Zakaz konkurencji: konsekwencje naruszenia

Przeczytaj także: Zakaz konkurencji: odszkodowanie to nie wynagrodzenie

Zasadniczo zatem, w sytuacji, gdy pracodawca nie poniósł żadnej szkody na skutek naruszenia przez eksprawcownika zakazu konkurencji albo też szkoda ta była znikoma, to i tak ma on prawo domagać się całej kwoty kary umownej, która została zastrzeżona w postanowieniach umowy antykonkurencyjnej.

Warto również przypomnieć, że możliwość zastrzeżenia kary umownej zarezerwowana jest tylko i wyłącznie dla umowy o zakazie konkurencji obowiązującej po ustaniu zatrudnienia, na co wyraźnie wskazywał SN w uzasadnieniu do wyroku z 2 października 2002 r. (I PKN 549/01, OSNAPiUS 2004, Nr 9, poz. 157).

Odszkodowanie dla ekspracodawcy

Jeżeli w umowie nie przewidziano kary umownej, to w razie naruszenia postanowień zakazu konkurencji pracodawca może żądać zapłaty odszkodowania za poniesione z tego tytułu szkody. Kwestię tę, podobnie jak zagadnienia związane z zastrzeżeniem kary umownej, reguluje K.c. (por. art 471 i nast.).

Ciężar dowodu i w tym przypadku spoczywa na barkach pracodawcy - zgodnie bowiem z art. 6 K.c., udowodnienie faktu leży w gestii osoby, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Może on jednak dochodzić naprawienia szkody w całości, a więc zarówno wyrównania poniesionych strat, jak i zrekompensowania korzyści utraconych w skutek naruszenia zakazu konkurencji przez ekspodwładnego - przepisy K.p., ograniczające wysokość odszkodowania, nie znajdują w tym przypadku zastosowania.

Pracownik, chcąc uwolnić się od konieczności naprawienia szkody, musi dowieść, że złamaniu postanowień umowy antykonkurencyjnej towarzyszyły okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności (art. 471 K.c.).

Przesłankami niezbędnymi dla obciążenia ekspracownika odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną pracodawcy w następstwie złamania zakazu konkurencji są: istnienie ważnej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, naruszenie postanowień zawartych w umowie (np. podjęcie pracy w firmie konkurencyjnej), szkoda po stronie pracodawcy (np. utrata ewentualnych zysków), związek przyczynowy pomiędzy bezprawnym działanie a szkodą.

Zwrot wypłaconego odszkodowania

Możliwe jest również, aby w konsekwencji złamania zakazu konkurencji pracodawca domagał się zwrotu odszkodowania, które trafiło już do jego ekspodwładnego. Takie rozwiązanie SN dopuścił w wyroku z 10 stycznia 2006 r. (I PK 97/05, OSNP 2007, Nr 3-4, poz. 39), w którym stwierdzono m.in., że pracodawca, który zgodnie z postanowieniami umowy o zakazie konkurencji, odstępuje od niej w czasie trwania zakazu, ze względu na jego naruszenie, może żądać zwrotu wypłaconego pracownikowi odszkodowania (art. 494 K.c. w związku z art. 300 K.p.).

W świetle aktualnego orzecznictwa, realizacja prawa odstąpienia w czasie trwania zakazu konkurencji w wyniku jego naruszenia przez byłego pracownika nie budzi zastrzeżeń (por. np. wyrok SN z 26 lutego 2003 r., I PK 16/02, OSNP 2004 nr 14, poz. 239; wyrok z 12 lutego 2004 r., I PK 398/03, OSNP 2005 nr 1, poz. 5). Przy czym SN podkreśla, że z punktu widzenia przepisów prawa materialnego roszczenie pracodawcy należy kwalifikować nie jako żądanie odszkodowania, ale jako żądanie zwrotu bezpodstawnie pobranego przez byłego pracownika odszkodowania w sytuacji, gdy były pracownik naruszył obowiązujący go zakaz, a pracodawca odstępuje od zawartej z nim umowy.

Formularze do pobrania:
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku pracy