Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i ustawy - Prawo budowlane

przekraczającej 40 kW, który powstał w oparciu o decyzję o warunkach zabudowy wydaną na
podstawie ar t. 60 us tawy zmienianej w ar t. 1, w br zmieniu d otychczasowym, i na po dstawie
zgłoszenia lub pozwolenia na budowę, o których mowa w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo
budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409 oraz z 2014 r. poz. 40, 768 i 822), wydaje się zgodnie
przepisami ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym.
Art. 6.
Ustawa wchodzi w życie z dniem………

5

UZASADNIENIE
Wobec dynamicznego rozwoju energetyki wiatrowej, narastają potrzeby uregulowania pewnych
zagadnień, dotyczących bezpieczeństwa obywateli i środowiska oraz akceptacji społecznej dla
nowych inwestycji z tej branży.
W obecnym polskim systemie prawnym, niedostatecznie sformułowane są ramy dla planowego
lokalizowania elektrowni wiatrowych, co rodzi liczne obawy wśród mieszkańców i konflikty społeczne.
Nie został uregulowany szereg niezwykle istotnych, newralgicznych kwesti przede wszystkim
odnoszących się do sposobu lokalizacji elektrowni wiatrowych, umożliwiający ograniczenie
negatywnego wpływu ich funkcjonowania na życie i zdrowie ludzi, zwierząt gospodarskich, jak również
zwierzyny żyjącej w środowisku naturalnym (w tym gatunków chronionych). Kwestia ta ma niezwykle
ważne znaczenie w zakresie problemu emisji przez turbiny elektrowni infradźwięków, których
negatywny wpływ na ludzkie życie i zdrowie został naukowo potwierdzony. Wiatraki generują również
inne uciążliwości, jak hałas, czy migotanie cienia w słoneczne dni, którego wpływ na zdrowie ludzi nie
został jeszcze naukowo potwierdzony. Ponieważ znaczna część aspektów wpływu elektrowni
wiatrowych n a otoczenie nie zostały dostatecznie zbadane, mając na względzie również fakt, iż
istnieją rozbieżności co do oceny ich wpływu, brak jest możliwości określenia z wystarczającą
pewnością skali potencjalnego zagrożenia. Tym samym w pr zypadku dec yzji o lokalizacji elektrowni
należy zastosować zasadę ostrożności, jak również każdorazowo badać wpływ elektrowni w iatrowej
na o toczenie, który w dużej mierze zależy od lokalnych uwarunkowań fizjograficznych,
geograficznych, przyrodniczych i przestrzennych.
Na problemy dotyczące lokalizacji elektrowni wiatrowych zwróciła również uwagę NIK w i nformacji
o wynikach kontroli „Lokalizacja i Budowa Lądowych Farm Wiatrowych”, opublikowanej w dniu 26 lipca
2014 r.
NIK oceniła negatywnie proces powstawania lądowych farm wiatrowych w Polsce. Właściwe organy
administracji publicznej nie w pełni przestrzegały ograniczeń związanych z lokalizacją i budową tego
rodzaju elektrowni. Władze gmin decydowały o lokalizacji farm wiatrowych ignorując społeczne
sprzeciwy.
NIK zawarła propozycję zmiany tej ustawy w celu zapewnienia jej jednolitego stosowania przez
wszystkie or gany a dministracji publicznej. P onadto, „w oc enie NIK w zniesienie el ektrowni w iatrowej
powinno zawsze wiązać się z wydaniem pozwolenia na użytkowanie”. Kontrola
NIK
wykazała
również, że „większość skontrolowanych starostw powiatowych informowała inwestorów o obowiązku
uzyskania pozwolenia na przystąpienie do użytkowania elektrowni wiatrowej po jej wzniesieniu. Z kolei
organy nadzoru budowlanego bardziej przychylały się tezie, iż do użytkowania elektrowni wiatrowych
wystarczy wyłącznie zgłoszenie zakończenia budowy.”.
