Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Europejską Agencją Kosmiczną w sprawie przystąpienia Polski do Konwencji o utworzeniu Europejskiej Agencji Kosmicznej i związanych z tym warunków, podpisanej w Warszawie dnia 31 lipca 2012 r., oraz Konwencji o utworzeniu Europejskiej Agencji Kosmicznej, sporządzonej w Paryżu dnia 30 maja 1975 r.

47 mln w skali roku. W 7 Programie Ramowym nie tylko potraktowano działalność
kosmiczną jako odrębny priorytet programowy, ale także zwiększono około
6-krotnie przeznaczane na niego środki – do 1,4 mld euro na lata

2007 – 2013 (około 280 milionów rocznie). Uwzględniając także inne projekty
(np. budowę systemu Galileo) UE w obecnej perspektywie finansowej przeznacza
ok. 4,9 mld euro na projekty kosmiczne, czyli 700 mln euro rocznie Polska swoim
udziałem ok. 3,2% w ogólnym budżecie UE proporcjonalnie solidarnie
współfinansuje unijne programy kosmiczne kwotą ok. 22,4 mln euro rocznie.
W aktualnym projekcie Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2014 – 2020 unijne
nakłady na działalność kosmiczną przedstawiają się następująco:
– Program Galileo – kwota 7,897 mld euro (przy polskim udziale 3,2% łącznie
252,7 mln euro, czyli 36,1 mln euro rocznie).
– Program GMES – kwota 5,841 mld euro. Na obecnym etapie prac nad budżetem
Komisja proponuje utworzenie specjalnego funduszu GMES z wkładów
finansowych ze wszystkich 27 państw członkowskich UE w oparciu o ich dochód
narodowy brutto (DNB). W tym wypadku polski wkład będzie wynosił 2,92%,
czyli 170,65 mln euro (24,38 mln euro rocznie).
– Horizon 2020 – proponowane nakłady na rozwój technologii kosmicznych to
1,737 mld euro (przy polskim udziale 3,2% łącznie 55,584 mln euro, czyli 7,940
mln euro rocznie).
Podsumowując, w latach 2014 – 2020 UE planuje wydać na działalność kosmiczną
łącznie 15,475 mld euro (3 razy więcej niż w bieżącej perspektywie finansowej),
z czego szacunkowy udział Polski wyniesie około 495 mln euro.
Unia Europejska realizuje swoją politykę kosmiczną w bliskiej współpracy
z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA), która zapewnia Komisji Europejskiej
fachowe zaplecze techniczne przy podejmowaniu strategicznych decyzji i następnie
w czasie procesu ich wdrażania w życie. Członkami ESA są obecnie wszystkie
państwa UE-15 oraz Szwajcaria, Norwegia, Republika Czeska i Rumunia. W obecnej
perspektywie finansowej (2007 – 2013) ESA odpowiada za budowę programu

5 Przemówienie J. M. Barroso „The ambitions of Europe in space”, Bruksela, 15 października 2009 r.
6 Projekt stanowiska RP w odniesieniu do dokumentu UE Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie realizacji i eksploatacji europejskich systemów radionawigacji
satelitarnej (COM(2011) 814), przyjęty przez Komitet do Spraw Europejskich 22 grudnia 2011 r.
7 Źródło: prezentacja Komisji Europejskiej, posiedzenie WP Space w dniu 7 lutego 2012r.
4



nawigacji satelitarnej Galileo, finansowanego z budżetu UE kwotą ok. 3,5 mld euro
oraz za tworzenie i nadzór nad kosmicznym komponentem programu GMES
(monitoring dla środowiska i bezpieczeństwa, ok. 0,8 mld euro z budżetu UE).
Zgodnie z projektem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
realizacji i eksploatacji europejskich systemów nawigacji satelitarnej na lata

2014 – 2020 UE ma powierzyć ESA (na mocy stosownej umowy delegującej)
funkcję „architekta systemu” odpowiedzialnego za badania, rozwój technologii oraz
wdrożenie i modernizowanie europejskiej infrastruktury GNSS. Według
komunikatów KE dotyczących programu GMES w latach 2014 – 2020 ESA ma
nadal być instytucją wiodącą dla rozwoju segmentu kosmicznego (z udziałem KE
i EUMETSAT-u w razie potrzeby). Agencja będzie również odpowiedzialna za
budowę kolejnej generacji satelitów dla organizacji EUMETSAT, do której Polska
przystąpiła w 2009 r. i do której wnosi coroczną składkę członkowską.
Polska, nie będąc członkiem ESA, praktycznie nie jest w stanie efektywnie
odzyskiwać znacznej części wnoszonych do UE i EUMETSAT-u składek
przeznaczanych na działalność kosmiczną, które zgodnie z umowami przekazywane
są do ESA na realizację wspólnych programów. Polscy przedsiębiorcy oraz
instytucje naukowo-badawcze (czyli tzw. sektor kosmiczny), mimo potencjału
i możliwości ocenionych pozytywnie w ramach ewaluacji ESA i wykazywanych
chęci, finansowo może uczestniczyć i współpracować zaledwie w ułamku unijnego
programu kosmicznego, natomiast ma bardzo ograniczony dostęp do kontraktów
ESA związanych z tymi programami UE. Nasze przedsiębiorstwa dysponują często
niezbędnym potencjałem naukowo-technologicznym i są konkurencyjne cenowo, ale
są pozbawione praktycznej wiedzy o mechanizmach funkcjonowania ESA, nie znają
jej procedur i wymogów administracyjnych i nie mogą się wykazać doświadczeniem

