Ochrona praw pracownika w Kodeksie karnym

Przeczytaj także: Rozwiązanie umowy o pracę po 3 miesiącach świadczenia rehabilitacyjnego

• zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z funkcji związkowej pracownika (art. 31 ust. 3 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.),
• zwolnienia na czas niezbędny do stawienia się na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia (§ 6 rozporządzenia MPiPS z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy).

Art. 218 § 1 K.p. chroni również prawa pracownika do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Mogłoby się wydawać , że jest inaczej, bowiem ochrona uprawnień pracowniczych w tym zakresie wynika w sposób bezpośredni z art. 220 § 1 K.k., który stanowi, iż odpowiedzialność karna ciąży na osobach odpowiedzialnych za stan bhp, które nie wypełniają ciążącego na nich obowiązku, narażając przy tym pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Aby zatem art. 220 § 1 K.k. znalazł zastosowanie, konieczne jest wystąpienie wskazanego w nim skutku (narażenie pracownika na bezpośrednią utratę życia albo ciężki uszczerbek na zdrowiu). Jeżeli natomiast działania sprawcy skutku tego nie wywołują, ale jednocześnie charakteryzują się uporczywością lub złośliwości, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby zakwalifikować je jako przestępstwo z art. 218 § 1 K.k., ponieważ- co już zostało wspomniane wcześniej- przepis ten statuuje ochronę wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy.

Ponadto zasadne jest uznać, że art. 218 § 1 K.k. w pewnej mierze chroni również uprawnienia ekspracownika, pod warunkiem że wynikają one z nieistniejącego już stosunku pracy. Można tu wskazać np. prawo do bezzwłocznego otrzymania świadectwa pracy (art. 97 § 1 K.p.), które powstaje dopiero po zakończeniu zatrudnienia czy też prawo wglądu do dokumentacji pracowniczej związanej ze zrealizowanym stosunkiem pracy (art. 32 ust 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. Nr 133, poz. 883 ze zm.).

Do chronionych uprawnień wynikających z ubezpieczenia społecznego należą natomiast prawa, które przysługują pracownikowi z tytułu trójstronnego (pracownik, płatnik składek, ubezpieczyciel) stosunku ubezpieczenia społecznego. Prawa te są ściśle związane z obowiązkami płatnika i ubezpieczyciela i dotyczą przede wszystkim zgłoszenia do ubezpieczenia, wypłaty należnych świadczeń, ustalania prawa do tych świadczeń, aktualizacji dokumentacji ubezpieczeniowej.

Złośliwość i uporczywość

Aby uzupełnić nieco obraz czynów zagrożonych odpowiedzialnością karno- sądową na mocy art. 218 § 1 K.k., chwili uwagi wymagają użyte przez ustawodawcę sformułowania „uporczywość” i „złośliwość”. Niedozwolone jest bowiem „złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracownika wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego”.

W opinii SN przez uporczywość rozumie się długotrwałe i powtarzalne działanie, nacechowane złą wolą i nieustępliwością (por. wyrok z 27 lutego 1996 r., II KRN 200/95, Orz. Prok. i Pr. 1996, Nr 10). Pogląd ten funkcjonuje w orzecznictwie od dość dawna. Warto wskazać choćby uchwałę z 9 czerwca 1976 r. (VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7-8, poz. 86), w której potwierdzono, że znamię uporczywości łączy w sobie dwa elementy. Jeden z nich charakteryzuje postępowanie sprawcy od strony podmiotowej, a polega m.in. na szczególnym nastawieniu psychicznym wyrażającym się w nieustępliwości, chęci postawienia na swoim oraz podtrzymywaniu własnego stanowiska na przekór ewentualnym próbom jego zmiany. Drugi polega natomiast na trwaniu takiego stanu rzeczy przez pewien dłuższy czas.