Rządowy projekt ustawy o rewitalizacji

szereg uprawnień związanych z realizacją tej idei. Z punktu widzenia rewitalizacji
szczególnie ważne są przepisy dotyczące prawa do informacji dla każdego obywatela, w
tym prawa do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób
pełniących funkcje publiczne (art. 61), a także dialogu społecznego, w tym potrzeby
dialogu oraz współpracy różnych grup społecznych (art. 20). Istnieje także szereg
innych dokumentów) odwołujących się do tego terminu, a partycypacja jest w nich
rozumiana jako uczestnictwo obywateli w procesach zarządzania publicznego.
Uczestnictwo to może przybierać różne formy, które różnią się zakresem wpływu
mieszkańców na podejmowane decyzje w zależności od stopnia i zakresu gotowości
władz publicznych do uznania roli mieszkańców w tych procesach. W rewitalizacji, ze
względu na jej kompleksowy charakter i przedmiot działania – wieloaspektowy kryzys
dotykający przede wszystkim społeczności zamieszkujących obszar zdegradowany –
konieczne jest, aby partycypacja społeczna przybierała jak najpełniejszą formę
angażowania interesariuszy. Wyrazem tego podejścia w ustawie jest ustanowienie
generalnej zasady, że partycypacja społeczna jest niezbędnym elementem działań
rewitalizacyjnych, od etapu projektowania tych działań, przez ich realizację aż po ocenę
przeprowadzonego procesu (patrz art. 2 – pojęcie rewitalizacji).
W związku z tym w art. 5 ust. 1 ustawy ustanowiono generalną zasadę, że
przygotowanie, prowadzenie i ocena rewitalizacji musi przebiegać w sposób
zapewniający aktywny udział interesariuszy. W ust. 2 wskazano, na czym polega
zapewnienie partycypacji społecznej w zakresie przygotowania, prowadzenia i oceny
rewitalizacji. Z jednej strony działania te zapewniają lepszą diagnozę sytuacji i
pełniejszą analizę potrzeb, pozwalając podjąć trafniejsze decyzje i uzyskać społeczny
konsensus wokół proponowanych rozwiązań. Dzięki społecznej akceptacji zmian
zwiększa się szansa na utrzymanie trwałości rezultatów interwencji i minimalizację
społecznych konfliktów. Z drugiej strony bezpośrednie uczestnictwo interesariuszy w
procesie kształtowania zmian bezpośrednio związanych z podnoszeniem jakości życia
może się przełożyć na zwiększenie wiedzy wśród uczestników procesu, pogłębienie ich
identyfikacji z miejscem, a także podniesienie poziomu motywacji związanej z

3) M.in.: dokumenty opracowane przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji we współpracy z
partnerami społecznymi i odnoszące się do zasad prowadzenia konsultacji w ramach prac nad
Kodeksem Konsultacji i Siedmioma Zasadami Konsultacji czy dokumenty, które zostały opracowane w
ramach projektu „Decydujmy razem” prowadzone w partnerstwie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego
z sześcioma partnerami społecznymi.
11

aktywnością społeczną. Ważnym aspektem jest także podniesienie wiedzy wszystkich
interesariuszy o procesie rewitalizacji (w tym jej istocie, celach i sposobach ich
osiągania) oraz wszelkie działania ukierunkowane na wspieranie działań i inicjatyw
(szczególnie tych oddolnych). Działania z zakresu partycypacji społecznej mają
obejmować wszystkich mieszkańców, właścicieli i zarządców nieruchomości na
obszarze rewitalizacji, a także podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić tam
działalność gospodarczą i społeczną.
Art. 6 ustawy zawiera regulacje dotyczące konsultacji społecznych. Konsultacje
społeczne to sposób uzyskiwania opinii, stanowisk, propozycji itp. od instytucji i osób,
których w pewien sposób dotkną, bezpośrednio lub pośrednio, skutki proponowanych
przez administrację działań. Konsultacje społeczne są ważnym elementem procesu
partycypacji społecznej w procesach rewitalizacji i muszą być przeprowadzane z
uwzględnieniem zasad zawartych w tym przepisie.
W art. 6 ust. 3 ustawy sprecyzowano możliwe do wykorzystania formy konsultacji
społecznych. Należy do nich szeroka paleta możliwości służących budowaniu dialogu i
zacieśnianiu współpracy. Jako formę obowiązkową art. 6 wskazuje zbieranie uwag w
postaci papierowej lub elektronicznej za pomocą środków komunikacji elektronicznej,
w tym poczty elektronicznej lub formularzy zamieszczonych na stronie podmiotowej
Biuletynu Informacji Publicznej gminy poprzedzone publicznym zaproszeniem do
składania tych uwag. Do form dodatkowych, z których co najmniej dwie muszą być
wykorzystane w procesie konsultacji, należą: spotkania, debaty, warsztaty, spacery
studyjne (spotkania terenowe, które łączą w sobie elementy zwiedzania, wykładu o
terenie, dyskusji i bieżącego zbierania uwag ustnych itp.), ankiety, wywiady,
wykorzystanie grup przedstawicielskich lub zbieranie uwag ustnych, poprzedzone
publicznym zaproszeniem do ich składania. Art. 6 ust. 2 ustawy zobowiązuje podmiot
prowadzący konsultacje społeczne do zachowania co najmniej 7-dniowego terminu
powiadomienia o formach prowadzonych konsultacji przed jej przeprowadzeniem, a
także wyboru sposobów komunikacji umożliwiających dotarcie do jak najszerszego
grona interesariuszy. Zasadę tę uważa się za zachowaną w wystarczającym stopniu w
przypadku obwieszczenia na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej
urzędu gminy. Mają tam również być zamieszczane dokumenty poddawane
12

