Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji

3
wypadku umorzenia na podstawie art. 823 k.p.c. zawieszonego wcześniej postępowania
egzekucyjnego wyłączało dopuszczalność pobrania od dłużnika opłaty egzekucyjnej”. W
„wypadkach, w których komornik po wszczęciu postępowania egzekucyjnego, a przed jego
zawieszeniem, przedsięwziął czasochłonne i pracochłonne czynności zmierzające do
wyegzekwowania roszczenia, powinien mieć prawo do opłaty egzekucyjnej”.
TK negatywnie ocenił tylko „przyjętą w zaskarżonym przepisie regułę, że komornik
pobiera opłatę stosunkową odniesioną do wysokości świadczenia pozostałego do
wyegzekwowania w każdym wypadku umorzenia postępowania wobec bezczynności
wierzyciela po jego wcześniejszym zawieszeniu, stwierdzając, że nie ma ona oparcia ani w
konstrukcji ustawy o komornikach, ani w aksjologii konstytucyjnej.
Z perspektywy konstytucyjnej zastrzeżenia budzi wprowadzenie dodatkowego dolnego
progu opłaty egzekucyjnej w wysokości 1/10 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego”.
Powoduje to, „że w wypadku egzekucji świadczeń o niskiej wysokości, opłata w razie
umorzenia postępowania na podstawie art. 49 ust. 2 (…) może zrównać się z opłatą w pełnej
wysokości należną na podstawie art. 49 ust. 1”. Ponadto, „ze względu na zasygnalizowaną
powyżej różnicę w wysokości dolnego progu opłaty egzekucyjnej, w wypadku niskich
świadczeń, opłata należna w razie umorzenia postępowania może okazać się wyższa niż w
wypadku skutecznej egzekucji. Taki stan (…) jest z konstytucyjnego punktu widzenia
niedopuszczalny.
Sprzeczność art. 49 ust. 2 ustawy (…) z art. 2 Konstytucji w zakresie dolnej granicy
opłaty egzekucyjnej wiąże się zatem z tym, że w niektórych wypadkach dobrowolne
spełnienie świadczenia przez dłużnika bezpośrednio do rąk wierzyciela pociąga za sobą
obowiązek poniesienia pełnej (lub wyższej) opłaty egzekucyjnej.
Niezgodność zaskarżonego przepisu ze wskazanym wzorcem kontroli - nie tylko w
aspekcie dolnej granicy opłaty egzekucyjnej - wiąże się z objęciem nią (przynajmniej w
minimalnej wysokości 1/10 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia) wszystkich
wypadków umorzenia postępowania egzekucyjnego na skutek upływu czasu powiązanego z
bezczynnością wierzyciela”.
Do umorzenia postępowania egzekucyjnego może dojść z urzędu m.in. jeżeli okaże się,
że egzekucja nie należy do organów sądowych, wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności
sądowej albo egzekucja ze względu na jej przedmiot lub osobę dłużnika jest niedopuszczalna
oraz jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów
egzekucyjnych. Chodzi tu zatem o sytuacje, w których egzekucja nie powinna była w ogóle
lub nie może dalej się toczyć.