8 „Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on the implementation and
exploitation of European satellite navigation systems– Partial general approach”, doc. 10189/12,
Brussels, 30 May 2012.
9 „Communication from the Commission on the European Earth monitoring programme (GMES) and
its operations (from 2014 onwards)”, Brussels, 30.11.2011, COM(2011) 831 final oraz
„Communication from the Commission on the establishment of an Intergovernmental Agreement for
the operations of the European Earth monitoring programme (GMES) from 2014 to 2020”, Brussels,
11.5.2012COM(2012) 218 final.
10 W „otwartych” konkursach 7 PR w priorytecie „przestrzeń kosmiczna” Polska ma wskaźnik sukcesu
dwukrotnie wyższy od średniej dla całego programu, ale w praktyce nie uczestniczy w konkursach
7 PR zarządzanych przez ESA, w tym na budowę segmentu kosmicznego GMES, oraz w budowie
systemu nawigacyjnego Galileo.
5



w realizacji projektów dla Agencji, której polityka przemysłowa ukierunkowana jest
preferencyjnie na jej członków. Oznacza to nie tylko, że polskie podmioty nie mają
szansy rozwijać się tak szybko, jak podmioty z krajów członkowskich ESA, ale
w dodatku Polska, odprowadzając część unijnej składki na te programy, de facto
współfinansuje tylko kontrakty dla firm z innych krajów.
Wstąpienie Polski do ESA pozwoli rozwiązać ten problem, ponieważ
w przeciwieństwie do polityki UE, polityka przemysłowa Agencji wobec swoich
członków opiera się nie na zasadzie wolnej konkurencji, ale na zasadzie tzw.
zrównoważonego zwrotu geograficznego – zgodnie z Konwencją ESA, większość
składki wraca do danego kraju w postaci kontraktów dla jego przemysłu i jednostek
naukowo-badawczych, zaś pozostała część jest przeznaczana na utrzymanie i rozwój
infrastruktury (ośrodki naukowo-badawcze, laboratoria, centra testowe itp.) oraz
bieżące funkcjonowanie Agencji. Całkowity współczynnik zwrotu bazuje na
procentowym udziale kraju w finansowaniu programów ESA, przy uwzględnieniu
wartości technologicznej udzielanych kontraktów – jest to tzw. zwrot
przemysłowy. Wartościowanie programów i projektów ESA wg ich wartości
technologicznej ma na celu zapewnienie, że Agencja będzie realizowała jak
najwięcej projektów o jak najwyższych parametrach technologicznych. Dzięki temu
kraje członkowskie ESA rozwinęły swoje narodowe sektory kosmiczne, które
obecnie są w stanie skutecznie konkurować o środki przeznaczane na działalność
kosmiczną w ramach UEa niektóre także globalnie. Członkostwo Polski w ESA
należy zatem rozumieć jako umożliwienie i zagwarantowanie polskiemu
przemysłowi uczestnictwa w krajowych i międzynarodowych kontraktach
w obszarach najwyższych technologii o ogromnym potencjale wzrostu Na
podstawie tej współpracy polski sektor kosmiczny będzie się rozwijał w szybszym
tempie i będzie umożliwiał stopniowe likwidowanie luki technologicznej, szybszy

11 Zasady zwrotu geograficznego ESA opisano szerzej w punkcie 6.
12 Przykładem może być Hiszpania – według ESA Directory i danych firmy GMV, w 1985 roku
hiszpański sektor kosmiczny składał się z 7 firm zatrudniających mniej niż 200 osób, o rocznych
obrotach 20 mln euro generowanych przez zamówienia europejskie. W 2005 roku 20 firm
kosmicznych zatrudniało ponad 2 200 specjalistów, ich obroty przekraczały 360 mln euro, a 20%
stanowiły kontrakty spoza Europy.
13 W 2010 roku norweskie przedsiębiorstwa za każdą 1 koronę kontraktów programu kosmicznego
(narodowego + ESA) uzyskały 4,8 koron dodatkowej sprzedaży (dane z Norwegian Space Center
Annual Report, 2010). Według raportu duńskiego każdy 1 mln euro składki do ESA generuje 4,5 mln
euro całkowitego obrotu (dane z „Evaluation of Danish Industrial Activities in the European Space
Agency (ESA): Assessment of the economic impacts of the Danish ESA-membership”, Danish Agency
for Science, Technology and Innovation, 2008.
6



