Udziały w sp. z o.o. a małżeńska wspólność majątkowa

Przeczytaj także: Wyłączenie wspólnika ze spółki

Następnie zaś wyłania się kwestia przynależności udziału w tej spółce, tj. czy należy on do majątku wspólnego małżonków, czy do majątku odrębnego małżonka-wspólnika, który w swoim imieniu nabył udziały w spółce z o.o. W literaturze przedmiotu wskazuje się w takiej sytuacji, że w stosunkach między małżonkiem, który jest wspólnikiem a spółką, udział należy jedynie do małżonka - wspólnika z wszelkimi konsekwencjami, a w stosunkach między małżonkami udział może być objęty wspólnością majątkową. Oddzielenie tych dwóch sfer jest możliwe, ponieważ zagadnienie to regulują dwie różne gałęzie prawa. Współmałżonek nie będący wspólnikiem nie powinien być jednak pozbawiony określonych praw związanych z tym, że z majątku wspólnego został „wyprowadzony” określony składnik. Jego roszczenia powinny być jednak kierowane do współmałżonka (np. z tytułu dywidendy, podziału majątku spółki, umorzonych udziałów itd.), stosownie do zawartego między małżonkami porozumienia (nawet zawartego w sposób dorozumiany).

Odwołując się w powyższym zakresie do postanowień Kro regulujących ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej należy wskazać, że w sposób zasadniczy zmieniony został od stycznia 2005 r. (na skutek dokonanej nowelizacji Kro) sposób zarządu majątkiem wspólnym małżonków. Z art. 36 § 2 Kro wynika, że każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że dalsze przepisy stanowią inaczej. Przepisy Kro nie zawierają obecnie podziału na czynności podejmowane w ramach zwykłego zarządu i czynności przekraczające zwykły zarząd, a przepis art. 37 § 1 pkt 1 - 4 Kro wymaga zgody drugiego małżonka tylko do dokonania ściśle określonych czynności, do których nie należą czynności związane z nabywaniem, zbywaniem udziałów w spółkach.

Przytoczone unormowanie rozwiązuje problemy związane nabyciem udziału ze środków pochodzących z majątku objętego wspólnością majątkową, jak i z wykonywaniem praw udziałowych w spółce przez wspólników będących małżonkami pozostającymi we wspólności majątkowej małżeńskiej. Czynności te może więc wykonywać samodzielnie jeden z małżonków, w tym także w sytuacji, gdy środki, które mają być przeznaczone na nabycie lub objęcie udziałów wchodzą w skład majątku dorobkowego małżonków, a w konsekwencji również same udziały objęte zostaną majątkiem wspólnym.

Powyższe potwierdzone zostało również w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2009 r. W powołanym postanowieniu skład orzekający stwierdził, że udziały w spółce z o.o. nabyte przez jednego z małżonków za środki pochodzące z majątku wspólnego należą do tego majątku, jednakże wspólnikiem jest tylko ten małżonek, który jest strona czynności prawnej stanowiącej podstawę nabycia udziałów. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tegoż postanowienia, powyższe stwierdzenie jest konsekwencją treści przepisu art. 31 § 1 Kro, w myśl którego przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich należą do majątku wspólnego.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie skład orzekający stwierdził także, że podziela stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r. (II CSK 446/08), odnoszącym się akcji imiennych, w którym Sąd Najwyższy opowiedział się za rozszczepieniem praw z akcji na sferę zewnętrzną: małżonek – spółka i wewnętrzną: miedzy małżonkami. W te drugą sferę, zdaniem Sądu, Ksh nie może ingerować (źródło: Rzeczpospolita 7 grudnia 2009 r., dodatek: Prawo do dnia, str. C 3). Powyższe prowadzi do wniosku, iż reguły wynikającej z przytoczonego wyżej art. 31 § 1 Kro nie mogą modyfikować ani sami zainteresowani małżonkowie (w drodze stosownych porozumień między nimi dotyczących określenia przynależności nabytych przez jednego z nich udziałów w spółce z o.o.), ani również przepisy Ksh.