Równocześnie trwają prace nad ustawą o odnawialnych źródłach energi , brak precyzyjnych regulacji
dotyczących lokalizacji elektrowni wiatrowych i innych rodzajów OZE, narastający sprzeciw społeczny
dotyczący ich powstawania, może uniemożliwić faktyczną realizację celów ustawy o OZE,
tj. dywersyfikację źródeł produkcji energi oraz rozwój ogniwa prosumenckiego w procesie produkcji.
Mając powyższe na względzie uznano, iż konieczne jest podjęcie działań legislacyjnych.
Założeniem niniejszej nowelizacji j est wprowadzenie s tosunkowo n iewielkich i nieskomplikowanych
zmian, które wyjdą naprzeciw postawionym problemom i poprawią sytuację w zakresie
bezpieczeństwa obywateli i środowiska oraz kontroli i partycypacji społecznej w procesie lokalizacji
elektrowni wiatrowych. Regulacje te zmierzają do spójnego, systemowego uregulowania kwesti
lokalizacji elektrowni wiatrowych. Proponuje się wprowadzenie jednoznacznych regulacji dotyczących
lokalizacji OZE, zapewnienie efektywnego udziału społeczeństwa w procesie l okalizacji OZE or az
wprowadzenie regulacji zapewniających spójność projektowanych rozwiązań z zapisami projektu
ustawy o odnawialnych źródłach energi , dzięki której prosumenci będą mieli możliwość lokalizowania
urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energi , w tym elektrowni wiatrowych, bez konieczności
uchwalania planów miejscowych dedykowanych tym inwestycjom.
2

Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 27 m arca 200 3 r . zakłada, że lokalizacja ww. obiektów może
nastąpić na podstawie decyzji o warunkach z abudowy i zagospodarowania t erenu. S kutkuje
to wydawaniem przez administrację samorządową decyzji bez przestrzegania ograniczeń
wynikających z charakterystyki farm wiatrowych oraz budowaniem ich na terenach i gruntach objętych
ochroną. W wielu przypadkach nie bierze się pod uwagę możliwych konfliktów społecznych,
spowodowanych budową farm wiatrowych, ignoruje się wnioski mieszkańców. Często nie uwzględnia
się także wpływu, jaki turbiny wiatrowe mogą mieć na życie i zdrowie ludzi, zwierząt gospodarskich
oraz dziko żyjących na terenach sąsiadujących z tymi obiektami. Skutkiem obecnych pr zepisów jest
także występowanie niejasnych przepływów finansowych, na co wskazywała NIK, przy podejmowaniu
rozstrzygnięć o lokalizacji farm wiatrowych. Jak podkreśla NIK dość powszechna jest sytuacja, kiedy
są one budowane na terenach należących do pracowników urzędów gminnych, którzy jednocześnie
wydają decyzje o ich lokalizacji. Częstym przypadkiem jest także wydawanie zgody na budowę turbin
pod w arunkiem darowizny w ykonanej pr zez inwestora dl a gm iny n a c ele zmiany d okumentów
planistycznych. Obecna sytuacja prawna nie równoważy zatem interesów osób zainteresowanych
budową ww. obiektów oraz mieszkańców żyjących w ich sąsiedztwie, na niekorzyść tych ostatnich.
Proponowane rozwiązania
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Wobec wielu niewiadomych odnośnie oddziaływania wiatraków, bardzo istotnym elementem jest
negocjacyjne dochodzenie do ustalenia lokalizacji tych inwestycji i akceptacja lokalnych społeczności.
W związku z tym proponuje się rozwiązania zwiększające partycypację społeczną w pr ocesie
planowania, poprzez ustanowienie obowiązku lokalizacji OZE o mocy przekraczającej 40kW wyłącznie
na podstawie planu miejscowego. Przy czym zakłada się, iż plan będzie mógł przewidzieć lokalizację
OZE wyłącznie w przypadku, gdy lokalizację tę na danym obszarze przewidziano w studium.
