Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw

– 20 –
art. 17 ust. 15e–15i ustawy o CBA, zaproponowano, aby w przypadku, w którym materiały
uzyskane w wyniku kontroli operacyjnej będą zawierać informacje stanowiące tajemnice
związane z wykonywaniem zawodu lub funkcji, o których mowa w art. 180 § 2 k.p.k.
(tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej,
dziennikarskiej lub statystycznej), właściwy organ przekazując je prokuratorowi wskazywał
fragmenty mogące je zawierać. Materiały te następnie kierowane będą do sądu, który
zarządził kontrolę operacyjną wraz z wnioskiem o: wyrażenie zgody na ich wykorzystanie w
postępowaniu karnym albo wydanie zarządzenia o ich niezwłocznym, komisyjnym
i protokolarnym zniszczeniu. Sąd wydając postanowienie będzie obowiązany kierować się
tymi samymi przesłankami, o których mowa w art. 180 § 2 k.p.k. tj. dobrem wymiaru
sprawiedliwości oraz faktem, że okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego
dowodu. Na postanowienie sądu o stwierdzeniu dopuszczalności wykorzystania
w postępowaniu karnym tych prokuratorowi będzie przysługiwało zażalenie.
O wykonaniu zarządzenia dotyczącego zniszczenia materiałów, właściwy podmiot
niezwłocznie informuje sąd okręgowy.
W sytuacji, kiedy będzie zachodzić przypuszczenie, że materiały uzyskane w wyniku
kontroli operacyjnej będą zawierać informacje objęte zakazami dowodowymi, o których
mowa w art. 178 k.p.k., tj. dotyczących faktów, o których obrońca lub adwokat dowiedział
się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, albo faktów, o których dowiedział się
duchowny przy spowiedzi, proponuje się, aby właściwy organ wnioskujący o zarządzenie
kontroli operacyjnej nakazywał niezwłoczne, komisyjne i protokolarne ich zniszczenie.
Analogiczne rozwiązanie będzie miało zastosowanie dla objętych zakazami dowodowymi:
tajemnicy mediatora oraz o źródle informacji dziennikarza.
W zakresie udostępniania danych telekomunikacyjnych:
Osoby, o których mowa w art. 180 § 2 k.p.k, zostały także objęte ochroną prawną
w związku z pozyskiwaniem przez służby danych telekomunikacyjnych. W przypadkach, gdy
z materiałów zgromadzonych w sprawie będzie wynikać, że pozyskane dane
telekomunikacyjne lub pocztowe, mogą zawierać informacje stanowiące tajemnice związane
z wykonywaniem zawodu lub funkcji, o których mowa w art. 180 § 2 k.p.k., zaproponowano
następujące rozwiązania:
Jeżeli z materiałów sprawy, będzie wynikać, że materiały uzyskane w wyniku czynności
związanych z udostępnieniem danych telekomunikacyjnych mające znaczenie dla
– 21 –
postępowania karnego lub mogące stanowić dowód w postępowaniu karnym, zawierają dane
dotyczące bezpośrednio osoby wykonującej zawód lub funkcję, o których mowa w art. 180
§ 2 k.p.k., właściwy organ występujący o ich udostępnienie, przekazując te materiały
prokuratorowi, będzie wskazywać fragmenty, które zawierają te dane. Prokurator
niezwłocznie po otrzymaniu tych materiałów będzie kierować je do właściwego miejscowo
sądu okręgowego, wraz z wnioskiem o wyrażenie zgody na ich wykorzystanie
w postępowaniu karnym. Następnie, sąd postanowi o ich dalszym wykorzystaniu, albo
zarządzi komisyjne i protokolarne zniszczenie. Analogicznie do kontroli operacyjnej sąd przy
wydawaniu postanowienia będzie obowiązany kierować się przesłankami wymienionymi w
art. 180 § 2 k.p.k.,
Jeżeli w toku czynności ustalone zostanie, że konieczne jest pozyskanie danych
telekomunikacyjnych dotyczących bezpośrednio osoby wykonującej zawód, o którym mowa
w art. 180 § 2 k.p.k., uprawniony organ będzie występował do sądu o zgodę na pozyskanie
tych danych i wykorzystanie w postępowaniu karnym. W przypadkach niecierpiących zwłoki,
jeżeli mogłoby to spowodować zagrożenie życia lub zdrowia, możliwość utraty informacji,
zatarcie lub zniszczenie dowodów przestępstwa, uprawniony organ będzie mógł wystąpić do
podmiotu prowadzącego działalność telekomunikacyjną o przekazanie danych dotyczących
bezpośrednio osoby wykonującej zawód, o którym mowa w art. 180 § 2 k.p.k., zwracając się
jednocześnie do właściwego miejscowo sądu okręgowego z wnioskiem o wydanie
postanowienia w tej sprawie. Sąd także w tych przypadkach będzie kierował się przesłankami
z art. art. 180 § 2 k.p.k.
