Rządowy projekt ustawy o rewitalizacji

każdy z podobszarów, zgodnie z ust. 2, musi cechować się negatywnymi zjawiskami
społecznymi.
Obszar zdegradowany stanowi kategorię faktyczną. Z uwagi na specjalny charakter
rozwiązań zaprojektowanych w ustawie oraz konieczność zachowania
skoncentrowanego charakteru interwencji uznano, że proces rewitalizacji nie w każdym
przypadku powinien być prowadzony jednocześnie na całym obszarze zdegradowanym
(mogącym obejmować nawet większość terytorium gminy). Z uwagi na to
wprowadzono w art. 10 prawną kategorię obszaru rewitalizacji. Obszar ten stanowi
całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją
negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1, na którym, z uwagi na istotne
znaczenie dla rozwoju gminy, przygotowywana lub prowadzona jest rewitalizacja. W
przepisie art. 10 ust. 2 wprowadzono ograniczenie zasięgu obszaru rewitalizacji
przesądzając, że nie może on obejmować łącznie terenów większych niż 20%
powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy,
przy czym może być – wzorem obszaru zdegradowanego – podzielony na podobszary.
W ten sposób gmina zyskuje elastyczne kryteria wyboru obszaru rewitalizacji, zależne
przede wszystkim od samego stopnia nasilenia stanu kryzysowego, lecz pozwalające
również na uwzględnienie innych przesłanek. Dla obszaru rewitalizacji opracowuje się
następnie gminny program rewitalizacji, który jest podstawą do stosowania na obszarze
rewitalizacji specjalnych rozwiązań ustawowych – Specjalnej Strefy Rewitalizacji oraz
miejscowego planu rewitalizacji.
W art. 10 ust. 3 wskazano ponadto, że – pomimo zasadniczego znaczenia problemów
społecznych – w skład obszaru rewitalizacji możliwe jest włączenie terenów
niezamieszkałych (wykazujących się pozostałymi formami degradacji, takich jak tereny
poportowe, poprzemysłowe, powojskowe i pokolejowe), ale wyłącznie w przypadku,
gdy działania możliwe do przeprowadzenia na tych terenach przyczynią się
bezpośrednio do przeciwdziałania negatywnym zjawiskom społecznym, o których
mowa w art. 9 ust. 1. Stanowi to swojego rodzaju wyjątek od reguły przyjmowania za
podstawę zdegradowania problemów społecznych, jest jednak zasadne w przypadku
gdy obszary te mogą służyć osiągnięciu celów rewitalizacji i w sposób wyraźny
przeciwdziałać negatywnym zjawiskom społecznym.
16

Jak wskazano w art. 11 do uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i
obszaru rewitalizacji należy załączyć mapę umożliwiającą jednoznaczne wskazanie
nieruchomości wchodzących w skład obszaru rewitalizacji, sporządzoną z
wykorzystaniem treści mapy zasadniczej, a w przypadku jej braku, z wykorzystaniem
treści mapy ewidencyjnej. Ponadto dołącza się diagnozę, która potwierdza spełnienie
przez obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji przesłanek, o których mowa
odpowiednio w art. 9 ust. 1 i art. 10 ust. 1 i 3. Jeżeli w studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub innym dokumencie
strategicznym dotyczącym rozwoju gminy, przyjętym uchwałą rady gminy, określono
obszary charakteryzujące się cechami obszarów zdegradowanych lub obszarów
rewitalizacji, dopuszcza się podjęcie tej uchwały bez konieczności sporządzania i
załączenia do wniosku diagnozy. W takim przypadku do wniosku dołączenia wymaga
jedynie informacja o zawierającym diagnozę dokumencie.
W uchwale w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji
rada gminy może ustanowić szczególne regulacje, mające na celu zabezpieczenie
prawidłowego programowania i realizacji rewitalizacji. Pierwszą z nich jest
ustanowienie prawa pierwokupu w odniesieniu do wszystkich nieruchomości
znajdujących się na obszarze rewitalizacji, drugą zaś – ograniczenie lub zakaz
wydawania dla obszaru rewitalizacji decyzji o warunkach zabudowy. Gmina może
ustanowić na obszarze rewitalizacji zakaz wydawania ww. decyzji, jeżeli stan jego
zagospodarowania oraz stopień pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania
przestrzennego wskazują, że nieustanowienie zakazu może doprowadzić do
niekorzystnych zmian w zagospodarowaniu obszaru, pogłębiających negatywne
zjawiska, które są podstawą do wyznaczenia tego obszaru rewitalizacji. Ograniczenia te,
w przedmiotowej uchwale, wygasają, jeżeli gmina w ciągu 2 lat od dnia wejścia w życie
uchwały nie podejmie uchwały w przedmiocie Specjalnej Strefy Rewitalizacji, w której
wymienione regulacje można powtórzyć (patrz: uzasadnienie rozdz. 5 oraz zmian w
ustawie o gospodarce nieruchomościami w zakresie prawa pierwokupu).
Rozdział 4 – Gminny program rewitalizacji
Przepisy rozdziału 4 regulują gminny program rewitalizacji (dalej jako: GPR), który –
zgodnie z art. 2 ust. 1, stanowi podstawę prowadzenia rewitalizacji. GPR przyjmowany
jest przez radę gminy w formie uchwały, nie stanowiąc aktu prawa miejscowego
17