transfer nowoczesnych rozwiązań oraz wypracowywanie narodowych obszarów
specjalizacji. Współczesna gospodarka w coraz większym stopniu jest uzależniona
od usług opartych na infrastrukturze satelitarnej (łączność, nawigacja, obserwacja),
należy więc dołożyć wszelkich starań, aby w tym obszarze Polska zajęła miejsce
odpowiadające jej potencjałowi naukowo-technologicznemu i potrzebom społeczno-
-gospodarczym.
2. Różnice pomiędzy dotychczasowym i projektowanym stanem prawnym
Polska współpracuje z ESA od początku lat 90. W 1994 r. zawarła pierwsze formalne
porozumienie z Agencją, a w 2002 r. podpisała kolejne Porozumienie o współpracy
w dziedzinie badania i użytkowania przestrzeni komicznej dla celów pokojowych,
poszerzające zakres możliwego współdziałania w stosunku do poprzedniej umowy.
Polska i Europejska Agencja Kosmiczna podpisały 27 kwietnia 2007 r. Porozumienie
o Europejskim Państwie Współpracującym, a w rok później plan jego implementacji,
tzw. Kartę PECS. Partnerzy Agencji o takim statusie, przy ograniczonej wielkości
wnoszonej do organizacji składki, uzyskują możliwość również ograniczonego
współuczestnictwa w korzyściach wynikających z działalności ESA. Obecnie
w Programie PECS oprócz Polski uczestniczą Węgry, Estonia i Słowenia,
a w czerwcu 2012 r. ESA zatwierdziła porozumienie PECS z Łotwą (Czechy
i Rumunia, które również podpisały porozumienia PECS, wstąpiły już do ESA jako
pełnoprawni członkowie).
W porównaniu z poprzednimi umowami Porozumienie PECS wiąże Rzeczpospolitą
Polską z ESA jako partnerem technologicznym i przemysłowym, a nie tylko
w zakresie współpracy naukowej, przy zachowaniu jednocześnie przyznanych
w uprzednich umowach Polski z ESA uprawnień na rzecz Agencji. W szczególności,
zgodnie z art. 7 Porozumienia z dnia 24 stycznia 2002 r. i Porozumieniem PECS:
– ESA posiada w Rzeczypospolitej Polskiej osobowość prawną,
– ESA posiada immunitet sądowy i egzekucyjny (z wyjątkiem sytuacji, w której
sama się go zrzeknie, gdy wykonywane jest orzeczenie trybunału arbitrażowego
lub w razie roszczenia strony trzeciej wynikającego z wypadku drogowego),

14 Według szacunków Komisji Europejskiej, ok. 6 – 7% PKB krajów rozwiniętych jest uzależnione od
systemów nawigacji satelitarnej; w przypadku Europy jest to kwota ok. 800 mld euro (Report from
the Commission to the European Parlament and the Council „Mid-term review of the European
satellite navigation programmes”, Brussels, 18.01.2011, COM (2001) 5 final).
7



– Agencja ma prawo do swobodnego obiegu publikacji i materiałów
informacyjnych,
– pracownicy ESA i członkowie ich rodzin są zwolnieni z podatków dochodowych,
– Agencja, jej majątek i dochody będą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
zwalniane od wszelkich podatków. Aktywa ESA korzystają z immunitetu
w zakresie wszelkich postępowań prawnych, z wyjątkiem sytuacji gdy Agencja
w konkretnym przypadku wyraźnie zrzeknie się tego prawa,
– Rząd Rzeczypospolitej Polskiej i ESA określają tryb postępowania, który będzie
miał zastosowanie do eksportu i importu towarów używanych do celów
współpracy,
– Agencja ma prawo otrzymywać i posiadać w Rzeczypospolitej Polskiej wszelkie
środki finansowe i może dowolnie nimi dysponować na jakikolwiek cel
przewidziany w Konwencji o Europejskiej Agencji Kosmicznej lub w niniejszym
porozumieniu oraz może otwierać w dowolnej walucie konta bankowe.
Po przystąpieniu Polski do ESA status Agencji nie ulegnie więc zasadniczym
zmianom, ponieważ obecnie obowiązujące Porozumienie PECS w tym zakresie jest
oparte na odpowiednich artykułach Konwencji i Załącznika I. Całkowicie zmieni się
natomiast sytuacja Polski, która zyska wszystkie uprawnienia kraju członkowskiego,
w tym:
– faktyczne pełne prawo dostępu (poprzez uczestnictwo w konsorcjach
formowanych dla realizacji projektów przez przemysły krajów członków ESA
– również w obrębie klauzuli tajności) do funduszy UE przekazywanych do ESA
na realizację uzgodnionych projektów (Galileo, GMES, SSA),
– prawo udziału i głosowania w Radzie ESA i wszystkich organach (we wszystkich
sprawach Agencji, w tym również w zakresie lokalizacji nowych inwestycji ESA
we wspólną infrastrukturę; aktualnie Polska poza Komitetem PECS ma prawo
uczestnictwa jako obserwator w pracach Rady i innych organów ESA tylko
wtedy, gdy rozpatrywane są kwestie dotyczące Planu dla Europejskich Państw
Współpracujących),
– pełny dostęp do wszystkich programów ESA (obecnie, zgodnie z art. 2
Porozumienia PECS, tylko do wspólnie wybranych programów i działań
8