Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z podwyższeniem wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn

Niniejszy projekt ustawy jest wynikiem dokonanego przeglądu ustawodawstwa we
wskazanym wyżej zakresie. A zatem podstawową przesłanką opracowania niniejszego
projektu jest dokonanie – w oparciu o przegląd regulacji prawnych w zakresie
powiązania rozwiązań w nich zawartych z progami wiekowymi – zmian mających na
celu uzyskanie spójności systemu prawnego regulującego od dnia 1 stycznia 2013 r.
zasady wydłużania i zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn.
Podstawowe zmiany proponowane do wprowadzenia niniejszą ustawą mają polegać na
wyeliminowaniu z systemu prawnego tych rozwiązań, które nakazują bądź dopuszczają
rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem tylko z tego powodu, że osiągnął on wiek
emerytalny. Jako zasadę przyjęto, iż przepisy przewidujące możliwość zwolnienia
z pracy pracownika wraz z osiągnięciem przez niego określonego wieku (najczęściej
wieku 60 i 65 lat) powinny być uchylone.
Należy podkreślić, że w myśl art. 32 ust. 2 Konstytucji RP nikt nie może być
dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek
przyczyny. Zakaz dyskryminacji obowiązuje także w prawie pracy. Z przepisów
Kodeksu pracy – stosowanych do zdecydowanej większości pracowników w Polsce –
wynika, że jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia,
w szczególności m.in. ze względu na płeć i wiek, jest niedopuszczalna (art. 113 k.p.).
Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania
stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu
podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu m.in. na płeć
i wiek. Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek
sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z określonych wyżej przyczyn (art. 183a § 1 i 2
k.p.). W świetle powszechnie obowiązujących przepisów Kodeksu pracy wiek nie może
być jedynym powodem zwolnienia pracownika z pracy. Jak wynika z ugruntowanego
orzecznictwa sądowego, osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury
nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez
pracodawcę (m.in. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia
2009 r., sygn. akt II PZP 13/08, OSNP 2009/19-20/248 oraz wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 25 stycznia 2012 r., sygn. akt II PK 104/11, LEX nr 1162675).
2

Zmiany projektowane niniejszą ustawą w zakresie, o którym mowa, dotyczą przepisów
pragmatyk zawodowych, które z natury w odmienny sposób określają katalog praw
i obowiązków pracowniczych pewnych kategorii pracowników. Jednakże skoro zmiany
w systemie ubezpieczeń społecznych zmierzają do zrównania uprawnień emerytalnych
wszystkich ubezpieczonych i jednocześnie do wydłużenia okresu aktywności
zawodowej (m.in. z uwagi na stałe wydłużanie się okresu życia), zasadne jest także
dążenie do zrównania uprawnień w zakresie możliwości pozostawania w zatrudnieniu
wszystkich osób pozostających w stosunku pracy, a zatem także tych osób, których
prawa i obowiązki regulują w szczególny sposób przepisy pragmatyk zawodowych.
W aktualnym stanie prawnym wiele z tych pragmatyk zawiera rozwiązania prawne,
pozwalające na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, który osiągnął
(wynikający z obecnych przepisów) wiek emerytalny, uniemożliwiając tym samym tym
osobom kontynuowanie kariery zawodowej. Taki stan rzeczy w sytuacji, gdy wzrasta
długość oraz standard życia, a także gdy następuje ciągły rozwój technologiczny,
poprawiający warunki pracy – jest niejednokrotnie postrzegany przez zainteresowanych
kontynuowaniem kariery zawodowej jako dyskryminacja ze względu na wiek.
W tym aspekcie należy zwrócić uwagę na to, iż ogólne ramy walki z dyskryminacją ze
względu na wiek wyznacza dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r.
ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia
i pracy.
Mając na względzie postanowienia tej dyrektywy, należy stwierdzić, że utrzymanie
w przepisach pragmatycznych regulacji zezwalającej na rozwiązanie stosunku pracy
jedynie z tego powodu, że pracownik osiągnął wiek 67 lat, jest możliwe tylko wówczas,
jeżeli jest to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem
dotyczącym polityki zatrudnienia i rynku pracy i jeżeli stanowi to właściwy i konieczny
środek do realizacji powyższego celu.
W związku z powyższym, niniejszy projekt przewiduje zachowanie obecnych regulacji
– skorygowanych w zakresie nowego wieku emerytalnego – tylko w wyjątkowych
sytuacjach, m.in. gdy jest to uzasadnione w świetle postanowień tej dyrektywy.
Niemniej jednak jako zasadę przyjęto uchylenie regulacji pozwalających na zwolnienie
pracownika z pracy tylko i wyłącznie ze względu na osiągnięcie przez niego wieku
emerytalnego – mając na względzie, że dotyczy to pragmatyk zawodowych, ale
3

