Rządowy projekt ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego

nie będzie też stanowić większego obciążenia sądów, ponieważ liczba takich
postępowań nie powinna przekroczyć 85 rocznie. Jednocześnie, aby zmniejszyć liczbę
postępowań sądowych w takich sprawach, projektodawca przewiduje w art. 113 zmianę
delegacji ustawowej do określenia wzoru karty zgonu. Znaczna bowiem część spraw
o uzupełnienie aktu zgonu o datę i godzinę zgonu może być generowana przez fakt, iż
aktualnie wpisuje się do karty zgonu jedynie datę lub godzinę zgonu dla dziecka do 1.
roku życia. Określenie nowego wzoru karty zgonu powinno przyczynić się do
ograniczenia liczby spraw o uzupełnienie aktu zgonu o datę i godzinę zgonu.
Przedkładany projekt nie przewiduje zasadniczych zmian w procedurze unieważnienia
aktu lub zamieszczonej w nim wzmianki, z tym że zrezygnowano z dotychczasowego
administracyjnego trybu unieważniania aktów stanu cywilnego, uznając iż skoro akty
prowadzone będą w systemie teleinformatycznym, to nie powinno dojść do
sporządzenia kilku aktów stwierdzających to samo zdarzenie. Tak jak obecnie,
właściwym do unieważnienia aktu lub umieszczonej w nim wzmianki będzie, co do
zasady, sąd powszechny w przypadku gdy akt stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą
lub uchybienia powstałe przy sporządzaniu aktu zmniejszają jego moc dowodową.
W trybie sądowym, uprawnionymi do złożenia wniosku o unieważnienie aktu, będą,
analogicznie do dzisiejszych rozwiązań, osoba zainteresowana, prokurator i kierownik
urzędu stanu cywilnego. Także sąd będzie postanawiał o sporządzeniu nowego aktu
stanu cywilnego w następstwie przeprowadzenia procedury unieważniania aktu.
Unieważniony akt będzie wyłączony spod obowiązku jego ujawnienia, nie będą też
wydawane z niego odpisy. Jedynie na żądanie sądu, na wniosek osoby, której akt
dotyczy, lub na wniosek osoby mającej interes prawny kierownik urzędu stanu
cywilnego, który sporządził unieważniony akt, będzie mógł wydać odpis zupełny tego
aktu (art. 42 projektu ustawy).
Wzmiankę dodatkową dołączoną do niewłaściwego aktu stanu cywilnego będzie mógł
unieważnić, z urzędu lub na wniosek osoby, której akt dotyczy, kierownik urzędu stanu
cywilnego. Unieważnienie wzmianki dodatkowej będzie czynnością materialno-
-techniczną.
Rozdział 5. Wydawanie dokumentów z rejestru stanu cywilnego
W związku z wprowadzeniem rejestru stanu cywilnego, prowadzonego w systemie

22







teleinformatycznym, uregulowano procedurę wydawania dokumentów z tego rejestru
(art. 44–50 projektu ustawy). Istotę regulacji stanowi określenie rodzaju dokumentów
wydawanych na podstawie aktów stanu cywilnego, postaci ich wydawania oraz kręgu
podmiotów uprawnionych do ich uzyskania. Choć dotychczas materia wydawania
dokumentów z rejestru stanu cywilnego nie była objęta przepisami ustawy z dnia
29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, to jednak zaproponowane
rozwiązania bazują na dotychczasowych regulacjach.
Z rejestru stanu cywilnego będą wydawane odpisy zupełne i skrócone aktów stanu
cywilnego, zaświadczenie o stanie cywilnym oraz zaświadczenie o zamieszczonych lub
niezamieszczonych w rejestrze danych dotyczących wskazanej osoby, które zastąpi
obecnie funkcjonujące w obrocie prawnym zaświadczenie dotyczące ksiąg stanu
cywilnego (art. 44 ust. 1 projektu ustawy). Ponadto z rejestru stanu cywilnego będzie
wydawane zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim obywatel polski
i cudzoziemiec, którego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 4 lutego 2011r. – Prawo
prywatne międzynarodowe, możność zawarcia małżeństwa jest oceniana na podstawie
prawa polskiego, będą mogli zawrzeć związek małżeński poza granicami RP. Kwestie
związane z wydaniem tego zaświadczenia są uregulowane w rozdziale „Akt
małżeństwa” (art. 82 projektu ustawy).
Termin ważności wymienionych zaświadczeń będzie wynosił sześć miesięcy od daty
ich sporządzenia (art. 44 ust. 4 i art. 82 ust. 6 projektu ustawy)
Istotną nowością, która ułatwi obywatelom pozyskiwanie danych z rejestru
państwowego, jest możliwość wydawania dokumentów w postaci dokumentu
elektronicznego opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym
przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu kierownika urzędu stanu cywilnego
lub upoważnionego pracownika. Powinno to przyczynić się do skrócenia i usprawnienia
czynności urzędowych związanych z wydawaniem obywatelowi żądanych
dokumentów.
Prawo uzyskania odpisów aktów stanu cywilnego oraz zaświadczeń o zamieszczonych
lub niezamieszczonych w rejestrze stanu cywilnego danych dotyczących wskazanej
osoby będzie przysługiwało osobie, której akt dotyczy, albo jej małżonkowi,
wstępnemu, zstępnemu, rodzeństwu, przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi,