Na postanowienie sądu wydane w sytuacjach, o których mowa w pkt 2 i 3 będzie
przysługiwać zażalenie organowi wnioskującemu. Do zażalenia zastosowanie będą miały
odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. W przypadku, gdy sąd nie uwzględni
zażalenia, właściwy organ formacji mundurowej, będzie zobowiązany do wydania
zarządzenia o ich niezwłocznym, komisyjnym i protokolarnym zniszczeniu – w przypadku
gdy dane te zostały przekazane bądź do poinformowania podmiotu prowadzącego działalność
telekomunikacyjną o braku zgody na ich przekazanie – w przypadku gdy dane te nie zostały
przekazane. W przypadku, gdy zgromadzone dane telekomunikacyjne nie będą zawierać
informacji mających znaczenia dla prowadzonego postępowania, właściwy organ formacji
mundurowej, który wnioskował o ich udostępnienie, zarządzi ich niezwłoczne, komisyjne
i protokolarne zniszczenie. O wydaniu i wykonaniu zarządzenia dotyczącego zniszczenia
– 22 –
danych telekomunikacyjnych, konieczne będzie niezwłoczne poinformowanie właściwego
sądu
Powyższe propozycje, zostały wprowadzone odpowiednio w art. 20ca i art. 20cb ustawy
o Policji, art. 10ba i 10bb ustawy o SG, art. 36bb i art. 36bc ustawy o kontroli skarbowej, art.
30b i 30c ustawy o ŻW, art. 28a i 28b ustawy o ABW oraz AW, art. 32a i 32b ustawy o SKW
oraz SWW, art. 18a i art. 18b ustawy o CBA oraz art. 75da i art. 75db ustawy o SC.
3.8. Udostępnianie danych od operatorów świadczących usługi pocztowe.
Wypracowując
kompleksowe
rozwiązania
dodatkowo,
obok
danych
telekomunikacyjnych, objęty został kontrolą sądową proces udostępniania, od operatorów
świadczących usługi pocztowe, na podstawie ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo
pocztowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 1529), danych identyfikujących podmiot korzystający z usług
pocztowych oraz dotyczących faktu, okoliczności świadczenia tych usług lub korzystania
z nich, do których uzyskiwania są obecnie uprawnione służby (tj. danych pocztowych).
Pomimo, że wyrok TK nie obejmuje swoim zakresem danych uzyskiwanych na podstawie
prawa pocztowego, powyższe znajduje uzasadnienie w tym, że działalność służb w tych
obszarach w podobnym stopniu ingeruje w prawa i wolności obywatelskie jak proces
pozyskiwania danych telekomunikacyjnych. Projekt przewiduje również takie same
przesłanki udostępniania, procedury weryfikacji oraz niszczenia udostępnianych danych
pocztowych zbędnych dla prowadzonego postępowania. Skorelowanie regulacji prawnych
w stosunku do obu obszaru danych stanowi rozwiązanie systemowe służące pogłębieniu
zaufania obywateli do organów państwowych.
3.9. Kontrola operacyjna oraz udostępnianie danych telekomunikacyjnych i pocztowych
w odniesieniu do posłów, senatorów i Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
W sprawach
dotyczących kontroli operacyjnej lub udostępnienia danych
telekomunikacyjnych i pocztowych albo wykorzystania materiałów z tych czynności
w postępowaniu karnym w odniesieniu do posłów, senatorów i Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej uznano za konieczne, iż postanowienie to, zamiast sądu okręgowego, będzie
wydawał Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.
3.10. Nowelizacja ustawy – Prawo telekomunikacyjne.
– 23 –
W projekcie ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw uchylono
art. 180g ustawy z dnia 16 lipca 2014 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. z 2014 r. poz.
243, 827 i 1198).