Mając na uwadze długotrwałość procedur planistycznych, będącej skutkiem konieczności
przeprowadzania uzgodnień i uzyskania opini oraz zapewnienia udziału społeczeństwa w procesie
planistycznym, a także fakt, iż zgodnie z obecnymi przepisami procedura uchwalenia planu może się
rozpocząć dopiero po uchwaleniu studium, proponuje się wprowadzenie regulacji umożliwiających
symultaniczne pr owadzenie pr ac na d pr ojektem s tudium i pl anu m iejscowego. Rozwiązanie to
przyczyni się do przyspieszenia realizacji inwestycji, tj. procedury nie będą spowalniały czy blokowały
działań inwestycyjnych.
W celu zapewnienia spójności regulacji z projektem ustawy o O ZE or az zapewnienia możliwości
lokalizowania prosumentom OZE bez konieczności wszczynania procedury planistycznej, a także
jednoczesnego rugowania z systemu prawnego możliwości lokalizowania OZE o mocy
przekraczającej 40 kW na podstawie decyzji o warunkach z abudowy i z agospodarowania t erenu
(decyzja W Z), proponuje się wprowadzenie jednoznacznego przepisu uniemożliwiającego wydanie
decyzji WZ na ten rodzaj inwestycji.
Przechodząc do szczegółowych propozycji dotyczących lokalizowania OZE w oparciu o plany
miejscowe należy zauważyć, iż samo um iejscowienie l okalizowania wiatraków w r amach
uspołecznionego procesu planowania, zwiększą udział obywateli a także organów opiniujących
i uzgadniających plan (np. właściwych ds. środowiska – RDOŚ), w podejmowaniu rozstrzygnięć o ich
budowie na terenie gmin oraz ograniczą możliwość działań korupcyjnych gmin i prywatnych
inwestorów. Obecnie uregulowany przepisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym udział społeczeństwa i możliwość tak wypowiedzi, j ak i u zyskania i nformacji
w procedurze sporządzania studium i planu miejscowego jest szeroki. Udział ten przejawia się nie
tylko jawnością procedury planistycznej, obowiązkiem upubliczniania projektów planów miejscowych
i s tudiów, możliwością składania wniosków i uwag oraz obowiązkiem ich rozpatrywania przez radę
gminy, czy faktem, iż plan miejscowy i studium są przyjmowane na posiedzeniach rady gm iny,
w których uczestniczyć może każdy zainteresowany, ale także tym, iż powyższe uprawnienia
i obowiązki gminy dotyczą każdego podmiotu, nie są ograniczone do mieszkańców gminy i podmiotów
3

mających swoją siedzibę na jej terytorium. W celu zwiększenia wiedzy społeczności lokalnych
o planowanych działaniach i ich skutkach środowiskowych, zakłada się, iż prognoza oddziaływania na
środowisko będzie wykładana wraz z projektami aktów planistycznych.
W projekcie proponuje się wprowadzenie:
 obowiązku określenia w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego terenów, na których mogą zostać zlokalizowane obiekty służące wytwarzaniu
energi ze odnawialnych źródeł energi o mocy powyżej 40 kW wraz ze strefą oddziaływania,
 obowiązek lokalizacji obiektów służących wytwarzaniu energi z odnawialnych źródeł energi
o mocy powyżej 40 kW na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
wraz z określeniem strefy uciążliwości (celem określenia strefy oddziaływania jest
uwzględnienie szerszego otoczenia inwestycji i zwiększenie bezpieczeństwa jej sąsiedztwa),
przy czym plan miejscowy wskazujący na możliwość lokalizacji OZE będzie musiał obejmować co
najmniej obszar lokalizacji i strefę oddziaływania, co wykluczy uchwalanie planów miejscowych
nieuwzględniających oddziaływania OZE na otoczenie i wynikających z niego ograniczeń
w zabudowie.