23







osobie, która wykaże w tym interes prawny, sądowi, prokuratorowi, a także
organizacjom społecznym, o ile będzie to zgodne z ich celami statutowymi i będzie za
tym przemawiał interes społeczny, a także organy administracji publicznej, jeżeli będzie
to konieczne do realizacji ich ustawowych zadań.
Zgodnie z założeniami do projektu ustawy przyjętymi w dniu 2 lipca 2013 r. przez Radę
Ministrów, wprowadzenie zaświadczenia o stanie cywilnym podyktowane jest
koniecznością wiarygodnego poświadczania stanu cywilnego osoby na podstawie
rejestru stanu cywilnego w związku z art. 2 przedkładanej ustawy, definiującym stan
cywilny osoby. Celem jest miarodajne i aktualne udokumentowanie stanu cywilnego
osoby, zarówno przed organami krajowymi, jak i zagranicznymi, na użytek wielu
spraw, m.in. podatkowych, ubezpieczeniowych, socjalnych. Równocześnie przepisy
ustawy określają procedurę poprzedzającą wydanie zaświadczenia, w tym, podmiot
uprawniony do złożenia wniosku, właściwość kierownika urzędu stanu cywilnego, treść
zaświadczenia, okres jego ważności (6 miesięcy od daty sporządzenia), wysokość
opłaty skarbowej za jego wydanie (38 zł), delegację do określenia jego wzoru oraz
wskazują na ministra właściwego do spraw wewnętrznych jako podmiot zobowiązany
do zaopatrzenia kierowników urzędów stanu cywilnego w formularze zaświadczeń.
Dodatkowo we wniosku o wydanie zaświadczenia znajdzie się klauzula zastępująca
pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, co ma
na celu uwiarygodnienie podawanych danych w sytuacji, gdy osoba dokonała zmiany
stanu cywilnego i posiada zagraniczny akt stanu cywilnego, a nie uwidoczniła tego w
polskim systemie rejestracji stanu cywilnego. Taka konstrukcja procedury pozwala na
pełne i wiarygodne postępowanie zamykające proces ustalania stanu cywilnego danej
osoby. Zaświadczenie o stanie cywilnym ma uniwersalny charakter i jako jeden
dokument zastąpi przekładanie wielu odpisów aktów stanu cywilnego dotyczących
jednej osoby, co uprości postępowanie oraz zmniejszy koszty po stronie obywatela.
Wydanie zaświadczenia na podstawie przepisów ustawy będącej lex specialis
spowoduje pewność prawną dokumentu co do zawartych w nim danych,
w przeciwieństwie do zaświadczenia, które miałoby być wydawane na podstawie
art. 218 k.p.a., który nie określa ani procedury, ani treści zaświadczenia, nie dając tym
samym gwarancji spójnego postępowania wszystkich kierowników urzędów stanu