konsultacjom społecznym, a także sprawozdania z przebiegu konsultacji oraz
zestawienia uwag pisemnych wraz ze sposobem odniesienia się do nich.
W ramach konsultacji społecznych należy dążyć do możliwie optymalnego stopnia
spójności rozstrzygnięć w zakresie rewitalizacji z oczekiwaniami interesariuszy
zaangażowanymi w ten proces. Za inicjowanie i prowadzenie konsultacji społecznych
odpowiedzialny jest organ wykonawczy gminy. W czasie prowadzenia konsultacji
społecznych niezbędne jest dołożenie wszelkich starań, aby objąć nimi możliwie
szerokie grono interesariuszy. Organ prowadzący konsultacje społeczne dba o to, aby
treści podlegające konsultacjom były sformułowane w sposób powszechnie zrozumiały,
wykorzystując do tego celu wizualizacje, skróty i omówienia treści językiem
niespecjalistycznym. W efekcie treści poddawane konsultacjom są w atrakcyjnej formie
i zachęcającej interesariuszy do zaangażowania w konsultacje.
Podmiot prowadzący konsultacje społeczne zobowiązany jest do niezwłocznego
opracowania i publikacji dokumentów podsumowujących przebieg każdej z faz
konsultacji, wskazując w nich miejsce i czas jej przeprowadzenia oraz omawiając
przebieg. Poza udostępnianiem informacji na stronie BIP oraz wykorzystaniem innych,
adekwatnych dla danego obszaru sposobów komunikacji, na żądanie osób
zainteresowanych, dokumenty należy udostępnić w formie papierowej w siedzibie
urzędu gminy.
Konsultacje społeczne, aktywna współpraca i udostępnianie interesariuszom
możliwości podejmowania inicjatywy są ważnymi elementami budowania zaufania
społecznego i zachęty współuczestnictwa społeczności w całym procesie rewitalizacji.
Z tego względu przepisy ust. 10 wskazują na to, że działania konsultacyjne, o ile tylko
jest to możliwe, powinny być prowadzone na obszarze rewitalizacji. Takie podejście ma
umożliwić i zachęcić szczególnie mieszkańców tego obszaru do jak najaktywniejszego
włączenia się w proces rewitalizacji.
W odpowiedzi na potrzebę wzmacniania dialogu między różnymi grupami
interesariuszy procesu rewitalizacji przepis art. 7 przewiduje obowiązek powołania
Komitetu Rewitalizacji, pełniącego funkcję opiniodawczo-doradczą dla wójta. W
przypadku gdy w gminie wyznaczono podobszary rewitalizacji, dopuszcza się
powołanie Komitetów Rewitalizacji dla każdego z podobszarów. Podstawowe zasady
dotyczące składu oraz działania Komitetu Rewitalizacji w drodze uchwały określa rada
13

