Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony, sporządzonego w Brukseli dnia 21 marca 2014 r. oraz dnia 27 czerwca 2014 r.

Prezydent i opozycja osiągnęły wypracowane z udziałem ministrów spraw
zagranicznych Polski, Niemiec i Francji porozumienie w sprawie wyjścia z kryzysu
politycznego, w dniu 21 lutego 2014 r. Po nagłym opuszczeniu kraju przez prezydenta
W. Janukowycza, parlament zdecydował o odwołaniu W. Janukowycza z powodu
odmowy wykonywania przez niego swoich obowiązków, po czym powołał nowy rząd
kierowany przez premiera A. Jaceniuka.
W dniu 16 marca 2014 r. przeprowadzono w Autonomicznej Republice Krymu (ARK)
tzw. „referendum” w sprawie przystąpienia do Federacji Rosyjskiej. Dwa dni później
Rosja podpisała z faktycznymi władzami ARK oraz miastem Sewastopol umowę
przypieczętowując w ten sposób aneksję Krymu ze skutkiem natychmiastowym.
Przewodniczący Rady Europejskiej H.V. Rompuy oraz Przewodniczący Komisji
Europejskiej J.M. Barroso oświadczyli dnia 18 marca 2014 r., że UE nie uznaje
zarówno nielegalnego referendum, jak i aneksji Krymu i Sewastopola do Federacji
Rosyjskiej. Rada Europejska podzieliła opinię o nielegalności tzw. „referendum”
i działań z nich wynikających, co potwierdziła w swoich konkluzjach z 20 marca
2014 r. Następnego dnia, tj. 21 marca 2014 r., Unia Europejska i Ukraina podpisały
polityczne zapisy Układu o stowarzyszeniu oraz potwierdziły zobowiązanie do
podpisania pozostałych części Układu, które wraz z przepisami politycznymi stanowią
jeden instrument.
Kluczowe znaczenie dla rozwoju sytuacji politycznej na Ukrainie oraz dla dalszych
relacji Ukrainy z UE miał fakt przeprowadzenia wolnych, demokratycznych,
przedterminowych wyborów prezydenckich 25 maja 2014 r., uchwalenie szeregu ustaw,
które umożliwiły przejście do II etapu Planu na rzecz Działań Liberalizacji Wizowej,
przygotowania reformy konstytucyjnej i decentralizacyjnej i wreszcie podpisanie
Układu stowarzyszeniowego z UE (21 marca części politycznej i 27 czerwca części
ekonomicznej). Należy podkreślić, że realizacja wspomnianych działań przebiegała
w okresie szczególnej sytuacji w tym kraju – aneksji Krymu przez Rosję oraz
destabilizacji na wschodzie Ukrainy, co wskazuje na determinację władz tego kraju
w realizacji proeuropejskiej orientacji.
Należy podkreślić, że Ukraina z uwagi na swoją wielkość, położenie, potencjał oraz
wspólnotę kulturowo-historyczną jest bez wątpienia najważniejszym z punktu widzenia
interesów Polski państwem Partnerstwa Wschodniego. Niewątpliwie dalszy przebieg
4
zbliżania Ukrainy do UE będzie wpływał na jakość współpracy UE z pozostałymi
partnerami Partnerstwa Wschodniego. Proeuropejski kurs nowych władz Ukrainy
spotkał się ze zdecydowanymi działaniami Federacji Rosyjskiej, której celem pozostaje
zniechęcenie i zastraszenie władz Ukrainy w celu utrzymania Ukrainy w sferze
wpływów Kremla. Osłabienie i destabilizacja państwa, co jak się wydaje jest celem
polityki Rosji wobec Ukrainy, miałyby zepchnąć Kijów z obranej drogi reform,
modernizacji i demokratyzacji struktur państwa.
Mając na uwadze wsparcie gospodarcze Ukrainy, Polska lobbowała w kontaktach
bilateralnych z państwami członkowskimi i wielostronnych w samej UE na rzecz
możliwie szybkiego rozpoczęcia stosowania części ekonomicznej Układu
o stowarzyszeniu na zasadzie przejściowej oraz wcześniejszego wprowadzenia dla
Ukrainy preferencji, wynikających z Układu, na zasadzie autonomicznej.
Biorąc pod uwagę wydarzenia ostatnich miesięcy oraz konsekwencję ukraińskich władz
w dążeniu do zastosowania zachodniego modelu kierowania państwem, należy dążyć do
jak najszybszej ratyfikacji Układu o stowarzyszeniu, tak aby standardy polityczne
i handlowe AA/DCFTA mogły być stosowane i przynosić oczekiwane efekty.