4
„Odmiennie rzecz przedstawia się, jeśli wniosek o umorzenie egzekucji pochodzi od
wierzyciela lub do umorzenia egzekucji dochodzi wprawdzie z mocy samego prawa, ale w
okolicznościach określonych w art. 823 k.p.c., tj. jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał
czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie złożył wniosku o
podjęcie zawieszonego postępowania. Należy tu podkreślić, że wierzyciel może w każdej
fazie postępowania zażądać zawieszenia postępowania (…) oraz jego umorzenia (…), a
komornik jest związany jego wnioskiem bez względu na przyczyny złożenia tego wniosku.
Nieistotne są tu przy tym powody bezczynności wierzyciela. We wszystkich tych wypadkach
dłużnik - zgodnie z zaskarżonym art. 49 ust. 2 (…) - zobowiązany jest do uiszczenia
obniżonej opłaty egzekucyjnej.
Z perspektywy zasad ponoszenia opłaty egzekucyjnej szczególnej uwagi wymaga
sytuacja taka jak ta, w związku z którą wniesiona została badana skarga konstytucyjna, tj.
taka, w której zawieszenie postępowania, a następnie jego umorzenie, wynikło z zawieszenia
wykonania orzeczenia stanowiącego podstawę egzekucji”.
„Dłużnik, który chce zapobiec nałożeniu na niego opłaty egzekucyjnej, musi przedłożyć
orzeczenie sądowe o uchyleniu natychmiastowej wykonalności tytułu wykonawczego lub
wstrzymaniu jego wykonania (…), albo - w celu umorzenia postępowania - dysponować
prawomocnym orzeczeniem o pozbawieniu tytułu wykonawczego wykonalności (…). W obu
tych sytuacjach wierzyciel (…) może jednak złożyć wniosek o zawieszenie lub umorzenie
postępowania wcześniej”. Zatem „[p]rawo dłużnika do żądania zawieszenia lub umorzenia
egzekucji nie stanowi tu remedium, wierzyciel może bowiem «ubiec» dłużnika i złożyć
wniosek, zanim spełnią się przesłanki złożenia wniosku przez dłużnika”.
„Jeżeli wniosek o umorzenie postępowania złożył wierzyciel lub - w wypadku złożenia
przez wierzyciela wniosku o zawieszenie postępowania - upłynął okres przewidziany w art.
823 k.p.c., obowiązujące przepisy traktują tak samo dłużnika, który po wszczęciu egzekucji
zaspokoił wierzyciela, jak i dłużnika, w stosunku do którego został wydany wadliwy tytuł
egzekucyjny”.
2.4. TK zwrócił uwagę, że „[p]rzedmiotem zaskarżenia w badanej sprawie jest
wyłącznie art. 49 ust. 2 (…) w zakresie nałożenia na dłużnika kosztów postępowania
umorzonego na podstawie art. 823 k.p.c. Zaskarżonego uregulowania nie można jednak
oceniać w oderwaniu od skutków umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela, ze
względu na to, że - z punktu widzenia stosunków między wierzycielem i dłużnikiem - u
podstaw umorzenia postępowania w obu wypadkach mogą leżeć te same okoliczności. W
wypadku sporu co do prawidłowości wydanego przeciwko dłużnikowi tytułu egzekucyjnego,

5
wierzyciel swoim zachowaniem (złożenie wniosku o zawieszenie postępowania, a następnie
jego umorzenie) lub bezczynnością jest władny spowodować nałożenie na dłużnika opłaty
egzekucyjnej, a dłużnik nie w każdej sytuacji będzie mógł im przeciwdziałać. Stwierdzenie
niekonstytucyjności art. 49 ust. 2 (…) w zakresie dolnej granicy opłaty egzekucyjnej pozwoli
w razie umorzenia postępowania na zasadzie art. 823 k.p.c. na przyjęcie wykładni
pozwalającej na odstąpienie od obciążenia kosztami postępowania egzekucyjnego osoby,
względem której toczyło się ono na podstawie wadliwego tytułu egzekucyjnego. Nie sposób
jednak pominąć okoliczności, że gdyby w tej samej sytuacji doszło do umorzenia
postępowania na wniosek wierzyciela, brak byłoby podstaw do zwolnienia takiej osoby z
konieczności uiszczenia opłaty egzekucyjnej.
Z przyczyn wskazanych powyżej, tj. ze względu na związanie granicami zaskarżenia,
TK nie może jednak orzec w niniejszej sprawie o niezgodności z art. 2 Konstytucji całego art.
49 ust. 2 ustawy o komornikach”.
TK stwierdził, że zasady ustalania opłat nie mogą „w żadnym wypadku prowadzić do
sytuacji, w której opłata egzekucyjna staje się «karą finansową» dla dłużnika lub osoby, z
której majątku była prowadzona niezasadna egzekucja”. „Podstawowe kryterium nałożenia na
dłużnika opłaty egzekucyjnej w tym wypadku musi (…) stanowić nakład pracy komornika;
mechanizm ryczałtowy może w tym kontekście być postrzegany jako uwzględnienie
efektywności działań komornika skłaniających dłużnika do (…) spełnienia świadczenia.
Skoro ustawodawca zdecydował się na powiązanie wysokości opłaty za skuteczną
egzekucję od przedmiotu egzekucji, to rozróżnienie powinno zostać przeprowadzone
konsekwentnie także w wypadku umorzenia postępowania na wniosek lub na podstawie art.
823 k.p.c., zarówno w odniesieniu do wysokości opłaty jak i jej granic. Wynagrodzenie
ryczałtowe powinno się odnosić do jedynego miarodajnego w tym wypadku kryterium, które
stanowi nakład pracy komornika. (…)
Osiągnięcie zamierzonego celu jest możliwe (…) na gruncie regulacji dotyczącej
kosztów. Skoro na tle k.p.c. byłoby niemożliwe lub niecelowe badanie faktycznych przyczyn
umorzenia postępowania, warta rozważenia może okazać się konstrukcja zwrotu opłaty
uiszczonej komornikowi przez dłużnika, jeżeli przedstawi orzeczenie pozbawiające tytułu
wykonawczego wykonalności z przyczyn innych niż spełnienie przez niego świadczenia, a
którego nie był w stanie przedstawić, zanim doszło do umorzenia postępowania”.
Jeżeli zaś chodzi o to, „kto powinien w takiej sytuacji ponosić finansowe ryzyko
postępowania egzekucyjnego” to w „ocenie TK, dopuszczalne jest pozostawienie go przy
komorniku podobnie jak w wypadku egzekucji niedopuszczalnej w rozumieniu art. 824 § 1

