Transport krajowy i międzynarodowy: gdzie proces sądowy?

Przeczytaj także: Wchodzą zmiany w sądowych e-protokołach

Trzy państwa – jaki sąd?

Zauważmy przy tym, że w skrajnych przypadkach możliwy jest wybór pomiędzy sądami nawet 3 różnych krajów. Jeśli np. firma przewozowa z Niemiec wykonuje transport na trasie Hiszpania – Rumunia, to okazuje się, że sądy w każdym z tych 3 krajów będą władne do rozpoznania powstałego sporu. Istotne jest, że ewentualne zastrzeżenia umowne o wyborze sądu położonego w innym kraju będą nieskuteczne, a to z powodu rygorystycznej regulacji art. 41 Konwencji CMR, która stanowi, iż jest nieważna i pozbawiona mocy każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia niniejszej Konwencji.

Konwencja CMR reguluje zatem, sądy którego państwa będą właściwe do rozpatrzenia sprawy. Natomiast wybór sądu w konkretnym mieście zależy od przepisów krajowych. Jeśli zatem transport międzynarodowy będzie wykonywany z lub do Polski, to klauzula wyboru sądu w konkretnym mieście będzie wiążąca pomiędzy stronami umowy, ponieważ stanowi jedynie uszczegółowienie zasady jurysdykcji sądu, zgodnie z generalną regułą Konwencji CMR.

Wyroki w kraju i za granicą

Wbrew twierdzeniom wielu osób, wyroki wydane za granicą, w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, mają taką samą moc wiążącą (wykonawczą) jak wyroki krajowe. Wynika to wprost z przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 roku w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, które zawiera zasady wykonywania orzeczeń w innym państwie członkowskim. Rozporządzenie to obowiązuje od dłuższego czasu i upraszcza procedurę ubiegania się o stwierdzenie wykonalności orzeczenia zagranicznego. Dlatego też wyroki wydane przez polskie sądy mogą być egzekwowane za granicą, jak i na odwrót. Polska firma pozwana za granicą nie powinna zatem twierdzić, że nic jej nie grozi, ponieważ jest przekonana, że wyrok wydany za granicą nie będzie egzekwowany przez polskiego komornika.

Odnośnie właściwości sądu w transporcie międzynarodowym warto także zwrócić uwagę na art. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 roku w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (tzw. Rzym I). Zgodnie z jego treścią, w zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu towarów zgodnie z art. 3, prawem właściwym dla takiej umowy jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem, że w tym samym państwie znajduje się miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub miejsce dostawy, lub miejsce zwykłego pobytu nadawcy. Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy. A zatem rozporządzenie Rzym I reguluje, prawo którego państwa (niezależnie od miejscowości, w której spór będzie prowadzony) będzie miało zastosowanie.

Sąd w Warszawie – prawo niemieckie

W pewnych przypadkach (np. w sprawach odszkodowawczych wynikających z polis OC pojazdu) możliwe jest zatem, że sąd np. w Warszawie będzie orzekał na podstawie prawa zagranicznego, np. niemieckiego. Wydaje się to dość absurdalne i skomplikowane, ale jest w praktyce stosowane.

Autor tekstu, Łukasz Chwalczuk, jest partnerem w Kancelarii Prawnej Iuridica, specjalizującej się w obsłudze prawnej firm transportowych