jednocześnie uznając, że dalsze utrzymywanie odrębności w tym zakresie – w stosunku
do regulacji obowiązujących ogół pracowników – nie znajduje uzasadnienia.
Pozostałe projektowane przepisy dotyczą zmian w przepisach innych ustaw niż
pragmatyki służbowe. Mają one na celu zapewnienie spójności systemu prawnego
w zakresie uprawnień związanych z osiągnięciem wieku emerytalnego. Ze względu na
to, iż przepisy tych ustaw przyznając pewne uprawnienia, wiążą je nie z pojęciem
„wieku emerytalnego”, ale określają konkretny wiek, z którym te uprawnienia się wiążą
(jest to obecny powszechny wiek emerytalny, tj. 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn),
konieczna jest korekta tych przepisów. Polega ona na dostosowaniu brzmienia tych
przepisów do nowych regulacji odnoszących się do wieku emerytalnego,
wprowadzonych ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw.
1. Zmiany mające na celu uchylenie przepisów pozwalających na rozwiązanie
stosunku pracy z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego
Zmiany przewidziane w art. 1 – 4, 6, 7, 9 – 12, 14, 16 – 18 projektowanej ustawy
polegają na uchyleniu przepisów przewidujących obowiązek albo możliwość
rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem tylko z tego powodu, że osiągnął on
wiek emerytalny i okres zatrudnienia umożliwia mu nabycie uprawnień
emerytalnych. Skutkiem tych zmian będzie brak możliwości rozwiązania stosunku
pracy z pracownikami w razie osiągnięcia przez nich wieku emerytalnego.
Natomiast pragmatyki służbowe zawierają zwykle obszerne katalogi przypadków
uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, zatem zwolnienie
pracownika z pracy będzie nadal możliwe na podstawie tych przepisów, których nie
dotyczą zmiany projektowane niniejszą ustawą.
Zmiany w tym zakresie polegają na uchyleniu następujących przepisów:
1) pkt 4 w ust. 1 art. 23 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela
(projektowany art. 1 ustawy) – przewidującego rozwiązanie stosunku pracy
z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania w razie ukończenia
65 lat życia.
Tym samym rozwiązanie stosunku pracy z takim nauczycielem będzie nadal
dopuszczalne w sytuacjach wskazanych w pkt 1 – 3 oraz 5 i 6 w ust. 1 art. 23 tej
ustawy;
4

