości miesięcznych rat kapitałowych i
odsetkowych kredytu mieszkaniowego. Jednakże wsparcie to nie będzie mogło przekraczać
1.500 zł miesięcznie. Wydaje się, iż zarówno okres 18 miesięcy jak i wysokość miesięcznej
pomocy stanowić będzie istotne odciążenie osób będących w trudnej sytuacji finansowej oraz
zapewni dostateczną pomoc w ciężkim dla nich okresie. Bank Gospodarstwa Krajowego będzie
przekazywał środki pieniężne w walucie w jakiej jest spłacany kredyt mieszkaniowy. Wysokość
środków pieniężnych będzie przeliczana po kursie sprzedaży ogłoszonym przez Narodowy Bank
Polski w dniu poprzedzającym przekazanie środków. Jeżeli kredytobiorca zawarł umowę
ubezpieczenia, na podstawie której przysługuje mu świadczenie z tytułu utraty pracy to wówczas
wsparcie będzie mogło być przekazywane po upływie okresu wypłaty świadczenia z tytułu takiej
umowy (art. 5 ust. 6).

Ponadto wsparcie będzie przyznawane na wniosek kredytobiorcy, w drodze decyzji.
Wnioski będzie można składać w terminie do dnia 31 grudnia 2018 r. Organem wydającym
decyzję o przyznaniu wsparcia będzie starosta właściwy według miejsca położenia lokalu
mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (art. 6 ust. 1). Jednocześnie w art. 6 ust. 2 określono
katalog informacji jakie kredytobiorca musi podać we wniosku, a także rodzaje oświadczeń jakie
musi złożyć pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
Ponadto zgodnie z projektowanym art. 6 ust. 3 do wniosku załączane będzie również
oświadczenie kredytodawcy zawierające informacje dotyczące m.in. umowy kredytu
mieszkaniowego, w tym wysokości i terminów płatności 18 niewymagalnych rat kapitałowych i
odsetkowych, a także wysokości współczynnika wartości mieszkania do wartości udzielonego
kredytu. Katalog informacji jakie kredytodawca musi zawrzeć w powyższym oświadczeniu został
określony w projektowanym art. 6 ust. 4. W art. 6 ust. 5 przewidziano natomiast upoważnienie
dla ministra właściwego do spraw instytucji finansowych do wydania rozporządzenia
określającego m.in. wzór wniosku kredytobiorcy składanego w celu uzyskania pomocy a także
wzór oświadczenia kredytodawcy.

W projektowanym art. 7 określono katalog elementów jakie powinna zawierać decyzja
przyznająca pomoc kredytobiorcy. Jednocześnie wydaje się, iż decyzja ta powinna podlegać
natychmiastowemu wykonaniu (art. 7 ust. 3) co przyspieszy całą procedurę przyznania pomocy.
W przypadku, gdy decyzja zawierałaby omyłki uniemożliwiające realizację powyższej decyzji
starosta zobowiązany będzie do wydania postanowienia sprostowującego błędy w wydanej
decyzji, a do czasu otrzymania takiego postanowienia Bank Gospodarstwa Krajowego nie będzie
przekazywał środków pieniężnych kredytobiorcy (art. 7 ust. 5). Mechanizm ten został
wprowadzony w celu uniknięcia sytuacji, w której środki mogłyby być przekazane błędnie innej
osobie.