6
pkt 1 i 2 k.p.c. Komornik jako organ egzekucyjny jest również współodpowiedzialny (wraz z
sądami) za zachowanie standardów rzetelnej procedury”.
3. Różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
W celu wykonania wyroku proponuje się przywrócić derogowane przez TK z art. 49 ust.
2 zdanie pierwsze oraz dodanie nowego zdania trzeciego. Wskutek wyroku TK w art. 49 w
ust. 2 zdanie pierwsze utraciło moc (TK nie użył w sentencji określenia „w zakresie”, lecz
„przez to, że”, które wskazuje na przyczyny niezgodności przepisu z bardzo ogólną zasadą
konstytucyjną zawartą w art. 2 Konstytucji; nie jest to wyrok zakresowy). Oznacza to, że w
zakresie określonym w tym zdaniu komornicy nie mogą obecnie w ogóle pobierać opłat.
Przywrócenie tego zdania spowoduje powrót do stanu sprzed wyroku TK, jednocześnie
jednak dodawane zdanie trzecie będzie umożliwiało dłużnikom występowanie o
niepobieranie albo o zwrot opłaty pobranej przez komornika, jeżeli dłużnik przedstawi
orzeczenie pozbawiające tytuł wykonawczy wykonalności z przyczyn innych niż spełnienie
przez niego świadczenia, którego nie był w stanie przedstawić, zanim doszło do umorzenia
postępowania.
Jednocześnie proponuje się by w nowelizowanym ustępie kwotę minimalnej opłaty
obniżyć z 1/10 do 1/20 przeciętnego wynagrodzenia, tak by minimalna opłata w przypadku
umorzenia postępowania, nie była wyższa, niż w przypadku „skutecznego” postępowania
egzekucyjnego, o którym mowa w ust. 1. Proponuje się też dodanie zdania czwartego, które
ustala termin na dochodzenie zwrotu opłaty pobranej przez komornika.
4. Konsultacje
Krajowa Rada Komornicza zanegowała potrzebę nowelizacji ustawy. Sąd Najwyższy
stwierdził, że właściwszym kierunkiem byłoby uzależnienie wysokości opłaty od nakładu
pracy komornika (wiązałoby się to z generalną zmianą systemu opłat komorniczych).
Minister Sprawiedliwości poparł ideę projektu, zgłosił jednak kilka uwag, z których część
została uwzględniona. Nie uwzględniono propozycji, by dłużnik mógł zażądać odstąpienia od
pobierania albo zwrotu opłaty także w przypadku, gdy tytuł wykonawczy upadnie z innych
przyczyn, niż na skutek pozbawienia go wykonalności. Związek Banków Polskich również
przedstawił kilka uwag. Uwzględniono propozycję (zgłaszaną także przez Ministra)
wskazania terminu na dochodzenie zwrotu opłaty. Ponadto ZBP wskazywał, że z treści
orzeczenia sądu nie wynika, z jakich przyczyn tytuł wykonawczy został pozbawiony
wykonalności. ZBP proponował też, by w sytuacji, gdy komornik podjął przed umorzeniem

7
postępowania egzekucyjnego czynności wymagające znacznego nakładu pracy, nie obciążać
tymi kosztami komornika. Proponował to również Polski Związek Windykacji. Projekt do
konsultacji otrzymali także: Krajowa Rada Sądownictwa, Narodowy Bank Polski,
Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, Bank Gospodarstwa Krajowego - podmioty te poparły projekt lub nie wniosły
uwag. Następujące podmioty: Minister Finansów, Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada
Radców Prawnych, Stowarzyszenie Sędziów THEMIS, Stowarzyszenie Sędziów Polskich
IUSTITIA oraz Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce - nie odpowiedziały na
pismo z prośbą o opinię.
5. Skutki projektowanej ustawy
Ustawa nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa i jednostek
samorządu terytorialnego. Obciąży jednak komorników ryzykiem finansowym orzeczenia
pozbawiającego tytuł wykonawczy wykonalności z przyczyn innych niż spełnienie przez
dłużnika świadczenia, którego nie był on w stanie przedstawić, zanim doszło do umorzenia
postępowania.
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Przedmiot projektu jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.