Umowa spółki: uprawnienia osobiste wspólników

Przeczytaj także: Rozwiązanie spółki jawnej: za zaległości w VAT odpowiadają wspólnicy

Treść i konstrukcja takiej umowy ma kluczowe znaczenie dla prawidłowej realizacji inwestycji przez dotychczasowych udziałowców lub nowego inwestora, w szczególności gdy proces inwestycyjny jest skomplikowany, wieloetapowy i długotrwały. Zasadniczym celem porozumienia wspólników jak również umowy inwestycyjnej jest szczegółowe uregulowanie ram współpracy, zarówno na etapie poprzedzającym zamknięcie inwestycji, jak i po wejściu inwestora do struktury korporacyjnej spółki.

Dla każdego udziałowca lub inwestora, a w szczególności dla inwestora finansowego fundamentalne znaczenie ma uzyskanie silnego wpływu na proces zarządzania spółką oraz posiadanie efektywnych mechanizmów kontroli nad organami spółki i ich działaniami. Każdy z wspólników pełni inną rolę w zarządzaniu spółką i przekłada się to na ewentualne uprawnienia lub obowiązki, które są mu przyznawane. Wspólnik, który finansuje określony projekt jest zazwyczaj bierny i nie zarządza w sposób bezpośredni spółką, w zamian za co chce uzyskać pośredni wpływ na podejmowanie w spółce kluczowych decyzji biznesowych, finansowych oraz mieć instrumenty kontroli nad działaniami innych organów oraz sytuacją finansową spółki.

Jakie uprawnienia można więc przyznać nowemu lub dotychczasowemu wspólnikowi bez narażania się przez spółkę na dyskryminację pozostałych?

Czym są uprawienia osobiste?

Kodeks spółek handlowych przyznaje określoną pulę praw i obowiązków każdemu wspólnikowi. Niemniej jednak, istnieją instrumenty prawne, które pozwalają udziałowcom konstruować uprawnienia dalej idące, które są ściśle związane z osobą określonego wspólnika, aby wzmocnić jego pozycję lub umożliwić mu wykonywanie pewnych ponadstandardowych praw nie wynikających z Kodeksu spółek handlowych. Dopuszczalność wprowadzenia do umowy spółki mechanizmów uprzywilejowujących wspólnika jest również niekwestionowana w orzecznictwie. W wyroku z 20 listopada 2003 roku (III CK 93/02) Sąd Najwyższy przyjął, że wspólnik może uzyskać szczególne, przyznane jemu prawa tylko w sytuacji, gdy umowa spółki to przewiduje.

Zgodnie z art. 174 Kodeksu spółek handlowych uprawnienia osobiste dla swojej ważności wymagają ich inkorporowania do treści umowy spółki, w przeciwnym razie będą bezskuteczne, a wspólnik nie będzie miał prawa powoływania się na nie wobec spółki.

Jakie uprawnienia osobiste mogą zostać przyznane wspólnikom w umowie?

Umowa spółki może przyznać uprawnienia osobiste na ściśle określony czas, po upływie którego uprawnienia wygasają. Utrata uprawnień osobistych może być również uzależniona od osiągnięcia przez wspólnika odpowiednio wysokiego lub niskiego udziału w kapitale zakładowym spółki albo innego zdarzenia.

Można zasadniczo wyróżnić trzy kategorie uprawnień: korporacyjne, organizacyjne i majątkowe. Tytułem przykładu można wskazać na najczęściej wprowadzane do umowy spółki uprawnienia:

• prawo do powoływania członków Zarządu lub Rady Nadzorczej,
• prawo do odwoływania członka Zarządu lub Rady Nadzorczej w szczególności w określonych przypadkach – np. działania na szkodę spółki, braku realizowania planu biznesowego, popełnienie przestępstwa o charakterze gospodarczym, złamanie zakazu konkurencji itd.

Do uprawnień, które pozwalają udziałowcowi wpływać na zarządzanie spółką należą również: skonstruowanie w treści umowy spółki katalogu spraw lub czynności, na które zgodę musi obligatoryjnie wyrazić organ spółki (Rada Nadzorcza, ewentualnie Zgromadzenie Wspólników).

Do uprawnień osobistych o charakterze korporacyjnym należy również zaliczyć: prawo do zwoływania Zgromadzenia Wspólników, które jest dopuszczalne w przypadku zwołania Nadzwyczajnego Zgromadzenia czy też prawo do umieszczania określonych spraw w porządku obrad.

W zakresie uprawnień o charakterze quasi kontrolnym można wskazać na prawo do uzyskiwania określonych informacji od Spółki przez wspólnika lub członków organów spółki oraz dokumentów, w szczególności finansowych.

Innymi uprawnieniami są:

• prawo do otrzymywania oznaczonych świadczeń od spółki,
• prawo pierwszeństwa do nabywania udziałów spółki zbywanych przez dotychczasowych wspólników,
• prawo do korzystania z urządzeń fabrycznych spółki, prawo do korzystania z lokalu spółki, prawo do nabywania towarów po cenie ulgowej,
• prawo do otrzymywania produktów po stałych cenach.