W związku ze wzmocnieniem wymogów odnośnie sporządzania miejscowych planów, potrzebne jest
wprowadzenie regulacji równoważących, które zniwelują ewentualną barierę dla podejmowania
inicjatyw planistycznych, a w kontekście niniejszej ustawy – ewentualnych barier dla inwestycji
w odnawialne źródła energi .
Zmodyfikowano regulacje dotyczące odszkodowań (art. 36), w celu zdjęcia z władz gminy ciężaru
odszkodowań związanych z uchwaleniem, na skutek uwzględnienia wniosku, planów miejscowych
pod inwestycje OZE. Zgodnie z projektem, w przypadku, gdy plan jest skutkiem uwzględnienia
wniosku dotyczącego lokalizacji OZE, wówczas wnioskodawca, a nie gmina jest obciążany kosztami
odszkodowawczymi. Tym s amym proponowane rozwiązania usuną bariery finansowe dla gmin
związane z lokalizacją OZE, a także zmniejszą obawy gmin dotyczące skutków finansowych
podejmowanych działań planistycznych dotyczących OZE. Efekty te powinny sprzyjać realizacji celów
ustawy o OZE.
Jednocześnie, co należy podkreślić, efektem zmian w zakresie art. 36 (zmiany w treści art. 37 to
konsekwencje l egislacyjne z mian ar t. 3 6) będzie brak negatywnych skutków f inansowych dl a
budżetów gmin, a więc brak wpływu regulacji na finanse jst.
Wprowadzenie w życie powyższych regulacji powinno nastąpić możliwie płynnie i bez konieczności
podejmowania dodatkowych d ziałań przez jednostki samorządu terytorialnego. W związku z tym
w przepisach przejściowych przewiduje się dostosowanie do nowych przepisów studiów gminnych
w ciągu 3 lat. Czas ten pozwoli na wpisanie się prac nad studiami w kalendarz narzucony obecnymi
przepisami, czyli w ramach wymaganej przynajmniej jednej aktualizacji studium w ciągu kadencji
organów gmin. W podobnym czasie powinny zostać dostosowane plany miejscowe, co nie oznacza
ani ich wyekspirowania ani konieczności zmiany. Zmiany planów będą konieczne jedynie tam, gdzie
gmina będzie przewidywała lokalizację OZE, a gdzie dotychczasowy plan miejscowy jej nie
uwzględnia. Aby termin 3 lat był możliwy do dotrzymania, wprowadzono możliwość równoczesnej
pracy nad planami i studium.
Nowe r egulacje muszą również zostać wprowadzone z zachowaniem płynności inwestycyjnej
podmiotów zakładających elektrownie wiatrowe. W tym celu wprowadzono termin ważności decyzji
o warunkach zabudowy dotyczących OZE - 3 lata. Umożliwi to inwestorowi uzyskanie pozwolenia na
budowę na podstawie WZ w ciągu 3 lat, albo, w przypadku nie otrzymania pozwolenia, będzie mógł
wnioskować o zmianę studium i planu, który to proces powinien wówczas być w toku.
Jednocześnie, aby zapobiec gwałtownemu przyrostowi wniosków o WZ, wprowadza się przepis
mówiący o umarzaniu postępowań.
4

Ustawa - Prawo budowlane
Mając na uwadze wykazaną przez NIK rozbieżność między stanowiskiem starostw powiatowych, iż
istnieje obowiązek uzyskania pozwolenia na przystąpienie do użytkowania elektrowni wiatrowej po jej
wzniesieniu, a organami nadzoru budowlanego, które bardziej przychylały się tezie, iż do użytkowania
elektrowni wiatrowych wystarczy wyłącznie zgłoszenie zakończenia budowy, oraz propozycję NIK
uzupełnienia załącznika do ustawy – Prawo bud owlane, p oprzez dokonanie k lasyfikacji el ektrowni
wiatrowej według kategori obiektu budowlanego, współczynnika kategori obiektu (k), współczynnika
wielkości obiektu (w). Zaproponowano, by do załącznika do ustawy – Prawo budowlane, wprowadzić
zmianę polegającą na dodaniu nowej kategori obiektu budowlanego: „Kategoria XXIX - wolno stojące
kominy i maszty, w tym maszty elektrowni wiatrowych”.