Bank Gospodarstwa Krajowego będzie przekazywał pierwsze wsparcie w terminie 3 dni
roboczych od dnia otrzymania kopii decyzji o przyznaniu pomocy (art. 8 ust. 2), a w przypadku,
wystąpienia błędów uniemożliwiających jej realizację pierwsza rata wsparcia zostanie
przekazana w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania postanowienia starosty o
sprostowaniu tych błędów (art. 8 ust. 3). Tak krótki termin zapewni szybkie przekazanie
pierwszej raty pomocy dla osób w trudnej sytuacji finansowej i jednocześnie zminimalizuje
ryzyko zaistnienia sytuacji, w której kredytobiorca mimo wydanej decyzji o przyznaniu pomocy
otrzyma wsparcie dopiero po terminie płatności raty.
Projektowany art. 9 nakłada na właściwego starostę, kredytodawcę a także kredytobiorcę
obowiązek niezwłocznego przekazywania informacji, które mają wpływ na uprawnienia
kredytobiorcy do korzystania z pomocy. W przypadku uzyskania takich informacji Bank
Gospodarstwa Krajowego zaprzestanie przekazywania pomocy, jednocześnie informując o tym
starostę i kredytobiorcę. Procedura ta została przewidziana, aby zapobiec sytuacji, w której
pomoc jest nadal udzielana osobom, które to przezwyciężyły już trudności finansowe, czy też nie
dopełniły odpowiednich warunków umowy kredytowej i w związku z tym zostały im
wypowiedziane te umowy.
W projektowanym art. 10 ust. 1 określono katalog sytuacji, w których to wygasa decyzja
przyznająca pomoc kredytobiorcy. Decyzja wygasa m.in. w przypadku utraty statusu
bezrobotnego, zbycia przedmiotu kredytowania, spłaty kredytu czy też wzrostu miesięcznych
dochodów kredytobiorcy. Jednocześnie decyzja ulegnie zawieszeniu w przypadku gdy Rada
Funduszu zawiesi udzielania wsparcia a na wskazany rachunek kredytodawcy nie zostanie
przekazana pierwsza rata wsparcia (art. 10 ust. 2).
Z kolei Bank Gospodarstwa Krajowego jest zobowiązany do informowania właściwego
starosty o wysokości środków przekazanych z tytułu wypłaty pomocy, a także terminach
przekazywania poszczególnych rat na wskazany przez kredytodawcę rachunek przeznaczony do
przekazywania pomocy na spłatę kredytu mieszkaniowego (art. 11).
Środki pieniężne stanowiące wsparcie dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji
finansowej i jednocześnie posiadających kredyt mieszkaniowy będą przekazywane ze środków
Funduszu Wsparcia Kredytobiorców. Fundusz ten zostanie utworzony w Banku Gospodarstwa
Krajowego (art. 12 ust. 1). Środki Funduszu będą tworzyć wpłaty kredytodawców, zwroty
wsparcia, dochody z tytułu inwestowania wolnych środków Funduszu, oraz inne wpływy (art. 12
ust. 2). Środki te będą mogły być również przeznaczane na koszty działania Funduszu (art. 12
ust. 3). Za sporządzanie odrębnego bilansu, rachunku zysków i strat, planu finansowego, a także
kwartalnych informacji o wykorzystaniu środków Funduszu przekazywanych ministrowi do
spraw instytucji finansowych będzie odpowiedzialny Bank Gospodarstwa Krajowego (art. 12 ust.
4). Wydaje się, iż w związku z szeregiem nowych zadań nałożonych na Bank Gospodarstwa
Krajowego konieczne jest określenie prowizji jaka byłaby pobierana w celu zapewnienia
sprawnej realizacji tych zadań. Wydaje się, iż prowizja w wysokości 0,5% wartości Funduszu
albo 2% wpłat przekazywanych przez kredytodawców, w zależności, która z kwot będzie
wyższa, zapewniłaby skuteczną realizację zadań nałożonych na Bank Gospodarstwa Krajowego,
a jednocześnie nie stanowiłaby znaczącego uszczuplenia środków zgromadzonych w Funduszu.
Zdecydowano się również powołać Radę Funduszu Wsparcia Kredytobiorców
(art. 13 ust. 1), której przewodniczyć będzie przedstawiciel ministra właściwego do spraw
instytucji finansowych. Ponadto w skład rady wejdzie również przedstawiciel Przewodniczącego
Komisji Nadzoru Finansowego, Prezes Banku Gospodarstwa Krajowego, Rzecznik Finansowy
oraz przedstawiciel kredytodawców wskazany przez 5 banków wpłacających najwyższą składkę
lub najwyższe uzupełnienie (art. 13 ust. 2). Rada Funduszu będzie podejmować uchwały zwykłą
większością głosów, a w przypadku równej liczby głosów będzie decydował głos
Przewodniczącego Rady. Obsługę Rady Funduszu będzie prowadzić Bank Gospodarstwa
Krajowego (art. 13 ust. 3-5).

W projektowanej ustawie wprowadzono zapis określający maksymalną wysokość
środków zgromadzonych w Funduszu w dacie jego uruchomienia w wysokości 600 mln zł (art.
14 ust. 1). Jednocześnie uregulowano kwestię zasilania Funduszu środkami pochodzącymi z
wpłat kredytodawców. W ocenie projektodawcy wpłaty te powinny być wnoszone
proporcjonalnie do posiadanego portfela kredytów mieszkaniowych (art. 14 ust. 2). O wysokości
wpłaty kredytodawcę będzie informowała Rada Funduszu, która określałaby wysokość wpłat
bazując na informacjach przekazywanych przez Przewodniczącego Komisji Nadzoru
Finansowego o wielkości posiadanych przez kredytodawców portfeli kredytów mieszkaniowych
(art. 14 ust. 3). Wydaje się, iż wpłata ustalana proporcjonalnie do wielkości posiadanych portfeli
kredytów mieszkaniowych stanowi najbardziej rozsądne rozwiązanie, bowiem obciąża głównie te
podmioty, które są najbardziej zaangażowane na rynku kredytów mieszkaniowych i posiadają z
reguły najwięcej klientów borykających się z okresowymi trudnościami związanymi ze spłatą
kredytów. Jednocześnie projektowany art. 14 ust. 4 przewiduje, iż to Rada Funduszu będzie
określać termin wpłaty składki.
W projektowanej ustawie przewidziano również procedurę uzupełnienia środków
Funduszu w przypadku gdy środki te spadną poniżej 100 mln zł (art. 15 ust. 1). Wówczas nastąpi
uzupełnienie środków Funduszu do wysokości nie niższej niż 300 mln zł (art. 15 ust. 2).
Uzupełnienie środków Funduszu nastąpi z wpłat kredytodawców. Zastosowano mechanizm,
który sprawi, iż kredytodawcy będą wnosić do Funduszu uzupełnienie w wysokości
proporcjonalnej do wielkości wsparcia udzielonego ich klientom w okresie od utworzenia
Funduszu lub jego ostatniego uzupełnienia. Rada Funduszu będzie informować kredytodawców o
terminach wniesienia i wysokości uzupełnienia. Jednocześnie zdecydowano się na wyłączenie z
mechanizmu obliczeniowego wsparcia udzielonego kredytobiorcom, którzy to znaleźli się w
trudnej sytuacji finansowej z powodu utraty pracy, gdyż zdarzenie to nie ma związku z