Komisyjny projekt ustawy o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej

postanowić o utrzymaniu, zmianie lub wycofaniu projektu. Decyzja musi być jednak
uzasadniona.
Zgodnie z protokołem, parlamenty narodowe lub ich izby mogą za
pośrednictwem właściwych władz krajowych wnosić skargi do Trybunału
Sprawiedliwości w związku z naruszeniem zasady pomocniczości przez akt
ustawodawczy Unii Europejskiej.
Protokół przewiduje równie , e Komisja Europejska co roku przedkłada
parlamentom narodowym sprawozdanie w sprawie stosowania art. 5 TUE.
Rolę parlamentów narodowych w zakresie zapewnienia stałego
przestrzegania zasady pomocniczości podkreślają równie art. 69 i art. 352 ust. 2
TfUE. Zgodnie z pierwszym z tych przepisów parlamenty krajowe zapewniają
zgodność z zasadą pomocniczości wniosków i inicjatyw ustawodawczych
przedkładanych na mocy przepisów o współpracy sądowej w sprawach karnych (art.
82 i n. TfUE) i współpracy policyjnej (art. 87 i n. TfUE). Parlamenty narodowe mają to
czynić zgodnie z Protokołem (nr 2) w sprawie stosowania zasad pomocniczości i
proporcjonalności. Według drugiego z przywołanych przepisów Komisja zobowiązana
jest do zwracania uwagi parlamentom narodowym na projekty aktów
ustawodawczych, których podstawą jest art. 352 ust. 1 TfUE (tzw. klauzula
elastyczności). Znaczenie kontroli zgodności tych projektów z zasadą pomocniczości
jest szczególnie doniosłe ze względu na ogólny charakter kompetencji
prawodawczej, która została ustanowiona w tym przepisie.

c) Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (art. 12 lit.
c TUE, art. 69, art. 70, art. 71, art. 81 ust. 3, art. 85 ust. 1, art. 88 ust. 2 TfUE)
Przepis art. 12 lit. c TUE stanowi, i parlamenty narodowe aktywnie
przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania Unii uczestnicząc, w ramach
przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w mechanizmach
oceniających wykonanie polityk Unii w tej dziedzinie, zgodnie z art. 70 TfUE, oraz
anga ując się w polityczne monitorowanie Europolu i ocenę działalności Eurojustu,
zgodnie z art. 88 i 85 TfUE. Art. 85 TfUE zawiera delegację do określenia warunków
uczestnictwa parlamentów narodowych w ocenie działalności Eurojustu, natomiast
art. 88 TfUE zawiera delegację do określenia udziału parlamentów narodowych w
kontroli działań Europolu dokonywanej przez Parlament Europejski. W tej sytuacji
ostateczna regulacja krajowa nie jest jeszcze mo liwa, gdy nie jest znany zakres
udziału parlamentu narodowego w tych procedurach. Warto zwrócić uwagę tak e na
inne przepisy TfUE. Art. 69 TfUE przewiduje, i parlamenty narodowe zapewniają
przestrzeganie zgodności wniosków i inicjatyw prawodawczych z zakresu współpracy
sądowej w sprawach karnych i z zakresu współpracy policyjnej z zasadą
pomocniczości, zgodnie z Protokołem w sprawie stosowania zasad pomocniczości i
proporcjonalności.
Przepis art. 70 TfUE przewiduje informowanie parlamentów narodowych o
wynikach i treści oceny wprowadzania w ycie przez władze państw członkowskich
polityk Unii z zakresu przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.
Przepis art. 71 TfUE przewiduje informowanie parlamentów narodowych o pracach,
działającego w ramach Rady, komitetu wspierającego i wzmacniającego współpracę
operacyjną w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego. Zgodnie z art. 81 ust. 3 TfUE
przewiduje się odrębną kompetencję parlamentów narodowych związaną z prawem
rodzinnym. Zgodnie z tym przepisem, środki dotyczące prawa rodzinnego mające
skutki transgraniczne są ustanawiane zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą:
Rada działa jednomyślnie, po konsultacji z Parlamentem Europejskim. Na wniosek
Komisji, Rada mo e przyjąć decyzję określającą te aspekty prawa rodzinnego
mające skutki transgraniczne, które mogą być przedmiotem aktów przyjmowanych w
drodze zwykłej procedury prawodawczej. Wniosek ten jest przekazywany
parlamentom narodowym. W przypadku, gdy parlament narodowy notyfikuje swój
sprzeciw w ciągu sześciu miesięcy od daty takiego przekazania, stosowna decyzja
nie zostaje przyjęta. W przypadku braku sprzeciwu Rada mo e przyjąć taką decyzję.