Ratyfikacja AA/DCFTA UE-UA przez Polskę jest logiczną konsekwencją wsparcia dla
proeuropejskiego wektora polityki Ukrainy. Stanowi jednocześnie potwierdzenie
aprobaty
Rzeczypospolitej Polskiej
dla ścieżki reform transformacyjnych
i systemowych, deklarowanej przez ukraińskie elity rządzące. Zasady Układu
o stowarzyszeniu, stosowane w wymiarze politycznym i ekonomicznym, mają szansę
wzmocnić fundamenty ukraińskiej państwowości. Demokratyczna i stosująca wysokie
standardy ochrony praw człowieka, państwa prawa, zdrowe zasady funkcjonowania
gospodarki wolnorynkowej Ukraina
pozostaje celem polityki zagranicznej
Rzeczypospolitej Polskiej.
Podpisanie Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską a Ukrainą odbyło się
w dwóch etapach. 21 marca 2014 r. podpisano polityczne części Układu
o stowarzyszeniu w odniesieniu do preambuły, artykułu 1 oraz tytułu I, II i VII Układu.
27 czerwca 2014 r. Unia Europejska i Ukraina podpisały na marginesie unijnego
szczytu w Brukseli drugą część Układu, dotyczącą utworzenia strefy wolnego handlu,
współpracy w dziedzinie gospodarki oraz wymiaru sprawiedliwości i spraw
wewnętrznych.
5
Tymczasowe oraz – po zakończeniu procesu ratyfikacyjnego – pełne stosowanie
Układu o stowarzyszeniu pozwoli na pogłębienie i przyspieszenie integracji Ukrainy
z Unią Europejską. Bliższe powiązanie Ukrainy z Unią Europejską przyczyni się do
budowy stabilności polityczno-gospodarczej tego kraju oraz jego modernizacji. Przez
zawarcie Układu o stowarzyszeniu zostaną uregulowane podstawy i kierunki dialogu
politycznego, relacji handlowo-inwestycyjnych oraz współpracy w szeregu dziedzin
między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, w tym Rzecząpospolitą
Polską, a Ukrainą.
2. Treść Układu o stowarzyszeniu
Układ ustanawia stowarzyszenie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą
Energii Atomowej i ich państwami członkowskimi a Ukrainą, wraz z ustanowieniem
Pogłębionej i Kompleksowej Strefy Wolnego Handlu (DCFTA).
Na Układ o stowarzyszeniu składają się:
• Preambuła,
• Art. 1 – Cele,
• 7 Tytułów:
– I – Zasady Ogólne (art. 2 i 3),
– II – Dialog i Reformy Polityczne, Stowarzyszenie Polityczne, Współpraca
i Zbliżenie w Dziedzinie Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (art. 4–13),
– III – Sprawiedliwość, Wolność i Bezpieczeństwo (art. 14–24),
– IV – Handel i Zagadnienia Związane z Handlem (art. 25–336),
– V – Współpraca Gospodarcza i Sektorowa (art. 337–452),
– VI – Współpraca Finansowa, w tym Postanowienia dotyczące Zwalczania
Nadużyć Finansowych (art. 453–459),
– VII – Postanowienia Instytucjonalne, Ogólne i Końcowe (art. 460–486),
• 44 Załączniki,
• 3 Protokoły,
• Wspólna Deklaracja,
• Oświadczenie Ukrainy do Art. 8 Układu
6
• Akt końcowy Szczytu pomiędzy Unią Europejską i jej państwami
członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą z drugiej w odniesieniu do
Układu o stowarzyszeniu, sporządzony w Brukseli dnia 21 marca 2014 r.
• Akt końcowy Szczytu pomiędzy Unią Europejską i Europejską Wspólnotą
Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony,
a Ukrainą, z drugiej strony, w odniesieniu do Układu o stowarzyszeniu,
sporządzony w Brukseli dnia 27 czerwca 2014 r.
Ogólne cele stowarzyszenia mają na celu promowanie stopniowego zbliżania się Stron
w oparciu o wspólne wartości, zapewnianie pogłębionego dialogu politycznego,
promowanie, zachowanie i wzmacnianie pokoju i stabilizacji zarówno na poziomie
regionalnym, jak i międzynarodowym, tworzenie warunków sprzyjających
pogłębionym stosunkom gospodarczym i handlowym, prowadzącym do stopniowego
dostępu Ukrainy do części rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, pogłębienie
współpracy w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa w celu
wzmocnienia praworządności oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych
wolności, a także stworzenie warunków korzystnych dla stale zacieśniającej się
współpracy w innych obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.
