Działanie na szkodę spółki - zmiany

Przeczytaj także: Nowe prawo holdingowe weszło w życie

Bardzo istotna zmiana została dodana w § 2, który stanowi, iż ściganie przestępstwa z art. 585 k.s.h. następuje z oskarżenia prywatnego, co teoretycznie prowadzi do wyłączenia z kompetencji organów ścigania prowadzenia postępowań w tym zakresie. Rolę tę jednak wypełniać będą prywatne akty oskarżenia wnoszone przez pokrzywdzonych, podlegające weryfikacji sądu (bez wstępnej weryfikacji w toku postępowania przygotowawczego przez prokuratora).

Nowelizacja art. 585 Kodeksu spółek handlowych nie wyeliminuje skutecznie możliwości instrumentalnego wykorzystywania prawa karnego w zakresie odpowiedzialności organów spółek, jednakże z pewnością ograniczy pewne przejawy wskazanego, instrumentalnego wykorzystywania norm prawnokarnych. Zwrócić należy uwagę, iż zawężenie i doprecyzowanie przesłanek odpowiedzialności karnej spowoduje, że tylko część działań osób zarządzających spółkami podlegać będzie prawnokarnej ocenie. W dalszym ciągu jednak utrzymano penalizację działań niewywołujących żadnej realnej szkody dla spółki, co należy traktować krytycznie i co powoduje, że nowelizacja stanowi jedynie połowiczne rozwiązanie dotychczas zgłaszanych zastrzeżeń, co przede wszystkim sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy wobec braku szkody odpowiednim i wystarczającym środkiem byłoby ograniczenie się do poddania zarządzającego odpowiedzialności wyłącznie korporacyjnej. Tylko częściowym remedium może okazać się przesunięcie postępowania w tych sprawach do trybu prywatnoskargowego, w którym musi występować osoba mająca status pokrzywdzonego, zatem wbrew woli samej spółki czy innych podmiotów pokrzywdzonych nie będzie już możliwe pociąganie menedżerów do odpowiedzialności karnej. Nie należy jednak pomijać tego, że może okazać się, iż wobec innego trybu inicjowania takich postepowań, spraw tego typu będzie więcej, ocena jednak w tym zakresie zostanie przesunięta na etap postępowania przed sądem powszechnym.

Kto może wnioskować o wszczęciu postępowania karnego?

O możliwości inicjowania postępowania karnego w sprawach prywatnoskargowych decyduje posiadanie statusu pokrzywdzonego. Pokrzywdzonym, zgodnie z art. 49 par.1 k.p.k. jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Zatem nie sposób odgórnie określić podmiotów pokrzywdzonych przez przestępcze działanie zarządzającego, a w każdym przypadku oceniać należy związek czynem a naruszeniem lub zagrożeniem dóbr innego podmiotu, co do zasady będzie to jednak sama spółka, skoro już z definicji przepisu wynika, że zachowanie sprawcze ma co najmniej narażać sytuację finansową spółki. Wierzyciel spółki może posiadać status pokrzywdzonego.

Będzie tak przykładowo w sytuacji, gdy w wyniku działań zarządzających spółką wierzyciel został pozbawiony możliwości wyegzekwowania swoich wierzytelności, a zatem jego dobra majątkowe zostały naruszone, będzie tak również w sytuacji, gdy dobra wierzyciela są jedynie narażone na szkodę w wyniku przestępczego działania zarządzających narażających spółkę na znaczną szkodę, pod warunkiem oczywiście, że związek ten zostanie odpowiednio dowiedziony.

Na koniec warto postawić jeszcze jedno pytanie: Czy rozszerzenie odpowiedzialności karnej na wspólników spółki osobowej jest zasadne w świetle ich osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki?

Pytanie o zasadność utrzymywania reakcji karnej na działania wspólników spółek osobowych stanowi emanację szerszego problemu utrzymywania sankcji karnej w ogóle wobec osób zarządzających, bez ograniczenia się jedynie do możliwych sankcji cywilnych czy korporacyjnych. Zakładając jednak, że sankcją tą objęci są członkowie organów i reprezentanci spółek kapitałowych, nie ma zasadnych argumentów za wyłączeniem spod niej uczestników spółek osobowych, w których również może dojść do działań szkodzących spółce.

Paulina Piasecka