Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych

U Z A S A D N I E N I E

Uwagi ogólne

I. Zakres podmiotowy dyrektywy
1. Stosownie do art. 249 ust. 3 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską (TWE) dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do
którego jest adresowana. Z treści art. 249 ust. 3 TWE wynika, że
dyrektywa może być skierowana do wszystkich lub wybranych państw
członkowskich. Prowadzi to do wniosku, że w pierwszej kolejności
wymaga zbadania zakres podmiotowy Dyrektywy w kontekście oceny,
czy jej adresatem jest Polska.
2. Stosownie do art. 21 dyrektywy „Niniejsza Dyrektywa skierowana jest
do wszystkich Państw Członkowskich”. Nie ulega zatem wątpliwości,
że Polska jako państwo członkowskie jest adresatem Dyrektywy.

II. Granice swobody Polski w zakresie implementacji Dyrektywy
A. Ogólne założenia metodologiczne przyjęte przy tworzeniu projektu
1. Z cytowanego art. 249 ust. 3 TWE wynika, że dyrektywa wiąże
każde państwo członkowskie w zakresie celu, który powinien
zostać osiągnięty. Państwa członkowskie mają pozostawioną
swobodę co do wyboru form i metod (środków) prowadzących do
osiągnięcia celów dyrektywy. Swoboda w zakresie implementacji
dyrektywy jest zatem ograniczona celem jej wydania.
W odniesieniu do dyrektyw dotyczących m.in. prawa spółek
przyjmuje się bowiem, z powołaniem na art. 3 ust. 1 lit. h TWE, że
celem ich wydawania jest zbliżanie prawodawstwa państw
członkowskich w stopniu niezbędnym do funkcjonowania
wspólnego rynku.
2. Wymaga podkreślenia, że natura i cel Dyrektywy w sprawie
transgranicznego łączenia spółek wyłącza możliwość (pomijając
kwestie, czy zabieg taki byłby w ogóle uzasadniony) ustanawiania
bardziej rygorystycznych zasad transgranicznego łączenia spółki
z siedzibą na terytorium Polski z inną spółką z siedzibą na tery-
torium państwa członkowskiego w porównaniu do postanowień
Dyrektywy. Wprowadzenie bardziej restryktywnej regulacji krajowej
byłoby sprzeczne z zasadą swobody przedsiębiorczości (art. 43
i 48 TWE) i zasadą swobody przepływu kapitału (art. 56 TWE).
3. Należy zaznaczyć, że w przypadku Dziesiątej Dyrektywy nie
powstaje zasadniczo klasyczny dylemat dotyczący sposobu imple-
mentacji dyrektyw, sprowadzający się do wyboru między
wariantem pełnej harmonizacji a wariantem minimalistycznym
(harmonizacja tylko w takim zakresie, w jakim wymaga tego
dyrektywa). Z jednej strony, jak zostało już stwierdzone, Dyrektywa
nie zezwala bowiem na przyjęcie bardziej rygorystycznych zasad
od przewidzianych Dyrektywą, z drugiej zaś nie zawiera wielu
rozwiązań wariantowych. Możliwa jest więc tylko implementacja
pełna. Implementacja pełna nie ogranicza jednak zjawiska
konkurencji między krajowymi systemami prawa spółek, które
w ostatnich latach zyskuje coraz większe znaczenie w aksjologii
europejskiego prawa spółek. Nadrzędnym celem Dyrektywy jest
bowiem właśnie sprzyjanie konkurencji przez umożliwienie
spółkom z obszaru Wspólnoty pełnego wykorzystania swobody
przedsiębiorczości. Transgraniczne łączenie stanowi jeden ze
sposobów korzystania ze swobody przedsiębiorczości. Tym
niemniej w tych elementach, w których jest to możliwe, przy
tworzeniu niniejszego projektu zastosowano podejście, którego
istotę ilustruje stwierdzenie: „tyle harmonizacji, ile jest to
konieczne, i tak dużo konkurencji jak to jest możliwe”.

B. Założenie Dyrektywy co do granic swobody państw członkowskich
w implementacji Dyrektywy
1. Podstawowym celem Dyrektywy jest ułatwienie transgranicznego
łączenia różnych typów spółek kapitałowych podlegających prawu
różnych państw członkowskich na podstawie i w granicach