(art. 19), lecz dokument o charakterze aktu kierownictwa wewnętrznego, wiążący
organy gminy w podejmowanych działaniach. GPR stanowi również podstawę do
wydania szeregu aktów prawa miejscowego, takich jak: uchwała w sprawie Specjalnej
Strefy Rewitalizacji oraz miejscowy plan rewitalizacji.
Uchwalenie GPR, a przez to wykonywanie przez gminę zadań własnych, o których
mowa w art. 3 ust. 1, jest fakultatywne, jednak gmina, chcąc realizować te zadania
własne, może to robić wyłącznie na podstawie przepisów ustawy (uwzględniając
przepis przejściowy zawarty w art. 55). GPR sporządza się dla obszaru rewitalizacji, a
w przypadku gdy dzieli się on na podobszary – dla każdego z nich osobno.
W art. 15 ust. 1 ustanowiono zakres przedmiotowy GPR – ustalenia stanowiące
podstawę prowadzenia rewitalizacji. W zakresie zawartości części realizacyjnej GPR
należy zwrócić uwagę na wymóg umieszczenia w niej listy szczególnie tych
przedsięwzięć rewitalizacyjnych (art. 15 ust. 1 pkt 5 lit. a), które są planowane, a ich
znaczenie dla sukcesu procesu rewitalizacji jest podstawowe. Obok przedsięwzięć
rewitalizacyjnych zawartych w GPR (art. 15 ust. 1 pkt 5 lit. a) należy wspomnieć o
ogólnej charakterystyce pozostałych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które z GPR
wynikają bądź będą wynikały w przyszłości (art. 15 ust. 1 pkt 5 lit. b), a nie mogą być
szczegółowo zaplanowane na etapie uchwalania GPR. Przedsięwzięcia te mieszczą się
w kierunkach działań określonych w GPR. Istotne jest również zamieszczenie w GPR
szeregu postanowień dotyczących prawnych uwarunkowań realizacji programu, w tym
w zakresie Specjalnej Strefy Rewitalizacji, koniecznych zmian w studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz wykonania
GPR w części planistycznej, za pomocą miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, w tym miejscowych planów rewitalizacji.
Przepis art. 15 ust. 1 pkt 5 opisuje przedsięwzięcie rewitalizacyjne, które stanowi formę
działania podmiotów prowadzących rewitalizację, nakierowane na wyprowadzenie
obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego. Mogą to być przedsięwzięcia służące
realizacji celu publicznego lub przedsięwzięcia prywatne (art. 15 ust. 2). Z uwagi na
wielowątkowość i złożoność rewitalizacji, jako procesu obejmującego wiele dziedzin
polityki publicznej, zachowano otwartą formułę przedsięwzięcia, którym może być
zarówno realizacja danej inwestycji (np. przebudowa, remont budynku), poprawa
dostępności do infrastruktury technicznej na danym obszarze (np. wyposażenie
18