Zasady ogólne Układu o stowarzyszeniu obejmują szczegółowy zestaw „zasadniczych
elementów”, których naruszenie przez jedną ze Stron może doprowadzić do podjęcia
konkretnych środków przewidzianych w Układzie o stowarzyszeniu, w tym do
zawieszenia praw i obowiązków. Do tych elementów należy poszanowanie zasad
demokratycznych, praw człowieka i podstawowych wolności określonych w odnośnych
dokumentach międzynarodowych, poszanowanie praworządności, respektowanie
zasady poszanowania suwerenności i integralności terytorialnej, nienaruszalności
i niezależności oraz przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia,
związanych z nią materiałów oraz środków przenoszenia.
Inne zasady ogólne Układu o stowarzyszeniu odnoszą się do gospodarki
wolnorynkowej, sprawowania rządów, walki z korupcją, zwalczania międzynarodowej
przestępczości zorganizowanej i terroryzmu, promowania zrównoważonego rozwoju
i skutecznych działań wielostronnych.
Układ o stowarzyszeniu wyznacza środki w postaci pogłębionego i wzmocnionego
dialogu politycznego promującego stopniowe zbliżenie w obszarze spraw
7
zagranicznych i bezpieczeństwa zmierzające do celu, jakim jest stale pogłębiające się
zaangażowanie Ukrainy w ramach europejskiego obszaru bezpieczeństwa. Układ
ustanawia szereg forów dedykowanych dialogowi politycznemu oraz przewiduje dialog
na temat krajowych reform i współpracę w tym zakresie, w oparciu o wspólne zasady
określone przez Strony. Postanowienia Układu o stowarzyszeniu zakładają również
prowadzenie intensywnego dialogu na temat polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
w tym Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, szerzenie pokoju i sprawiedliwości
międzynarodowej poprzez ratyfikowanie i wykonanie Statutu Rzymskiego
Międzynarodowego Trybunału Karnego, wspólne wysiłki na rzecz stabilizacji
w regionie, zapobieganie konfliktom,
zarządzanie kryzysowe, współpracę
wojskową/technologiczną, zapobieganie terroryzmowi i proliferacji broni, rozbrojenie,
a także kontrolę zbrojeń.
W dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa w Układzie o stowarzyszeniu
zwraca się szczególną uwagę na praworządność oraz wzmocnienie instytucji i praktyk
sądowych. Układ o stowarzyszeniu określa ramy współpracy w zakresie migracji, azylu
oraz zarządzania granicami, ochrony danych osobowych, prania pieniędzy,
finansowania terroryzmu i polityki antynarkotykowej. Tytuł ten zawiera postanowienia
dotyczące przepływu osób, w tym readmisji, ułatwień wizowych oraz stopniowych
działań w kierunku wprowadzenia ruchu bezwizowego w stosownym czasie (o ile
istnieć będą warunki sprzyjające bezpiecznej i dobrze zarządzanej mobilności). Układ
o stowarzyszeniu reguluje również takie kwestie jak traktowanie pracowników oraz ich
mobilność, a także zawiera zobowiązanie do dalszego rozwoju współpracy sądowej
w sprawach cywilnych i karnych, z pełnym wykorzystaniem odnośnych instrumentów
międzynarodowych i dwustronnych.
Układ o stowarzyszeniu przewiduje szeroką współpracę sektorową, skoncentrowaną na
wspieraniu kluczowych reform, ożywieniu i wzroście gospodarczym, realizacji zasad
dobrego rządzenia i współpracy sektorowej w ponad 30 obszarach, takich jak: energia,
transport, ochrona środowiska, współpraca małych i średnich przedsiębiorstw oraz
przedsiębiorstw przemysłowych, rozwój społeczny i ochrona społeczna, równe prawa,
ochrona konsumenta, edukacja, szkolenia i młodzież oraz współpraca w dziedzinie
kultury. We wszystkich wymienionych obszarach pogłębiona współpraca opiera się na
istniejących ramach, zarówno dwustronnych, jak i międzynarodowych, i ma na celu
bardziej systematyczny dialog oraz wymianę informacji i dobrych praktyk. Kluczowe
8