d) Udział w procedurze zmiany Traktatów (art. 12 lit. d oraz art. 48
TUE)
Zgodnie z art. 12 lit. d TUE parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają się do
prawidłowego funkcjonowania Unii uczestnicząc w procedurach zmiany Traktatów,
zgodnie z art. 48 TUE. Przywołany przepis art. 48 TUE ustanawia zwykłą i
uproszczone procedury zmiany Traktatów. W myśl postanowień tego przepisu
projekty zmian Traktatów rozpatrywane w ramach zwykłej procedury zmiany
przekazywane są przez Radę Radzie Europejskiej i notyfikowane parlamentom
narodowym. Je eli Rada Europejska, po konsultacji z Parlamentem Europejskim i
Komisją, opowie się za rozpatrzeniem proponowanych zmian, przewodniczący Rady
Europejskiej zwołuje konwent zło ony z przedstawicieli parlamentów narodowych,
szefów państw lub rządów państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego i
Komisji. Konwent ten rozpatruje propozycje zmian i przyjmuje w drodze konsensusu
zalecenia dla Konferencji przedstawicieli rządów państw członkowskich. Rada
Europejska mo e podjąć zwykłą większością i za zgodą Parlamentu Europejskiego
decyzję o niezwołaniu konwentu, gdy zakres proponowanych zmian nie uzasadnia
jego zwołania. W takim przypadku mandat Konferencji określa Rada Europejska.
Zmiany w Traktatach są uchwalane przez Konferencję przedstawicieli rządów państw
członkowskich.
W ramach uproszczonych procedur zmiany Traktatów parlamenty narodowe
będą odgrywać pewną rolę w przypadku decyzji Rady Europejskiej dotyczącej trybu
stanowienia prawa. Rada Europejska mo e w określonych przypadkach przyjąć
decyzję upowa niającą Radę do stanowienia większością kwalifikowaną, gdy
Traktaty przewidują głosowanie jednomyślne, oraz zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą, gdy Traktaty przewidują procedurę specjalną. Wszelkie inicjatywy
Rady Europejskiej w tym zakresie są przekazywane parlamentom narodowym. Je eli
parlament narodowy notyfikuje swój sprzeciw w ciągu sześciu miesięcy od daty
takiego przekazania, Rada Europejska nie mo e przyjąć takiej decyzji.

e)
Otrzymywanie wniosków o członkostwo w Unii (art. 12 lit. e w zw. z
art. 49 TUE)
Zgodnie z art. 12 lit. e TUE, parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają się
do prawidłowego funkcjonowania Unii otrzymując informacje na temat wniosków o
przystąpienie do Unii zgodnie z art. 49 Traktatu o Unii Europejskiej. Przepis art. 49
Traktatu o Unii Europejskiej przewiduje notyfikowanie parlamentom narodowym
wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej, nie wią e z tym jednak adnych dalszych
kompetencji.

f) Uczestnictwo
we
współpracy międzyparlamentarnej między
parlamentami narodowymi (art. 12 lit. f TUE, Protokół w sprawie roli
parlamentów narodowych w Unii Europejskiej)
Podstawowe zasady odnoszące się do współpracy międzyparlamentarnej
określone zostały w treści Protokołu (nr 1) w sprawie roli parlamentów narodowych w
Unii Europejskiej. Protokół ten zawiera ogólną zasadę, zgodnie z którą sposób
organizacji i wspierania skutecznej i systematycznej współpracy
międzyparlamentarnej w Unii określać będą wspólnie Parlament Europejski i
parlamenty narodowe. Art. 12 lit. f TUE podkreśla znaczenie aktywnego
przyczyniania się parlamentów narodowych do prawidłowego funkcjonowania Unii w
dziedzinie współpracy międzyparlamentarnej.
Szczególna rola w tym względzie przewidziana została dla COSAC. Mo e ona
przedkładać wszelkie uwagi, które uzna za właściwe, pod rozwagę Parlamentu
Europejskiego, Rady i Komisji. Konferencja ta wspiera ponadto wymianę informacji i
najlepszych praktyk między parlamentami narodowymi a Parlamentem Europejskim,
w tym między ich wyspecjalizowanymi komisjami. Mo e tak e organizować
konferencje międzyparlamentarne na wybrane tematy, w szczególności w celu
omówienia zagadnień wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym
wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Uwagi przedło one przez konferencję nie
wią ą parlamentów narodowych ani nie przesądzają ich stanowiska.