dzielnicy w sieć ciepłowniczą), jak i program działań społecznych, edukacyjnych,
kulturalnych. Wskazać należy jedynie przykładowo, że przedsięwzięciem może być w
szczególności zamierzenie budowlane (w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego)
lub przedsięwzięcie, o którym mowa w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w
ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Jednocześnie, gdy
wynika to ze specyfiki przedsięwzięcia, może być ono realizowane również poza
obszarem rewitalizacji.
Jak wspomniano powyżej, należy podkreślić, że zawarcie przedsięwzięcia
rewitalizacyjnego w GPR jest podstawą do stosowania przy jego realizacji specjalnych
rozwiązań prawnych obowiązujących na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji.
W art. 15 ust. 4 rozwinięto wspomnianą wcześniej zasadę włączenia społecznego,
uregulowaną w art. 3 ust. 2 pkt 2. Zgodnie z przepisem, w przypadku gdy w związku z
rewitalizacją następuje czasowa lub trwała zmiana miejsca zamieszkania osób, na
położone poza obszarem rewitalizacji, zaplanowane w gminnym programie rewitalizacji
działania obejmują również te osoby. Wymogi związane z zapobieganiem wykluczeniu
uwzględnia się, w szczególności kształtując wysokość czynszów i innych opłat
dotyczących mieszkaniowego zasobu gminy. Przepis art. 15 ust. 4 nie narusza
przepisów regulujących właściwość miejscową organów administracji publicznej.
W art. 16 ust. 1 zawarto regulację, dotyczącą kwalifikowanej postaci współpracy, o
której mowa w art. 3 ust. 3. Zgodnie z tym przepisem, zamieszczenie w gminnym
programie rewitalizacji przedsięwzięcia rewitalizacyjnego, które stanowi zadanie
podmiotu publicznego innego niż gmina, wymaga zgody podmiotu właściwego do
realizacji przedsięwzięcia. Według art. 16 ust. 2, po wyrażeniu zgody, na podmiocie
tym ciąży obowiązek jego realizacji na warunkach określonych w gminnym programie
rewitalizacji.
W art. 17 zawarto procedurę opracowywania i uchwalania GPR. Rada gminy uchwala
GPR z własnej inicjatywy albo na wniosek wójta. Sporządzanie GPR następuje z
zachowaniem zasad partycypacji, opisanych w rozdziale 2. Projekt GPR podlega
również zaopiniowaniu przez szereg organów i podmiotów, w tym Komitet
Rewitalizacji (o ile został już powołany na tym etapie). GPR lub jego zmiana będzie
podlegać przeprowadzeniu strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w
19

przypadkach określonych przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w
ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Kwalifikacja do
przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dokonywana
będzie na podstawie art. 46 pkt 2 i 3 lub art. 47 ustawy ooś.
W celu zapewnienia sprawnego przebiegu procesu opiniowania w art. 18 uregulowano
sposób jego przeprowadzania, wskazując na termin wydania opinii oraz skutki jego
niedotrzymania. Opinie wyrażane do projektu GPR stanowią niewiążące gminy
stanowiska podmiotów je wydających.
Przepis art. 20 reguluje procedurę dostosowania studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy do ustaleń wynikających z gminnego
programu rewitalizacji, w szczególności w zakresie wyznaczenia w studium obszaru
zdegradowanego. W ust. 3 dopuszczono jednoczesne prowadzenie postępowania w
przedmiocie zmiany studium oraz w przedmiocie uchwalenia bądź zmiany miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego, zastrzegając, że uchwalenie zmiany studium
następuje przed wyłożeniem do publicznego wglądu projektu miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego bądź jego zmiany. Z kolei w ust. 4 wskazano, że
postępowanie w przedmiocie zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy oraz zmiany miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego można wszcząć przed uchwaleniem gminnego
programu rewitalizacji, a po wyznaczeniu, w drodze uchwały, obszaru rewitalizacji. W
takim przypadku uchwalenie zmiany studium następuje po uchwaleniu gminnego
programu rewitalizacji.
Regulację dotyczącą powiązania przedsięwzięć rewitalizacyjnych zawartych w GPR z
polityką finansową gminy wyrażoną w wieloletniej prognozie finansowej zawarto w
art. 21, nakazującym gminie wprowadzenie przedsięwzięcia rewitalizacyjnego
zawartego w GPR, służącego realizacji zadań własnych gminy, do załącznika do
wieloletniej prognozy finansowej gminy, o którym mowa w art. 226 ust. 3 ustawy o
finansach publicznych (patrz również: zmiany w tej ustawie).
W przepisie art. 22 uregulowano dalsze etapy funkcjonowania GPR, tj. obowiązek
okresowej oceny jego aktualności oraz, ewentualnej, jeżeli wynika to z
przeprowadzonej oceny, aktualizacji, dokonywanej przez wójta. Zasada partycypacji
20