Wzorce umów - niedozwolone klauzule

Przeczytaj także: Zawieranie umów: przeniesienie praw i obowiązków

Należy więc pamiętać, że zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej „kodeks cywilny”) postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (są to tzw. niedozwolone postanowienia umowne).

Stosowanie wzorców zawierających niedozwolone postanowienia umowne może wiązać się nie tylko z roszczeniami samych konsumentów (reklamacjami itp.). Zwłaszcza w przypadku działalności o większej skali, o istotnym zasięgu itp., możliwe jest również wydanie przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej „Prezes UOKiK”) decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nałożeniu kary pieniężnej na podstawie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2007 Nr 50 poz. 331 ze zm., dalej „ustawa”).

Ciekawym przykładem z praktyki w tym zakresie jest decyzja Prezesa UOKiK z dnia 30 marca 2012 r. nr RPZ 4/2012 (dalej „Decyzja”), dotycząca przedsiębiorcy prowadzącego działalność polegającą na sprzedaży kursów korespondencyjnych.

Prezes UOKiK uznał w Decyzji za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów stosowanie we wzorcu umowy klauzuli: „ESKK zastrzega sobie możliwość zmiany cen w trakcie trwania kursu”. Prezes UOKiK wyjaśniając rozstrzygnięcie w tym zakresie podkreślił, że zmiana ceny zawsze stanowi zmianę umowy, zaś powyższa klauzula sugeruje, jakoby przedsiębiorca mógł zmieniać cenę w trakcie trwania umowy, bez prawa odstąpienia od umowy przez konsumenta.

Ponadto, Prezes UOKiK uznał również postanowienie o treści: „ESKK Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za nieprawidłowości związane z działaniem poczty, zniszczenie lub uszkodzenie przesyłki” za niedozwolone postanowienie umowne, zaś jego stosowanie, za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Uzasadniając to rozstrzygnięcie Prezes UOKiK zauważył, że przedsiębiorca zgodnie z art. 474 kodeksu cywilnego ponosi odpowiedzialność za osoby, którym powierza wykonanie zobowiązania, a za taką osobę może być uznany podmiot doręczający przesyłkę (poczta). Prezes UOKiK doszedł więc do wniosku, że przerzucanie ryzyka zniszczenia przesyłki, opóźnienia itp. na konsumenta jest niedozwolone.


Wreszcie, za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Prezes UOKiK uznał stosowanie klauzuli: „Jeśli Twoja reklamacja dotyczy wad nadesłanych Ci materiałów, powinieneś ją zgłosić w terminie 7 dni od ich otrzymania poprzez odesłanie do ESKK uszkodzonych egzemplarzy wraz z pisemną informacją dotyczącą wady”. Prezes UOKiK doszedł do wniosku, że powyższa klauzula wprowadzała konsumentów w błąd co do rzeczywistych uprawnień, wynikających ze szczególnych warunków sprzedaży konsumenckiej. Zgodnie bowiem z przepisami dotyczącymi tej sprzedaży, konsument może wykonać uprawnienia dotyczące niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, jeżeli zawiadomi o tym sprzedawcę przed upływem dwóch miesięcy od stwierdzenia niezgodności, przy czym do zachowania terminu wystarczy wysłanie zawiadomienia przed jego upływem. Nie jest także wymagana szczególna forma zawiadomienia, klauzula wskazywała zaś na konieczność złożenia informacji pisemnej.

W uzasadnieniu Decyzji Prezes UOKiK stwierdził, że powyższe praktyki naruszały zbiorowe interesy konsumentów, zwłaszcza dlatego, że oferta przedsiębiorcy, którego dotyczy Decyzja, była kierowana do nieoznaczonego adresat (rozpowszechniana), więc potencjalnie każdy konsument na rynku mógł ucierpieć z powodu tych praktyk.

Jak widać, ocena dokonana przez Prezesa UOKiK dotycząca wyżej przytoczonych klauzul jest dość rygorystyczna. Jednocześnie, w uzasadnieniu podano jednak także jednoznaczne argumenty i motywy, które kierowały organem przy wydawaniu rozstrzygnięcia. Ocena organu wyrażona w Decyzji może zatem stanowić wskazówki dla przedsiębiorców działających na rynku, jakich postanowień należy unikać we wzorcach umów kierowanych do konsumentów.