24







cywilnego i w konsekwencji wiarygodności danych. Mogłoby to w efekcie prowadzić
do różnorodnego postępowania organów oraz niezadowolenia obywateli.
Zaświadczenie o stanie cywilnym będzie wydawane tylko na wniosek i tylko osobie,
której dotyczy, w przeciwieństwie
do przepisów Kodeksu postępowania
administracyjnego, który rozszerza krąg podmiotowy wnioskodawców.
Wniosek o wydanie odpisu lub każdego z wymienionych w art. 44 ust. 1 projektu
ustawy zaświadczeń będzie można złożyć do wybranego kierownika urzędu stanu
cywilnego. Istotne novum stanowią zmiany w treści odpisów skróconych aktów stanu
cywilnego. Dopuszczalność nadawania dziecku imienia obcego niezależnie od
obywatelstwa oraz narodowości rodziców czy też imienia niewskazującego na płeć, ale
powszechnie przypisanego do danej płci, zaważyła na uwzględnieniu w katalogu
danych zamieszczanych w odpisie skróconym aktu urodzenia informacji o płci.
Ponadto, uwzględniając, że po sporządzeniu aktu małżeństwa wskutek administracyjnej
zmiany nazwiska może nastąpić zmiana nazwiska małżonka, jak i biorąc pod uwagę
uprawnienie małżonka rozwiedzionego do powrotu do nazwiska, jakie nosił przed
zawarciem małżeństwa, odpis skrócony aktu małżeństwa będzie zawierał również
nazwisko małżonków, jeśli jest ono inne od nazwiska noszonego po zawarciu
małżeństwa.
Projektodawca, określając zakres danych zamieszczanych w odpisach zupełnych
i skróconych odrębnie dla każdego rodzaju aktu stanu cywilnego, wyodrębnił
dodatkowo dwa odpisy:
− odpis skrócony aktu urodzenia martwego dziecka – w celu zapewnienia osobie
występującej o rejestrację urodzenia dziecka nieodpłatnego dokumentu
zawierającego informację o martwym urodzeniu,
− odpis zupełny aktu zgonu osoby o nieustalonej tożsamości – dokument wydawany
z urzędu stanu cywilnego bezpośrednio po rejestracji zgonu, który ze względu na
brak danych identyfikujących osobę zmarłą zawiera opis osoby zmarłej i rzeczy przy
niej znalezionych.
Zasadą będzie wydawanie z urzędu po dokonaniu rejestracji zdarzenia jednego odpisu
aktu stanu cywilnego. Ze względu na szeroki dostęp różnych podmiotów do rejestru
PESEL wydaje się, że nie ma konieczności wydawania większej liczby odpisów aktów

25







stanu cywilnego. Poza tym obecna praktyka wskazuje, że o ile odpis jest wymagany do
załatwiania niektórych spraw, to wystarczy jego okazanie, a nie złożenie (np. sprawy
becikowego).
Wyjątkiem będzie sytuacja, w której ze względu na niedostępność systemu
teleinformatycznego nie będzie można zarejestrować zgonu w rejestrze stanu cywilnego
w terminie wynikającym z przepisów, wtedy zostaną wydane dwa odpisy
sporządzonego aktu zgonu. Jeden odpis przeznaczony będzie dla osoby zgłaszającej
zgon, a drugi – w celu przekazania administracji cmentarza. Stosowne zmiany
przewidziano również w ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych (art. 113 projektu
ustawy).
Projekt ustawy zakreśla także ramy czasowe dla wydawania dokumentów z rejestru
stanu cywilnego – przez okres 100 lat od dnia sporządzenia aktu urodzenia, a przez
80 lat od daty sporządzenia aktu małżeństwa i aktu zgonu, przewidując jeden wyjątek
– prawo do uzyskania z rejestru stanu cywilnego po upływie wskazanych okresów
przechowywania odpisów aktów stanu cywilnego, jeżeli nie sporządzono aktu zgonu
dla osoby, której dokumenty te dotyczą (art. 50 projektu ustawy).
Rozdział 6. Rodzaje aktów stanu cywilnego
W projekcie ustawy utrzymano zasadę, że rejestracji obowiązkowo podlegają wszystkie
urodzenia, małżeństwa i zgony mające miejsce w Rzeczypospolitej Polskiej.
W przypadku zdarzeń losowych, takich jak urodzenie i śmierć, podstawą tej rejestracji
będzie, co do zasady, odpowiednio karta urodzenia albo karta martwego urodzenia czy
też karta zgonu oraz właściwy protokół zgłoszenia zdarzenia (urodzenia bądź zgonu).
W przypadku małżeństwa, z wyłączeniem małżeństw wyznaniowych wywierających
skutki cywilne, dla rejestracji będzie wymagany protokół stwierdzający złożenie przez
małżonków oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. Wprowadzenie jako
generalnej reguły dokumentowania zgłoszenia urodzenia, zgonu czy zawarcia
małżeństwa w formie protokołu stanowi konsekwencję zmiany modelu prowadzenia
rejestracji stanu cywilnego z papierowej na elektroniczną, powodując, że osoby
uczestniczące w czynności będą składały swoje podpisy nie w akcie stanu cywilnego,
tak jak ma to miejsce dotychczas, lecz w protokole.

26