Umowa spółki: uprawnienia osobiste wspólników

Przeczytaj także: Rozwiązanie spółki jawnej: za zaległości w VAT odpowiadają wspólnicy

Gdzie jest granica w konstruowaniu uprawnień osobistych?

Kształtując treść uprawnień osobistych należy mieć na uwadze obowiązującą, generalną zasadę swobody umów wyrażoną w treści art. 353¹ Kodeksu cywilnego.

Wytyczną przy kształtowaniu uprawnień w ramach struktury korporacyjnej spółki jest również zasada równouprawnienia wspólników wyrażona w art. 20 Kodeksu spółek handlowych (tzw. zasada miarkowania – powściągliwości w przyznawaniu szczególnych uprawnień). Zgodnie z art. 20 Kodeksu spółek handlowych wspólnicy spółki kapitałowej powinni być traktowani jednakowo w takich samych okolicznościach. Zasada równego traktowania nie może jednak oznaczać równości praw w spółce, gdyż spółka jest przedsięwzięciem opierającym się na zgromadzonym kapitale i potencjalnym ryzyku. Im więcej dany wspólnik zainwestował w spółkę - tym większe ponosi ryzyko biznesowe, a co za tym idzie - tym większe powinien mieć prawa w spółce. Zawsze jednak przyznanie szczególnych uprawnień powinno być obiektywnie uzasadnione interesem spółki. Takie jest również stanowisko Sądu Najwyższego (Wyrok SN z 13 maja 2004 r., sygn. akt V CK 452/03). Jednakże kwestia, czy interes spółki w danym przypadku jest w istocie okolicznością uzasadniającą nierówne traktowanie wspólników, wymaga analizy zarówno celu spółki, przedmiotu jej działalności, jak i innych czynników związanych z tymi dwoma kryteriami, w tym roli i pozycji wspólnika w spółce.

Zasada równouprawnienia wspólników i akcjonariuszy może podlegać daleko idącym modyfikacjom i ograniczeniu w przypadku gdy wszyscy wspólnicy wyrażą na to zgodę, np. poprzez głosowanie za uchwałą w sprawie zmiany umowy spółki przyznającej określone uprawnienia osobiste jednemu z wspólników.

Jakich uprawnień nie można przyznać?

W kontekście zasady równego traktowania wspólników za niedopuszczalne uważa się wprowadzenie postanowień przyznających wspólnikom prawa weta w stosunku do uchwał podejmowanych przez Zgromadzenie Wspólników, gdyż mogłoby to stanowić de facto obejście przepisów dotyczących wykonywania prawa głosu. W praktyce takie uprawnienie może polegać na tym, że w przypadku kiedy określony wspólnik nie odda głosu „za” określoną uchwałą na Zgromadzeniu Wspólników, to uznaje się że uchwała nie została przyjęta skutecznie.

Za sprzeczne z ustawą i naturą spółki uznaje się również przyznanie wspólnikowi uprawnienia do wyrażania zgody na dokonanie przez zarząd określonych czynności (ponieważ stałoby w sprzeczności z art. 207 w zw. z art. 220 oraz art. 228 Kodeksu spółek handlowych).

Kontrowersyjne jest również przyznanie udziałowcowi uprawnienia do otrzymywania nieodpłatnych świadczeń np. prawo do korzystania z urządzeń spółki, czy nabywania towarów po cenie preferencyjnej lub przy udzielaniu wysokich rabatów, ponieważ prowadziłoby to do potencjalnego zmniejszenia dochodów spółki i stanowiłoby obejście przepisów regulujących podział zysku oraz zwrot wkładów wniesionych do spółki przez akcjonariuszy.

Podsumowując należy podkreślić, że prawidłowe skonstruowanie uprawnień osobistych ma fundamentalne znaczenie nie tylko dla skutecznej realizacji procesu inwestycyjnego ale wpływa również na ważność decyzji i działań podejmowanych przez spółkę. Skuteczne zakwestionowanie prawidłowości lub ważności czynności prawnych organów spółki, podejmowanych w oparciu o przyznane uprawnienia osobiste, może stwarzać wiele istotnych ryzyk i negatywnie rzutować na działalność spółki.