2) pkt 5 w ust. 1 art. 13 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (projektowany art. 2 ustawy) – przewidującego, że rozwiązanie
stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym może nastąpić
w drodze wypowiedzenia w razie osiągnięcia wieku 65 lat, jeżeli okres
zatrudnienia umożliwia urzędnikowi państwowemu mianowanemu uzyskanie
prawa do emerytury.
Tym samym rozwiązanie stosunku pracy z takim urzędnikiem będzie nadal
dopuszczalne w sytuacjach wskazanych w pkt 1 – 4 w ust. 1 art. 13, a także
w art. 14 i 15 tej ustawy;
3) pkt 1 w ust. 1 oraz pkt 1 w ust. 2 art. 42a ustawy z dnia 28 września 1991 r.
o kontroli skarbowej (projektowany art. 3 ustawy) – przepisy te przewidują, że
Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej może odwołać inspektora
z zajmowanego stanowiska w przypadku osiągnięcia wieku 65 lat, jeżeli okres
zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury (art. 42a ust. 1 pkt 1).
Uchylenie tego przepisu spowoduje, że Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej
będzie mógł nadal odwołać inspektora w przypadkach wskazanych w pkt 2 – 4
w ust. 1 art. 42a ustawy, ponadto inspektor będzie odwołany w razie zaistnienia
przyczyn określonych w art. 42 ust. 1 tej ustawy.
Skutkiem uchylenia tego przepisu bezprzedmiotowy stanie się pkt 1 w ust. 2
art. 42a ustawy (odsyłający do art. 42 ust. 2 ustawy, określającego skutki
odwołania inspektora ze względu na osiągnięcie wieku 65 lat). Także ten przepis
proponuje się uchylić;
4) pkt 1 w ust. 2 art. 93 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie
Kontroli (projektowany art. 4 ustawy) – przewidującego, że stosunek pracy
z mianowanym kontrolerem można rozwiązać za wypowiedzeniem w razie
osiągnięcia wieku 65 lat i stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do
emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Skutkiem tego stosunek pracy z pracownikiem mianowanym NIK będzie nadal
rozwiązywany w przypadkach, o których mowa w ust. 1 art. 93, a ponadto
stosunek pracy z mianowanym kontrolerem będzie można rozwiązać za
wypowiedzeniem tylko w przypadku, o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 2 tej
ustawy;
5

5) pkt 3 w ust. 1 oraz ust. 4 art. 15, a także pkt 3 w ust. 1 art. 32b ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (projektowany art. 6
ustawy) – przepis ten przewiduje, że Minister Sprawiedliwości odwołuje
komornika z zajmowanego stanowiska, jeżeli komornik ukończył 65. rok życia.
Uchylenie tego przepisu spowoduje, że Minister Sprawiedliwości będzie
odwoływał komornika w razie zaistnienia tylko pozostałych okoliczności
określonych w pkt 1 – 2 oraz w pkt 4 – 9 w ust. 1 art. 15a, a ponadto będzie go
mógł odwołać w przypadku, o którym mowa w ust. 2 art. 15a.
W związku z uchyleniem pkt 3 w ust. 1 art. 15a bezprzedmiotowy będzie ust. 4
tego artykułu, z którego wynika, że komornik odwołany z powodu osiągnięcia
65. roku życia pełni swoje obowiązki do czasu wyznaczenia zastępcy
komornika. Zatem także ten przepis wymaga uchylenia.
Ponadto proponuje się uchylenie pkt 3 w ust. 1 art. 32b tej ustawy,
przewidującego, że prezes sądu apelacyjnego odwołuje asesora komorniczego
z zajmowanego stanowiska, jeżeli asesor komorniczy ukończył 65. rok życia.
Skutkiem tego asesor będzie odwoływany tylko w przypadku zaistnienia
okoliczności, o których mowa w pkt 1 – 2 oraz 4 – 7 ust. 1 w art. 32b tej ustawy;
6) pkt 4 w ust. 2 art. 274 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności
przemysłowej (projektowany art. 7 ustawy) – przewidującego, że Prezes Urzędu
Patentowego może odwołać eksperta ze stanowiska w razie osiągnięcia przez
eksperta, z zastrzeżeniem ust. 9 zdanie drugie, wieku emerytalnego, jeżeli okres
zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego
wieku.
Ekspert nadal natomiast będzie mógł być odwołany w przypadkach, o których
mowa w art. 274 ust. 2 pkt 1 – 3 oraz 5 – 6 tej ustawy, a ponadto będzie
odwoływany w przypadku, o którym mowa w art. 274 ust. 1 tej ustawy.
Skutkiem tej zmiany będzie także nadanie nowego brzmienia ust. 9 art. 274,
uwzględniającego uchylenie pkt 4 w ust. 2 (w szczególności będzie to skreślenie
zdania drugiego tego przepisu, z którego wynika obecnie, że w przypadku,
o którym mowa w ust. 2 pkt 4, odwołanie eksperta ze stanowiska przed
osiągnięciem wieku 65 lat może nastąpić tylko za jego zgodą);

6