V. Udział Rady Ministrów, Sejmu, Senatu i Prezydenta RP w określeniu
stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie zmiany traktatów

Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Lizbony, zmiany traktatów (TUE, TFUE,
Euratom) mogą nastąpić zarówno w ramach zwykłej procedury zakładającej
klasyczny proces ratyfikacyjny, jak równie , w drodze procedur uproszczonych.
Procedury uproszczone umo liwiają zmianę określonych części i postanowień
traktatów w drodze decyzji Rady Europejskiej albo Rady. Podstawą konstrukcji
legislacyjnych prezentowanych w projekcie jest zało enie, e zmiana traktatu -
niezale nie od trybu w jakim została przeprowadzona – powinna być dokonywana z
poszanowaniem konstytucyjnych kompetencji organów władzy wykonawczej i
ustawodawczej w odniesieniu do wprowadzania do polskiego systemu prawnego
zmian umów międzynarodowych.
Prawo prowadzenia polityki zagranicznej oraz zawierania umów
międzynarodowych wymagających ratyfikacji Konstytucja powierza Radzie Ministrów
(art. 146 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 9-10). Prezydent RP jako reprezentant państwa w
stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe (art. 133
ust. 1 pkt 1). Ratyfikacja najwa niejszych umów międzynarodowych mo e nastąpić
tylko na podstawie uprzednio uchwalonej ustawy wyra ającej zgodę na ratyfikację
(art. 89 ust. 1). Przekazanie w umowie międzynarodowej przez Rzeczypospolitą
Polską organizacji międzynarodowej kompetencji organów władzy państwowej w
niektórych sprawach mo e nastąpić po wyra eniu zgody w ustawie uchwalonej w
szczególnej procedurze lub w referendum ogólnokrajowym (art. 90). Konstytucyjny
podział kompetencji w procedurze ratyfikacyjnej między Radę Ministrów (inicjującą
postępowanie ratyfikacyjne), Sejm i Senat (wyra ające w ustawie zgodę na
ratyfikację) oraz Prezydenta (dokonującego aktu ratyfikacji) wyznacza model relacji
między tymi organami nie tylko w odniesieniu do zawierania umów
międzynarodowych, ale tak e do wprowadzania do polskiego porządku prawnego
zmian w traktatach zawartych.
Ustawodawca tworząc ustawę z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach
międzynarodowych (Dz. U. nr 39, poz. 443 ze zm.) uznał, e wyznaczony przez
Konstytucję podział kompetencji nale y odnieść do podejmowania w imieniu
Rzeczypospolitej Polskiej decyzji o zmianie zakresu obowiązywania umów
międzynarodowych, które nie polegają na zawarciu nowych umów. Zgodnie z art. 25
tej ustawy, decyzję w tej sprawie – w przypadku ratyfikowanej umowy
międzynarodowej – podejmuje Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów.
Przedło enie Prezydentowi wniosku dotyczącego umowy, o której mowa w art. 89
ust. 1 i art. 90 Konstytucji, dokonywane jest po uzyskaniu zgody Sejmu i Senatu
wyra onej w ustawie.
Konstytucyjne kompetencje Rady Ministrów, Prezydenta oraz Sejmu i Senatu
w procedurze ratyfikacji umów, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90 Konstytucji,
powinny być rozumiane w sposób, który zakłada aktywną rolę tych organów w
procesie, w którym zmiana traktatów zało ycielskich Unii Europejskiej, bąd te
zmiana zakresu ich zastosowania, dokonywana jest mocą decyzji organów Unii
Europejskiej. W przypadkach, w których decyzje te prowadzą do zmiany prawa
pierwotnego lub zmiany zakresu jego obowiązywania, a ich skuteczność prawna nie
wymaga przeprowadzenia procedury ratyfikacyjnej, wszystkie organy władzy
publicznej, uczestniczące - w myśl Konstytucji – w decydowaniu o zakresie
zobowiązań międzynarodowych polskiego państwa, powinny być włączone w proces
określenia stanowiska RP, które prezentowane jest na forum organu podejmującego
wią ącą decyzję. Udział organów władzy wykonawczej i ustawodawczej w
procedurze słu ącej ustaleniu stanowiska RP tylko wówczas odzwierciedlać będzie
konstytucyjny układ kompetencji, gdy ich wpływ na kształt tego stanowiska
odpowiadać będzie istocie uprawnień wynikających z art. 89 ust. 1 i art. 90