gminy, uwzględniając cel i funkcję Komitetu oraz zapewniając reprezentatywny udział
interesariuszy, przed uchwaleniem gminnego programu rewitalizacji lub najpóźniej w
terminie 3 miesięcy po jego uchwaleniu. Komitet powoływany jest przez wójta
niezwłocznie po uchwaleniu zasad wyznaczania składu i działania Komitetu. Jeżeli
zasady działania i składu Komitetu zostały określone przed uchwaleniem gminnego
programu rewitalizacji, a gmina określa w programie zmiany w zasadach jego
funkcjonowania, w tym dotyczące powołania Komitetu Rewitalizacji dla podobszaru
rewitalizacji objętego tym programem, uchwała regulująca zasady wyznaczania składu i
działania Komitetu musi być niezwłocznie dostosowana do zmian. Wójt zmienia
również zarządzenie powołujące Komitet.
Urząd obsługujący wójta zapewnia obsługę organizacyjną Komitetu. W art. 7 ust. 8
przewidziano zasadę, zgodnie z którą, w przypadku gdy Komitet zajmuje stanowisko w
drodze głosowania, przedstawiciele gminy, gminnych jednostek organizacyjnych oraz
gminnych osób prawnych nie biorą udziału w głosowaniu, jeżeli dotyczy ono
dokumentów, których opracowanie jest zadaniem wójta. Ma to na celu wyeliminowanie
sytuacji, w której członek Komitetu z ramienia gminy stawiany jest w sytuacji konfliktu
interesów.
Rozdział 3 – Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji
W art. 8 wprowadzono uchwałę w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i
obszaru rewitalizacji, która, zgodnie z art. 13, stanowi akt prawa miejscowego. Jej
uchwalenie może nastąpić na wniosek wójta albo z urzędu. W art. 9 ust. 1 zdefiniowano
obszar zdegradowany jako obszar gminy, znajdujący się w stanie kryzysowym z
powodu koncentracji negatywnych zjawisk, przy czym najistotniejsze jest wskazanie na
zjawiska ze sfery społecznej, które wystąpić muszą w każdym przypadku. Pozostałe
zjawiska, ze sfery gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz
technicznej, mają w stosunku do nich charakter uzupełniający, składając się na
wielowątkowy charakter degradacji, która jednak zawsze musi zawierać w sobie
element społeczny.
W definicji wskazano ponadto na przykładowe rodzaje negatywnych zjawisk w
poszczególnych sferach. I tak dla zjawisk społecznych wskazano na: bezrobocie –
niemożność znalezienia pracy przez osoby deklarujące chęć i zdolne do podjęcia
zatrudnienia, również w niepełnym wymiarze godzin; ubóstwo – traktowane zarówno
14

jako kategoria prawna, na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163 i 693), jak również wartość relatywna, obliczona
w oparciu o dane dla poszczególnych gmin; przestępczość – określana np. na podstawie
rodzajów popełnianych przestępstw, częstości ich występowania, udziału przestępców
w ogólnej liczbie ludności; problemy edukacyjne – traktowane jako niezadowalające
wyniki w nauce (wyniki testów, oceny roczne itp.), problemy w realizacji programów
nauczania, rozkład stopnia wykształcenia wśród osób dorosłych; niski kapitał społeczny
– oznaczający słabo wykształcone relacje wewnątrz społeczności lokalnej, np. poziom
zaufania, zasady współżycia społecznego, zdolność do współdziałania i sieć powiązań
między poszczególnymi jednostkami; niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu
publicznym i kulturalnym – np. frekwencja wyborcza, niewielki odsetek mieszkańców,
którzy biorą udział w wydarzeniach kulturalnych (np. odwiedzają wystawy sztuki,
teatry, ale także biorą udział w imprezach masowych). Dla sfery gospodarczej
wymieniono: niski stopień przedsiębiorczości, słabą kondycję lokalnych
przedsiębiorstw wyrażoną np. w wielkości obrotów i zgromadzonym majątku czy sieci
kontaktów biznesowych; dla sfery środowiskowej: przekroczenie standardów jakości
środowiska, obecność odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi bądź
stanu środowiska; dla sfery przestrzenno-funkcjonalnej: niewystarczające wyposażenie
w infrastrukturę techniczną i społeczną (np. przedszkola i szkoły, obiekty ochrony
zdrowia, instytucje kultury, ośrodki sportowe i rekreacyjne itp.), brak dostępu do
podstawowych usług lub ich niską jakość, niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych
do zmieniających się funkcji obszaru, niski poziom obsługi komunikacyjnej (w tym
dostęp do środków komunikacji publicznej, sieci drogowej, ciągów i przejść pieszych),
deficyt lub niską jakość terenów publicznych; zaś dla sfery technicznej: degradację
stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym,
brak wyposażenia w rozwiązania techniczne umożliwiające efektywne korzystanie z
obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony
środowiska.
W przepisie art. 9 ust. 2 zastrzeżono, że obszar zdegradowany nie musi mieć charakteru
jednego zwartego obszaru, lecz może być podzielony na podobszary położone w
różnych częściach gminy (nieposiadające punktów stycznych). Ma to na celu lepsze
uwzględnienie specyfiki stanów kryzysowych występujących w gminach, przy czym
15