2
przepisów prawa krajowego, które miałyby zastosowanie
w przypadku łączenia spółek podlegających przepisom prawa
krajowego. Innymi słowy celem Dyrektywy jest „wymuszenie”
wprowadzenia do krajowych systemów prawa spółek regulacji
umożliwiających transgraniczne łączenie spółek w ramach rynku
Unii Europejskiej z minimalną ingerencją postanowień Dyrektywy
uzasadnioną celem nadrzędnym jakim jest zakończenie tworzenia
i umożliwienie funkcjonowania jednolitego i wspólnego rynku
(pkt 1-3 celów Dyrektywy ).
2. Wymaga podkreślenia, że pkt 2 celów Dyrektywy stanowi
wyraźnie, że „Przepisy Państw Członkowskich powinny
dopuszczać połączenie transgraniczne krajowej spółki kapitałowej
ze spółką kapitałową z innego Państwa Członkowskiego, jeżeli
prawo krajowe danych Państw Członkowskich dopuszcza łączenie
się tego typu spółek.”.
3. Przeprowadzona analiza uzasadnia wniosek, że ingerencja
przepisów Dyrektywy w przepisy krajowe o łączeniu spółek
ogranicza się do transgranicznego łączenia spółek w zakresie
niezbędnym do ustanowienia wspólnego minimalnego standardu
procedury łączenia i wynikających stąd konsekwencji. Przyjęcie
takiego rozwiązania znacznie ułatwiła wcześniejsza harmonizacja
prawa materialnego państw członkowskich, dokonana Trzecia
Dyrektywą Rady z dnia 9 października 1978 r. dotycząca łączenia
się spółek akcyjnych (Dz.Urz. WE L 295 z 20.10.1978, str. 36).
Wniosek ten potwierdza analiza kluczowego w tym zakresie
postanowienia art. 4 Dyrektywy i cytowanych celów Dyrektywy.
4. Swoboda państw członkowskich, w tym Polski, w regulacji
transgranicznego łączenia spółek, jest jednak, jak była mowa,
ograniczona zasadą swobody przedsiębiorczości i swobodnego
przepływu kapitału. Stosownie bowiem do pkt. 3 zd. 2 celów
Dyrektywy „ adne przepisy i formalności prawa krajowego, do
których odwołuje się niniejsza dyrektywa, nie powinny
wprowadzać ograniczeń swobody przedsiębiorczości lub

3
swobodnego przepływu kapitału, chyba że tego rodzaju
ograniczenia mogą być uzasadnione zgodnie z orzecznictwem
Trybunału Sprawiedliwości, a w szczególności wymogami dobra
ogólnego, i są one jednocześnie niezbędne i proporcjonalne do
osiągnięcia tego rodzaju wymogów nadrzędnych.”.

C.
Zakres podmiotowy Dyrektywy (zdolność do transgranicznego
łączenia)
1. Łączenia transgraniczne są dopuszczalne wyłącznie między typami
spółek kapitałowych, na których łączenie zezwala prawo krajowe
(art. 4 ust. 1 lit. a Dyrektywy w związku z pkt 2 celów Dyrektywy).
2. Zakres podmiotowy „zdolności łączeniowej” jest zatem tożsamy (nie
ulega rozszerzeniu ani ograniczeniu) w stosunku do zakresu
przewidzianego prawem krajowym. Punktem odniesienia jest więc
regulacja łączeń krajowych. Pozwala to zrealizować dyrektywę
niedyskryminującego traktowania spółek podlegających prawu
innych państw członkowskich, będącą fundamentem traktatowej
swobody przedsiębiorczości. Krajowe spółki kapitałowe i spółka
komandytowo-akcyjna mogą łączyć się z zagranicznymi spółkami
kapitałowymi w rozumieniu Dyrektywy w takim samym zakresie,
w jakim mogą to czynić między sobą spółki krajowe.

D. Zasady
wyznaczające kierunek implementacji Dyrektywy
1.
Zasada stosowania do transgranicznego łączenia prawa
właściwego dla każdej z łączących się spółek
1. Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. b zd. 1 Dyrektywy, o ile Dyrektywa
nie stanowi inaczej, spółka uczestnicząca w transgranicznym
łączeniu powinna spełnić wymagania wynikające z przepisów
właściwego dla niej prawa krajowego. Ta sama zasada
została sformułowana w pkt 3 zd. 1 celów Dyrektywy.
Przytoczone przepisy należy interpretować jako zawierające
zarówno normę prawa kolizyjnego, jak i normę prawa
materialnego.

4
2. Treścią normy prawa kolizyjnego jest przyporządkowanie
fuzji transgranicznej do zakresu statutu personalnego każdej
z łączących się spółek. Artykuł 4 ust. 1 lit. b zd. 1 Dyrektywy
zachowuje przy tym „neutralność”, tj. uwzględnia stosowanie
przez systemy prawa prywatnego międzynarodowego państw
Wspólnoty zarówno łącznika siedziby, jak i łącznika
inkorporacji, względnie innych rozwiązań. Dyrektywa nie
opowiada się za żadnym z tych łączników jako wyłącznie
miarodajnych dla określenia prawa właściwego dla fuzji
transgranicznej. Istota regulacji kolizyjnoprawnej Dyrektywy
sprowadza się zatem nie do determinowania prawa
właściwego za pośrednictwem łącznika wybranego przez
ustawodawcę wspólnotowego, ale do rozgraniczenia
zakresów miarodajnych statutów.
3. Norma prawa materialnego nakazuje z kolei stosowanie do
łączenia transgranicznego reguł wypracowanych dla łączeń
krajowych, z modyfikacjami wynikającymi z Dyrektywy („o ile
niniejsza dyrektywa nie stanowi inaczej”). Modyfikacje te
państwa członkowskie powinny implementować do prawa
krajowego. Zabieg zastosowany przez ustawodawcę
wspólnotowego rozstrzyga z jednej strony o celowości
implementacji Dyrektywy w Kodeksie spółek handlowych,
a nie w ustawie szczególnej, z drugiej zaś determinuje
generalne poddanie łączeń transgranicznych reżimowi łączeń
krajowych spółek kapitałowych.
4. Z zasady zgodności transgranicznego łączenia z prawem
wewnętrznym każdej z łączących się spółek wynika, że
warunkiem dopuszczalności transgranicznego łączenia
spółek jest spełnienie przez spółkę uczestniczącą
w transgranicznym łączeniu wymogów prawa właściwego ze
względu na jej statut personalny (prawa państwa
członkowskiego, któremu podlega spółka uczestnicząca
w transgranicznym łączeniu) dotyczących:

5