Ponadto w celu zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania całej elektrowni wiatrowej, w tym także jej
niebudowlanych części, w art. 2 pkt 1 projektu zaproponowano zmianę w art. 57 ust. 1 ustawy
– Prawo budowlane polegającą na dodaniu pkt 9, zgodnie z którą, do zawiadomienia o zakończeniu
budowy lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie w przypadku elektrowni wiatrowej
inwestor będzie obowiązany dołączyć decyzję, o której mowa w art. 14 us tawy z dn ia 2 1 gr udnia
2000 r. o do zorze t echnicznym, zezwalającą na eksploatację urządzeń technicznych elektrowni
wiatrowej.
Zakłada się, iż w ciągu 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy właściwe organy gminy dostosują do
nowych przepisów studia i plany miejscowe. Oczywistym jest, iż konieczność dostosowania pojawi się
wyłącznie w przypadku, gdy gmina podejmie decyzję o lokalizacji OZE na jej obszarze, a obowiązek
dostosowania będzie dotyczył wyłącznie terenów i regulacji dotyczących OZE.
Ponieważ obowiązujące przepisy przewidują obowiązek aktualizacji studiów nie rzadziej niż raz
w trakcie kadencji organów gminy, nie wydaje się, aby projektowane rozwiązanie stanowiło zbyt duże
obciążenie. W ramach prowadzonych działań aktualizacyjnych, które, zgodnie z obowiązującymi
przepisami, muszą się pojawić w ciągu 3 lat od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, organy
gminy mogą wprowadzić zmiany dotyczące OZE. Rozpoczęcie pr ocedury zmiany studium może,
zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami, umożliwić uruchomienie procedury uchwalenia lub zmiany
planu miejscowego.
Z t erminem 3 l at na dos tosowanie s tudiów i planów są skorelowane przepisy, zgodnie z którymi
w ciągu 3 lat od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, stracą moc decyzje WZ. Tym s amym,
w ciągu 3 lat będzie możliwa realizacja inwestycji OZE w oparciu o decyzje WZ, natomiast
w momencie, gdy upłynie termin na dostosowanie studiów i planów miejscowych do nowych regulacji,
budowa OZE o mocy powyżej 40 kW będzie możliwa wyłącznie na podstawie planu miejscowego.
Dzięki temu rozwiązaniu wszyscy inwestorzy – producenci energi , będą traktowani w sposób
tożsamy, przy jednoczesnym zapewnieniu udziału społeczeństwa w procesie lokalizacji.
By modernizacja i remont OZE istniejących w dniu wejścia w życie ustawy, a powstałych na podstawie
decyzji W Z, nie wiązała się z koniecznością uchwalenia planu miejscowego, tj. by możliwe były
działania inwestora zmierzające do utrzymania prawidłowego stanu obiektu budowlanego, proponuje
się utrzymanie możliwości wydawania dla tych obiektów decyzji WZ dotyczących remontu, montażu
lub przebudowy.
W celu zapobieżenia wystąpienia swoistego wysypu wniosków o wydanie decyzji WZ po
opublikowaniu pr ojektowanej us tawy (co mogłoby doprowadzić do uniemożliwienia realizacji jej
celów), proponuje się, by po dniu wejścia ustawy w życie, w sprawach o wydanie decyzji W Z,
dotyczących OZE o mocy przekraczającej 40 kW, nie w szczynało się postępowań a postępowania
wszczęte umarzało.
Ponieważ Prawo budowlane w zakresie decyzji WZ nie ulega zmianie (zmiany czyniłyby je zbyt
kazuistycznym) proponuje jest wprowadzenie, w celu uniknięcia interpretacji niweczącej cel projektu
ustawy, jednoznacznej regulacji mówiącej o tym, iż po upływie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy nie