Prawa autorskie w relacji pracodawca-pracownik

Przeczytaj także: Ustawa o prawach autorskich poprawiona

Ostatnim wymogiem przewidzianym przez ustawodawcę jest przyjęcie utworu przez pracodawcę. Pracodawca może dokonać przyjęcia utworu w sposób wyraźny (złożenie oświadczenia) lub dorozumiany. Termin przewidziany na złożenie tego oświadczenia to 6 miesięcy od przedstawienia utworu przez pracownika. W braku oświadczenia, uznaje się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń.

Powołany powyżej art. 12 ma jednak charakter dyspozytywny. Jego literalna treść znajduje zastosowanie, gdy strony jej nie zmodyfikują lub nie wskażą innych zasad nabywania przez pracodawcę majątkowych praw autorskich do utworów pracowniczych. Zasada ta została podkreślona przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu o sygn. I PKN 196/98: „Jeżeli wykonywanie obowiązków ze stosunku pracy ma polegać na działalności twórczej pracownika, od woli stron zależy do kogo należeć będą autorskie prawa majątkowe. Nieokreślenie w umowie o pracę własności tych praw powoduje, że w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, autorskie prawa majątkowe do tych utworów nabywa pracodawca z chwilą ich przyjęcia.” Podobnie stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku o sygn. I ACa 116/07, a mianowicie: „O ile nic innego nie wynika z ustawy lub umowy (o pracę albo umowy cywilnoprawnej), pracodawca staje się właścicielem autorskich praw majątkowych pracownika - twórcy, w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.” Podsumowując, ustawodawca umożliwia stronom zmianę przewidzianych w art. 12 zasad nabywania praw autorskich lub ich inne ukształtowanie. To cenne uprawnienie, o którym przede wszystkim pracodawcy powinni pamiętać i z niego korzystać.

Strony mają zatem możliwość takiego sformułowania zasad nabywania praw autorskich, jakie w danych okolicznościach są dla nich najbardziej korzystne i satysfakcjonujące. Nie wyklucza to również potencjalnego wyłączenia uprawnienia pracodawcy do nabywania tychże praw, jeżeli nie byłby tym zainteresowany. Zasadniczo jednak zamysłem i dążeniem pracodawcy będzie możliwie jak najszersze uzyskanie praw autorskich do utworów pracowniczych. Zabezpieczenie interesów pracodawcy pod tym względem jest możliwe i warto podjąć w tym celu odpowiednie kroki.

Podstawowa rekomendacja dotyczy doprecyzowania zakresu, w jakim prawa autorskie do utworu pracowniczego będą nabywane przez pracodawcę, poprzez wskazanie konkretnych pól eksploatacji. Należy przy tym pamiętać, że umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia, zaś ogólne wskazanie na wszystkie pola eksploatacji będzie co do zasady nieskuteczne. Strony mogą przyjąć, że pracodawca nabędzie w konkretnych warunkach utwory pracownika stworzone poza zakresem jego obowiązków pracowniczych. Wreszcie umowa może stanowić, że oświadczenie pracodawcy co do przyjęcia utworu nie jest wymagane, zaś majątkowe prawa autorskie przysługujące do niego będą nabywane przez pracodawcę równocześnie z chwilą powstania utworu. Przedsięwzięcie konkretnych kroków powinna poprzedzać analiza istniejących relacji z pracownikami, określenie obszaru w jakim nabycie praw autorskich do utworów pracowniczych będzie celowe oraz wybór instrumentów prawnych w celu ustalenia reguł nabycia lub doprecyzowania istniejących. Pracodawca może wówczas wyeliminować lub znacznie ograniczyć ryzyko bezprawnego wykorzystywania przez siebie utworów stworzonych przez jego pracowników. Ponadto, co istotne, uzyska dodatkowe zasoby w postaci praw własności intelektualnej, którymi będzie mógł dysponować w ustalonym zakresie i które powinien traktować jako realny element swojego majątku.