Konieczność uchylenia tego przepisu wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej z dnia 8 kwietnia 2014 r. (sprawy połączone C–293/12 i C–594/12). Trybunał
w przedmiotowym wyroku stwierdził nieważność dyrektywy 2006/24/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie zatrzymywania generowanych lub
przetwarzanych danych w związku ze świadczeniem ogólnie dostępnych usług łączności
elektronicznej lub udostępnianiem publicznych sieci łączności oraz zmieniającej dyrektywę
2002/58/WE. W konsekwencji powyższego, utracił podstawę prawną zawarty w art. 180g
ustawy obowiązek przekazywania przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych Prezesowi
Urzędu Komunikacji Elektronicznej informacji wskazanych w art. 180g ust. 1 i następnie
obowiązek przekazywania tych informacji przez Prezesa UKE Komisji Europejskiej.
Projekt ustawy przewiduje natomiast obowiązek corocznego przedstawiania Sejmowi
i Senatowi przez Ministra Sprawiedliwości, zagregowanej informacji na temat przetwarzania
danych telekomunikacyjnych oraz wyników przeprowadzonych kontroli, w terminie do dnia
30 czerwca roku następującego po roku nią objętym.
3.11. Przepisy przejściowe.
Projekt przewiduje, że do kontroli operacyjnej, która była prowadzona przed dniem
wejścia w życie projektowanej ustawy i nie została zakończona stosuje się przepisy w
brzmieniu nadanym niniejszą ustawą w odniesieniu do materiałów, w stosunku do których
zachodzi przypuszczenie, że zawierają informację o których mowa w art. 178 k.p.k. i art. 180
§ 2 k.p.k. W stosunku do kontroli operacyjnej, która była przedłużona po upływie
ustawowych okresów jej trwania, będzie ona mogła być nadal prowadzona nie dłużej niż
przez 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że termin jej zakończenia,
określony w postanowieniu sądu, upływa wcześniej.
Poza powyższymi wyjątkami, kontrola operacyjna rozpoczęta przed dniem wejścia w
życie niniejszej ustawy będzie prowadzona na podstawie przepisów dotychczasowych.
Projektowane regulacje zawierają obowiązek dla komendantów i szefów uprawnionych
do stosowania kontroli operacyjnej służb nakazania w ciągu 30 dni od daty wejścia w życie
niniejszej ustawy niezwłocznego, komisyjnego i protokolarnego zniszczenia dokumentacji
– 24 –
materiałów zgromadzonych podczas stosowania kontroli operacyjnej przed dniem wejścia w
życie niniejszej ustawy. Obowiązkowi zniszczenia nie podlegają materiały, które są istotne
dla bezpieczeństwa państwa.

4. Skutki projektowanej ustawy
Projekt uwzględnia stanowisko Trybunału w odniesieniu do: przepisów regulujących
zakres przesłanek prowadzenia kontroli operacyjnej i udostępniania danych
telekomunikacyjnych, ochrony tajemnicy zawodowej w toku realizowanych czynności,
niszczenia zbędnych danych telekomunikacyjnych, określenia zakresu i trybu kontroli nad
pozyskiwaniem danych telekomunikacyjnych, określenia środków niejawnego pozyskiwania
informacji o jednostkach, określenia maksymalnego okresu prowadzenia kontroli operacyjnej,
podawania do publicznej wiadomości informacji o danych telekomunikacyjnych
pozyskiwanych przez uprawnione służby. Ponadto wprowadzone zostały takie same
gwarancje ochrony prawnej w stosunku do uzyskiwanych przez uprawnione służby danych
pocztowych.
Wobec tego podstawowym skutkiem projektu będzie urzeczywistnienie zasad
i gwarancji konstytucyjnych. Można oczekiwać, że wejście w życie projektowanej regulacji
będzie sprzyjać budowaniu zaufania jednostek do działań o charakterze niejawnym
podejmowanych przez służby policyjne oraz służby ochrony państwa, w szczególności
poprzez zwiększenie przejrzystości przepisów oraz określenie precyzyjnych procedur
obowiązujących w omawianym obszarze funkcjonowania Państwa.
Proponowana nowelizacja może przyczynić się do wzrostu wydatków budżetowych.
Jednak określenie skali tego zjawiska nie jest możliwe, jako że będzie ono zależne od decyzji
prezesów sądów okręgowych uprawnionych do przeprowadzania kontroli pozyskiwania przez
służby danych telekomunikacyjnych i danych pocztowych.
Ustawa nie będzie miała natomiast skutków dla pozostałych jednostek sektora finansów
publicznych, w tym jednostek samorządu terytorialnego.
Projekt oddziaływuje na:
1)
sądy okręgowe i wojskowe sądy okręgowe, w zakresie jakim nadaje uprawnienie
kontrolne nad uzyskiwaniem przez właściwe służby danych telekomunikacyjnych
i pocztowych. W ramach przyznanych uprawnień sądy będą mogły zapoznawać się