Koszty procesu cywilnego: kiedy i w jakiej wysokości?

Przeczytaj także: Odsetki od kosztów procesu - uwagi na tle przepisów przejściowych i wprowadzających

Zwrócić trzeba także uwagę na pewne szczególne modyfikacje opisanej wyżej zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Może się bowiem okazać tak (i w praktyce często taka sytuacja ma miejsce), że sprawa zostanie wygrana tylko w części. Natomiast zgodnie z prawem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Oznacza to, że jeżeli pozew został uwzględniony tylko w części, nie dostanie się całkowitego zwrotu kosztów. Na przykład gdy powód domaga się 100.000 zł, ale zostanie mu wyrokiem przyznane tylko 70.000 zł, wówczas koszty procesu zostaną rozdzielone między powoda i pozwanego w proporcji 3:7 (co oznacza, że powód poniesie 30% kosztów procesu, a 70% kosztów poniesie pozwany). Ponadto zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu.

Pamiętać trzeba także, nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych strona, która została zwolniona od kosztów sądowych przez sąd - w zakresie przyznanego jej zwolnienia. Strona w całości zwolniona od kosztów sądowych z mocy ustawy nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb Państwa. Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Do uzyskania zwolnienia konieczne jest więc złożenie stosownego wniosku wraz z oświadczeniem obejmującym szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości (obejmuje zwolnienie od wszelkich wydatków i opłat) lub części (może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków).

Podsumowując powyższą analizę zasad ponoszenia oraz wysokość kosztów procesu cywilnego niewątpliwie zwrócić trzeba uwagę na dość duże skomplikowanie tego zagadnienia i szereg szczegółowych wymagań prawnych rządzących tą materią. Z pewnością więc zanim zdecydujemy się na skierowanie sprawy do sądu policzyć trzeba potencjalne koszty z tym związane i przemyśleć, czy nie lepiej doprowadzić do ugodowego rozstrzygnięcia sporu. Natomiast gdy ktoś inny nas pozwał, przemyśleć należy strategię obrony w procesie, tak aby nie narażać się na ryzyko wygenerowania znacznych kosztów, którymi możemy być obciążeni w razie przegrania sprawy.