Odmowa wykonania pracy - kiedy możliwa?

Przeczytaj także: Kondycja psychofizyczna a odmowa wykonania pracy

Gdy stan zdrowia stanowi zagrożenie

Kodeks pracy przewiduje jeszcze jedną sytuację, w której pracownik może w sposób usprawiedliwiony powstrzymać się od wykonywania pracy. Nawet jeżeli warunki bhp na danym stanowisku pracy odpowiadają normie, pracownik może zaprzestać świadczenia pracy, jeżeli jego stan psychofizyczny stanowi zagrożenie dla niego lub innych osób. Chodzi tu nie tylko o zagrożenie życia lub zdrowia, ale również mienia. Takie uprawnienie przysługuje jednak tylko pracownikom zatrudnionym przy pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej (art. 210 § 4 K.p.). Podobnie jak w przypadku powstrzymania się od pracy z powodu nieodpowiednich i stwarzających zagrożenie warunków bhp, pracownik przed opuszczeniem stanowiska pracy musi zawiadomić o tym bezpośredniego przełożonego.

Pracownik może odmówić wykonywania pracy ze względu na swoje złe samopoczucie psychiczne i fizyczne w razie łącznego wystąpienia dwóch przesłanek:

• złego stanu psychofizycznego, niezapewniającego bezpiecznego wykonywania pracy,
• wystąpienia zagrożenia dla innych osób.

Ponieważ uprawnienie do odmowy wykonywania pracy z uwagi na stan psychofizyczny przysługuje wyłącznie pracownikom zatrudnionym przy pracach wymagających szczególnej sprawności w tym zakresie, istotna jest wiedza o tym, jakie prace mają taki charakter. Ich wykaz zawiera załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. Do prac tych należą przykładowo prace operatorów samojezdnych ciężkich maszyn budowlanych i maszyn drogowych, operatorów pulpitów sterowniczych urządzeń technologicznych wielofunkcyjnych i wielozadaniowych.

Powstrzymanie się od pracy z uwagi na zły stan psychofizyczny następuje na podstawie oświadczenia pracownika. Zaświadczenie lekarskie nie jest wymagane.

Za czas powstrzymania się od pracy z powodu złego stanu psychofizycznego pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Jednak jego oświadczenie w omawianej sprawie nie może być kwestionowane przez pracodawcę. Pracodawca może natomiast powierzyć takiemu pracownikowi wykonywanie innej pracy, niewymagającej specjalnej kondycji psychofizycznej. Trzeba podkreślić, że z prawa do powstrzymania się od wykonywania pracy nie mogą skorzystać pracownicy, którzy stale pracują w zagrożeniu zdrowia lub życia, a ich obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. Stan zagrożenia zdrowia lub życia w ich przypadku jest "zwykłym" elementem wykonywanej przez nich pracy.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26.06.1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28.05.1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. nr 62, poz. 287)

Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy.